Parmakla sayma
Parmakla sayma, kişinin parmaklarını kullanarak sayma eylemidir. Zaman içinde ve kültürler arasında kullanılan birden fazla farklı sistem vardır, ancak bunların çoğu Arap rakamlarının yayılması nedeniyle kullanımda bir düşüş görmüştür.
Bu tür sistemlerin eski zamanlarda beri var olduğuna inanılmaktadır. Sümerler ve Babillere kadar uzanan altmışlık sayı sisteminde bile, altmışlık sistem on parmakla sayılıp hesaplanabilmektedir. Hesaplama yardımının çok eski bir biçimi de, ondalık olan ve parmak hesaplamalarıyla kolayca uyumlu olan abaküstür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik dünyada karmaşık daktilonomi sistemleri kullanıldı.[1] Greko-Romen yazar Plutarch, Yaşamlar adlı eserinde parmakla saymanın MS ilk yüzyıllarda İran'da kullanıldığından bahseder, bu nedenle uygulamanın İran'dan gelmiş olma ihtimali vardır. Daha sonra Orta Çağ İslam topraklarında yaygın olarak kullanıldı. Doğal sayıları ifade etmek için ellerin kullanılmasına ilişkin bu yönteme yapılan en eski atıf, 600'lü yılların başında İslam'ın ilk günlerine kadar uzanan bazı peygamberlik geleneklerinde olabilir. Yusayra tarafından bildirilen bir gelenekte Muhammed, kadın yoldaşlarına Tanrı'ya şükretmelerini ve parmaklarını kullanarak saymalarını (=واعقدن بالأنامل )(سنن الترمذي) emretti.
Arapçada, daktilonomi "parmak katlayarak sayı hesaplama" (= حساب العقود) olarak bilinmektedir. Uygulama Arapça konuşulan dünyada iyi bilinmekte ve Klasik Arap literatüründe kendisine yapılan sayısız referansın da gösterdiği gibi oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Şairler, el ile tamahkarlık işareti olan doksan üç, yani kapalı bir yumruk yaptığını söyleyerek bir cimriden bahsedebilirlerdi. Yaşlı bir adama kaç yaşında olduğu sorulduğunda, 93 anlamına gelen kapalı bir yumruk göstererek cevap verebilirdi.
Rakamlara atıfta bulunmak için kullanılan bazı jestler, Arapçada 29 anlamına gelen Kaş, 63 anlamına gelen Dabth (=الـضَـبْـث ) ve 99 (فقه اللغة) anlamına gelen Daff (= الـضَـفّ) gibi özel teknik terimlerle bilinmekteydi.
Ülke veya bölgeye göre
[değiştir | kaynağı değiştir]Parmakla sayma kültürler arasında ve zamanla değişiklik göstermektedir ve etnomatematik tarafından incelenmektedir. Saymadaki kültürel farklılıklar, özellikle savaş zamanındaki milliyetleri ayırt etmek için bazen bir şibbolet olarak kullanılmaktadır. Bunlar Quentin Tarantino'nun Soysuzlar Çetesi filminde ve John D. Barrow'un Pi in the Sky kitabında bir olay örgüsü noktası oluşturmaktadır.[2][3]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bloom, Jonathan M. (2001). "Hand sums: The ancient art of counting with your fingers". Yale University Press. 26 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2012.
- ^ Barrow, John D. (1993). Pi in the Sky. Penguin. ss. 26. ISBN 978-0140231090.
- ^ "Dactylonomy". Laputan Logic. 16 Kasım 2006. 17 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2012.
- Neugebauer, Otto E. (1952), "The Exact Sciences in Antiquity", Acta Historica Scientiarum Naturalium et Medicinalium, Princeton University Press, cilt 9, ss. 1-191, ISBN 1-56619-269-2, PMID 14884919; 2nd edition, Brown University Press, 1957; reprint, New York: Dover publications, 1969; reprint, New York: Barnes and Noble Books, 1993.
- Wedell, Moritz (2012). Was zählt. Köln, Weimar, Wien: Böhlau. ss. 15-63. ISBN 978-3-412-20789-2.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Amerikan İşaret Dilinde sayma 2 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fransa'da parmaklarla sayma
- Parmakla sayma anketi
- Yutaka Nishiyama, Parmaklarla sayma 3 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.