İçeriğe atla

Portekiz İmparatorluğu'nun Kaptanlıkları

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Portekiz İmparatorluğu'nun Kaptanlıkları (Portekizce: Capitanias do Império Português) Portekiz denizaşırı imparatorluğunu kurmak ve geliştirmek için Donatário sisteminin bir parçası olarak başlangıçta Gemici Henrique tarafından kurulan sosyo-idari bölgesel birimler ve kalıtsal lordluklardı. Madeira adasında başlatılan ve Azor takımadalarında kurumsallaşan kaptanlık sistemi, sonunda Yeni Dünya'ya uyarlandı.

Kaptanlıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Prens ve halefleri (Donatários), Atlantik ötesi keşiflerin destansı dönemi boyunca kraliyet ailesi ile ilgili sorumlulukları nedeniyle anakarada kaldılar.[1] Kral bağış sistemini oluşturup bağış verdiğinde, bağış alanları takımadalara göndermeyi hiçbir zaman özel olarak düşünmedi.[1] Brezilya'nın keşfinden önce (1522), kaptanlık sistemi Atlantik'teki Madeira ve Azorların yanı sıra Afrika kıyılarındaki diğer adalarda ve yerleşimlerde zaten uygulanıyordu.

Azorlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Madeira'da kurulan model sonrası adalarda yerleşim ve kalkınmayı teşvik etmek amacıyla takımadalar çeşitli kaptanlıklara bölündü.[2] Kaptanlığın oluşturulması ve geliştirilmesi, Azor adaları genelinde ne tutarlı ne de tek tipti; ancak bağış alan her bir kaptanın bu çabaya olan bağlılığını yansıtıyordu.[2] Gonçalo Velho Cabral, Santa Maria'yı keşfedip buraya yerleşmesinin ardından Azorlardaki ilk bağış alan kaptan olarak atandı.[3] Birkaç ev inşa ettikten sonra, onun otoritesi altındaki ilk Portekizli yerleşimciler kıyıdaki mevzilerinden dağılarak egemenliklerindeki bu yerleşim yerlerine ve simge yapılara isim verdiler.[3] Adalardaki topolojik referansların çoğu, verimli volkanik toprakları kullanarak sığır ve keçi bakıp, buğday ve üzüm bağları yetiştiren bu ilk yerleşimcilerle ilişkilidir.[3]

16. yüzyıla gelindiğinde, sekiz benzer kaptanlık ortaya çıktı: Bu kaptanlıklar arasında São Miguel, Santa Maria, Graciosa, São Jorge, Praia (Terceira), Angra (Terceira), Faial-Pico ve Flores-Corvo vardı. Her kaptanlık, kaptanlarının eylemlerine veya girişimlerine göre evrildi.[2] Çoğu ada kendi kaptanlığına dönüşmüş olsa da, iki kaptanlığa bölünmüş Terceira adası gibi istisnalar da vardı. Buna karşılık, başlangıçta iki ayrı kaptanlık olarak geliştirilmesi amaçlanan Faial ve Pico adaları, komşu Faial'ı yöneten Josse Van Huerter'in sorumluluğuna verildi.[2] Benzer şekilde, São Miguel ve Santa Maria bir zamanlar tek bir mülkiyetteydi, ancak Gonçalo Velho Cabral, São Miguel'deki hisselerini iki bin cruzados ve bir miktar şeker karşılığında Rui Gonçalves da Câmara'ya sattı.[2] Velho Cabral yaşlandığından ötürü kaptanlığı bıraktı, 1460 yılında Lizbon'a döndü ve kaptanlığın sorumluluğunu yeğeni João Soares de Albergaria'ya bıraktı.[3] Daha sonraki yıllarda Azorların kaptanları, kendi bölgelerinde yaşamak veya Lizbon'dan yönetici olarak çalışmak ile kendi teğmenlerini, meclis üyelerini (Portekizce: ouvidores) ve yüksek memurlarını takımadalarda bırakmak arasında gidip geldi.[3] Kaptanlar, yeni kolonilere olan ilgiyi körüklemekle ve yerleşimlerini kolaylaştırmakla yükümlüydü; bunu öncelikle Portekiz'in kuzey ve güney bölgelerinden gelen yoksul halkların akını yoluyla başardılar. Kral ayrıca, Portekiz'in bölgedeki hakimiyetini koruyarak ve krallığa değerli mallar ihraç ederek bağışlarını geliştirmeye ilgi gösteren yabancılara (Van Huerter gibi) bu kaptanlıklarda ödünler verdi.

Brezilya[değiştir | kaynağı değiştir]

Madeira ve Azorların yönetiminde bir toplumsal düzen kurmayı başaran Kral III. John, aynı yapıyı Terra de Santa Cruz'da (Kutsal Haç Ülkesi) iktidarını pekiştirmek için uyguladı.[4] Brezilya'da, her bir kaptanlık, Brezilya kıyıları boyunca başlangıçta 50 fersah genişliğinde (ancak pratikte önemli ölçüde değişen) ve Portekiz ile İspanyol sömürge mülklerini bölen Tordesillas Antlaşması (1494) tarafından belirlenen çizgiye kadar iç kesimlere uzanan bir arazi bölümünden oluşuyordu.[4] Her bir arazi, aristokrasinin bir üyesi olabilecek veya olmayabilecek bir Portekizli olan tek bir capitão-mor'a (Kaptan-binbaşı) veya capitão-donatário'ya (Bağış alan-Kaptan) verildi. Bunlar, Atlantik kıyısından 1534'te Portekiz Kralı III. John tarafından İspanya ile yapılan bir anlaşmada tanımlanan Tordesillas Hattı'na dek Ekvator'a paralel çizgiler boyunca uzanan büyük ve geometrik olarak düz arazi şeritlerinden oluşuyordu.

Geniş bölgeleri yönetmenin zorluğu, 1549'a gelindiğinde yalnızca dört kaptanlığın uygulanabilir kalmasından (kurulan toplam 15 kaptanlıktan) anlaşılıyordu: Pernambuco Kaptanlığı (Duarte Coelho Pereira'ya verildi), São Vicente Kaptanlığı (Martim Afonso de Sousa'ya verildi), Ilheus Kaptanlığı ve Porto Seguro Kaptanlığı.[4] John III, Brezilya'nın çökmekte olan kolonilerini kurtarmak için 1549'da Manuel da Nóbrega'nın yönetiminde Genel Vali Tomé de Sousa ve Cizvitleri kolonilere gönderdi. Onların disiplini ve sonraki Genel Vali Mem de Sá'nın (1557-72) altında yönetimi altında koloniler, uygulanamaz politikaları tersine çevirmeye başladı: 1580'e gelindiğinde Brezilya, ekonomik açıdan yaşayabilir bir koloni haline geldi.[4] Zaman içinde, sistem 1754'te kaldırılıncaya kadar Brezilya Donatárioslarının yerini kraliyet yöneticileri aldı.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Susana Goulart Costa (2008), p.232
  2. ^ a b c d e Susana Goulart Costa (2008), p.235
  3. ^ a b c d e Carlos Melo Bento (2008), p.22
  4. ^ a b c d "Donatário". Encyclopædia Britannica. 2012. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013. 
Bibliyografya
  • Costa, Susana Goulart (2008), Azores: Nine Islands, One History, Berkeley, California: The Regents of the University of Southern California/Institute of Governmental Studies Press/University of California, Berkeley 
  • Bento, Carlos Melo (2008), História dos Açores: Da descoberta a 1934 (Portekizce), Ponta Delgada (Azores), Portugal: Câmara Municipal de Ponta Delgada 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Portekiz_İmparatorluğu%27nun_Kaptanlıkları&oldid=32934610" sayfasından alınmıştır