Pitsen
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Mart 2018) |
Pitsen (veya Pisten; Tatarca, Rusça: Пицен, Azerice: Pistən) – Türk, Tatar ve Altay halk inancındaki maymun ruh. Pistin veya Misten de denir. Moğollar Mesen olarak söylerler.
Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Tatarlar; çirkin yüzlü, kır saçlı, kadına benzeyen, maymun kılığındaki orman yaratığına Matsın veya Mitçin derler. Kambur, uzun boylu, tüylü maymun kılığındaki bu orman ruhu genelde avcıların evinde yaşar ve ormana yalnız gelen insanları ormandaki uçuruma götürüp orada öldürür. Çocukları anne babalarından çalıp onları ıstırap içinde öldürür. Genç kıza dönüşür ve insanlarla ilişkiye girer. Anlatıldığına göre bir avcı, ormanın içinde güzel bir genç kız bulur ve onunla evlenir. Birden zengin olurlar. Bir keresinde eve geldiğinde onu kertenkele yerken uzun dişli bir canavar olarak görür. Korkuyla bağırınca eşi ve serveti ortadan kaybolur. Kırgız kültüründeki Mıstan ile de bağlantılı olabilir. Mıstan Kempir çirkin bir kocakarıyı veya bir dev anasını ifade eder. Ormanda yalnız gezilmemesi gerektiğini vurgular.
Mıstan[değiştir | kaynağı değiştir]
Mıstan – Türk ve Altay halk kültüründe ve mitolojisinde Cadı anlamına gelir. Pitsen/Pisten ile bağlantılı bir varlıktır. Mastan, Mustan veya Misten de denir. Çirkin suratlı yaşlı bir kadındır. İnsanların kanını emer veya kaçırıp yer. Mastan (Mıstan) Kempir adlı bir dev anasından bahsedilir, dev cadı olarak anlamak mümkündür.
Mite[değiştir | kaynağı değiştir]
Mite – Türk, Tatar ve Altay halk kültüründe Bit Cadısı. Bite veya Pite de denir. Pitsen/Pisten ile bağlantılı bir varlıktır. Üstü başı pislik içindedir. İhtiyar bir kadın kılığındadır. Bazen 12-13 yaşlarında bir çocuğa dönüşüverir. İnsanların arasında dolaşarak genç ve saf kızları kandırıp evine götürür ve onlara başındaki bitleri ve pireleri temizletir. İnsan ayağı değmemiş ormanlarda ve dağlarda yaşar. Kızların dizkapaklarından kanlarını emer ve birkaç gün sonra öldüklerinde onları yer. Etrafına uyuz hastalığı ile bit ve pire saçar. İnsanlar tarafından kandırılarak bilmediği yerlere gitmemeyi vurgulayan bir karakterdir. Mite, bitli veya bit yayan demektir. Bitmek (yok olmak) ve Bitirmek (yok etmek) anlamlarını da içerir. Sözcük, eklembacaklı asalak bir böcek türünü ifâde eden Bit kelimesinden türemiştir. Bitler’in bilimsel adı olan “Phthiraptera” terimi ise eski Yunanca “Phtheir” sözcüğü ile birlikte Türkçe Bit kökü ile de bağlantılı görünmektedir. Avrupa dillerindeki “Mite” kelimesinin kökeni yine Türkçedeki Bit (Tatarca “Bet”) ile alâkalıdır. “Mite” adı verilen bu canlılar nemli topraklarda ve en çok da evlerdeki halılarda ve tüylü ortamların içerisinde ürer ve yaşarlar. İnsan vücûdundan dökülen tozlaşmış deri parçacıklarıyla beslenirler.[1] Çıplak gözle toz zerresinden ayırt edilemeyen bu böcekler yoğun olarak halı, koltuk, yatak gibi yerlerde bulunurlar ve astım hastalığına veyâ alerjiye de neden olabilirler. Bilimsel sınıflandırma içerisinde uyuz böceği ile akrabadır. Bu canlıların insan derisiyle beslenmesi ve Mite karakterinin de insan kanını emmesi bağlantılıdır.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
(Biç/Miç) kökünden türemiştir. Biçin/Meçin/Pisin/Pistin kelimeleri maymun anlamına gelir. Sözcük anlamı olarak basmak, bastırmak fiilleri ile bağlantılı olması muhtemeldir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Nyle C. Brady & Ray R. Weil (2009). Elements of the Nature and Properties of Soils (3rd Edition). Prentice Hall. ISBN 9780135014332.
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |