Obi-Rakhmat Mağarası
| Konum | Talassky Alatau Dağları |
|---|---|
| Bölge | Tanrı Dağları |
| Koordinatlar | 41°34′08.8″K 70°08′00.3″D / 41.569111°K 70.133417°D |
| Rakım | 1.250 m (4.101 ft) |
| Uzunluk | 20 metre (66 ft) |
| Genişlik | 9 metre (30 ft) |
| Yükseklik | 118 metre (387 ft) |
| Tarihçe | |
| Malzeme | kireç taşı |
| Devir(ler) | Orta Paleolitik |
| İlgili kişi(ler) | Neandertaller |
| Sit ayrıntıları | |
| Kazı tarihleri | 1962 |
| Arkeologlar | M. M. Gerasimov, H. K. Nasretdinov |
Obi-Rakhmat Mağarası, Neandertal fosilleri içeren ve Orta Paleolitik döneme tarihlenen bir tarih öncesi bölgedir. Tanrı Dağları'ndaki Talassky Alatau Sıradağları'nın güneybatı ucundaki Chatkal ve Pskem nehirlerinin kavşağına yakın dar bir karst mağarası olan Obi-Rakhmat, Taşkent, Özbekistan'ın 100 kilometre (62 mi) kuzeydoğusunda yer almaktadır.
Kazılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Obi-Rakhmat Mağarası 1962 yılında, A. R. Mukhamedzhanov başkanlığındaki Özbekistan Tarih ve Arkeoloji Enstitüsü'nden bir ekip tarafından keşfedildi. İlk kazılar M. M. Gerasimov ve H. K. Nasretdinov'un gözetiminde ve 1964-1965 yılları arasında R. H. Süleyman tarafından yürütülmüştür. Uluslararası multidisipliner bir ekip 1998 yılında Anatoly Derevyanko, Andrei Krivoshapkin ve Patrick Wrinn başkanlığında kazılara yeniden başladı.[1]
Stratigrafi[değiştir | kaynağı değiştir]
Mağara 9 metre (30 ft) uzunluğunda, girişi 20 metre (66 ft) genişliğinde ve 11,8 metre (38,71 ft) yüksekliğindedir ve deniz seviyesinden 1.250 metre (4.100 ft) yükseklikte yer almaktadır.[2]
Katman tabakası yaklaşık 10 metre (33 ft) derinliğe sahiptir ve doku ve arkeolojik içeriğine göre 22 stratigrafik birime ayrılır. Litik eserlerin zenginliği, uzun süreli Neandertal yerleşimini ortaya koymaktadır.
- Eserler: Büyük pullarda çekirdek burinler, tek yönlü bıçak ve pul çekirdekler (çoğunlukla rötuşlu bıçaklar ve rötuşlu sivri bıçaklar yer alırken, diğer yaygın tipler arasında burinler, atipik uç kazıyıcılar, kenar kesiciler (graten de côté) ve Musteryen uçlar bulunur. Levallois formları bazal tabakalarda, özellikle tabaka 19'da yoğundur. Ana ham madde yerel taşlaşmış kireç taşıdır.
Obi-Rakhmat'ın araç endüstrisi, Kara-Bom'nun klasik ve uzatılmış Levallois uçlarından sadece küçük değişikliklerle farklıdır. Obi-Rakhmat'ın buluntuları, Güneybatı Asya'nın ve Altay Dağları'nın geç Orta Paleolitik ve erken Üst Paleolitik eserlerinin özelliklerini sergilemektedir. Altay'daki Üst Paleolitik, bölgede 100.000 ila 50.000 yıl önce kurulan yerel bir Orta Paleolitik kültüründen ortaya çıkmıştır. 2007'den 2009'a kadar yapılan kazılardan elde edilen materyallere dayanarak, Obi-Rakhmat litik eserlerin Orta-Yukarı Paleolitik geçişli bir endüstriyi temsil ettiğini varsayılabilmektedir.[3]
Tabaka 19, bulguların yoğunluğu ve kömür, yanmış kemikler ve eserlerin varlığı nedeniyle bir dizi son derece yoğun meslek bölümünü temsil ediyor gibi görünmektedir.[1][2]
Kronoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
(Traverten sedimanların uranyum-toryum tarihlendirmeleri GÖ 70.000-100.000 yıl arasında değişmektedir. Bu sonuçlar, yüksek uranyum içeriği ve tarihli çökeltileri kirleten detritus varlığı nedeniyle daha az güvenlidir. Sekiz Bovida diş minesinin ESR analizi yaklaşık GÖ 57.000 ila 73.000 yıl (tabaka 12-14) ve yaklaşık GÖ 87.000 yıllık (bazal tabaka 21.1) tarihlerini vermektedir. Çeşitli profil konumlarındaki çökeltilere dayanan OSL'nin ön sonuçları tüm kültürel tabakalar için benzer sonuçları verir: tabaka 5.1 (56.000 ± 3200 yıl), tabaka 8.1 (60.100 ± 3000 yıl) ve tabaka 21.2 (61.400 ± 3600 yıl).[3]
Bölümün parçaları C14 tarihlendirme yöntemin duyarlılık limitinin dışındadır. Bununla birlikte, GÖ 42.100 yıllık tarihli 9. katman sınırlar içindedir. Muhtemelen, 14.1 tabakasının yaşı (GÖ 48.800 yıl) kesine en yakın bir tahmin olabilir ancak yaşı kesin olarak belirlemek için daha fazla çalışma gereklidir. Obi-Rakhmat sahasında 14. katmanın gerçek yaşı hâlâ tartışmaya açıktır.[3][4]
Fauna[değiştir | kaynağı değiştir]
Faunal topluluğa Sibirya dağ keçisi (Capra sibirica) ve tanımlanan fosillerin %90'ını oluşturan kızıl geyik (Cervus elaphus) hakimdir. Diğer hayvan kalıntıları arasında koyun (Ovis sp.), yaban domuzu (Sus scrofa), tilki (Vulpes vulpes) ve bir sıçan (Marmota sp.) gösterilebilmektedir. Etobur kalıntıları nadirdir.
Kesik izleri, konkoidal etki, yara izleri ve yanma dahil olmak üzere kemiklerin insanda modifikasyonuna dair kanıtlarla sürekli olarak karşılaşılmaktadır. Obi-Rakhmat'ta bulunan litik eserler ve faunal kalıntılar, sahanın homininler tarafından kısa süreli bir avcılık ve et kesim istasyonu olarak tekrar tekrar kullanıldığını düşündürmektedir.[2]
Hominin kalıntıları[değiştir | kaynağı değiştir]
OR 1[değiştir | kaynağı değiştir]
2003 yılında hominin kalıntıları tabaka 16'dan elde edilmiştir. Bu kalıntılar tek bir gence ait 6 izole kalıcı üst diş ve 121 kranial parçadan oluşurlar.[5]
Morfoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Altı izole kalıcı diş bulundu. Bir üst yan kesici diş, üst üçüncü premolar, üst dördüncü premolar, üst birinci molar ve üst ikinci molar ve ayrıca 121 kranial parçadan oluşuyordu. Bulunan tüm dişlerin gelişmiş kökleri olan tam taçları vardı. Her dişteki kökün değişen boyutu, hasar görüp görmediklerini veya gelişimden dolayı uzunluklarını belirlemeyi zorlaştırdı. Tüm parçaların 9-12 yaş arası bir gence ait olduğu belirlenmiştir. Bu özel fosilin cinsiyeti tespit edilemedi. Bulunan dişler, bazıları Neandertal morfolojisinde bulunan Taurodontism'i gösterdiğinden, Neandertal özelliklerine sahiptir. Bulunan kafatası parçaları üzerinde yapılan çalışmalar daha belirsizdir ve Neandertallerle bağlantı kurmak daha zordur. Parietal kemiğin anatomik olarak modern insanlara daha güçlü bir benzerliği vardır, oysa kafatasının diğer kemikleri Neandertal kafatası ile bağlantılandırılabilir. Çoğu araştırmacı, bu özel fosilin, dişlerinin analizi nedeniyle bir Neandertal olduğuna inanmaktadır.
Obi-Rakhmat fosili, alt yetişkin Neandertallerin mevcut tanımlarına uymayan, daha belirsiz kraniyal anatomisi (örn., Parietal büyüklüğü ve temporal dış yüzeyinin özellikleri) ile birleşmiş nispeten Neandertal benzeri bir dişi ifade eder. Göreceli kök gelişimi ve diş aşınma derecesinin incelenmesi ile ulaşılan tahminler, kabaca 9 ila 12 yaşlarındaki bir kişiyi ifade etmektedir.[5]
Alt erişkin kemiği GÖ 29.990 ± 500 yıl ila GÖ 37.800 ± 450 yıl arasında kesinleştirilmemiş tarihler vermiştir.[6] Bugüne kadar, Obi-Rakhmat'ın hominid kalıntıları için en iyi kronolojik tahmin yakl. GÖ 60.000 ila 90.000 yıl[5] ve GÖ 70.000 yıldır.[7]
DNA analizi[değiştir | kaynağı değiştir]
Obi-Rakhmat alt yetişkin (OR-1) ve Delik Taş çocuğundan elde edilen mitokondriyal DNA (mtDNA) dizileri, her iki bireyin de Avrupa ve Batı Asya Neandertalleri ile ilgili bir nüfusa ait olduğunu gösteren Avrupa Neandertal mtDNA varyasyonunu göstermektedir. Bununla birlikte, Teşik Taş mtDNA dizisi batı Avrupa'daki Scladina mtDNA dizisi ile Okladnikov Mağarası dizisinden daha yakın ilişkili görünmektedir. Derin mtDNA ayrışmasının olmaması, 125.000 yıl önce gerçekleşen son derece sıcak bir dönemden önce Orta Asya, Kafkasya ve Avrupa Neandertallerinin uzun süre bu bölgede kalmış olabileceğini, Orta Asya'nın (Rus ovalarının çoğunun) nispeten yakın zamanda Neandertaller tarafından kolonize edildiği görüşünü desteklemektedir.[6]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Andrei I. Krivoshapkin and P. Jeffrey Brantingham, The Lithic Industry of Obi-Rakhmat Grotto, Uzbekistan "The Lithic Industry of Obi-Rakhmat Grotto, Uzbekistan" (PDF). 22 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ a b c Carolina Mallol, Susan M. Mentzer and Patrick J. Wrinn, A Micromorphological and Mineralogical Study of Site Formation Processes at the Late Pleistocene Site of Obi-Rakhmat, Uzbekistan"ineralogical Study of Site Formation Processes at the Late Pleistocene Site of Obi-Rakhmat".. Geoarchaeology: An International Journal, Vol. 24, No. 5, 548–575 (2009). Published online in Wiley Interscience (www.interscience.wiley.com). DOI:10.1002/gea.20280
- ^ a b c Andrei I Krivoshapkin, Yaroslav V Kuzmin, A J Timothy Jull, Chronology of the Obi-Rakhmat Grotto (Uzbekistan): First Results on the Dating and Problems of the Paleolithic Key Site in Central Asia "First Results on the Dating and Problems of the Paleolithic Key Site in Central Asia".. Proceedings of the 20th International Radiocarbon Conference, edited by A J T Jull. RADIOCARBON, Vol 52, Nr 2–3, 2010, p 549–554
- ^ Andrei I Krivoshapkin, Yaroslav V Kuzmin, A J Timothy Jull, Chronology of the Obi-Rakhmat Grotto (Uzbekistan): First Results on the Dating and Problems of the Paleolithic Key Site in Central Asia. Proceedings of the 20th International Radiocarbon Conference, edited by A J T Jull. RADIOCARBON, Vol 52, Nr 2–3, 2010, p 549–554. p 553]
- ^ a b c Michelle Glantz, Bence Viola, Patrick Wrinn, Tatiana Chikisheva, Anatoly Derevianko, Andrei Krivoshapkin, Uktur Islamov, Rustam Suleimanov, Terrence Ritzman, New hominin remains from Uzbekistan Glantz (2008). "New hominin remains from Uzbekistan". Journal of Human Evolution. 55 (2): 223-237.. Journal of Human Evolution 55 (2008) 223–237. doi:10.1016/j.jhevol.2007.12.007 "New hominin remains from Uzbekistan". for free
- ^ a b Johannes Krause, Ludovic Orlando, David Serre, Bence Viola, Kay Prüfer, Michael P. Richards, Jean-Jacques Hublin, Catherine Hänni, Anatoly P. Derevianko & Svante Pääbo, Neandertals in Central Asia and Siberia Krause (2007). "Neandertals in Central Asia and Siberia". Nature. 449 (7164): 902-904.
- ^ Anne R. Skinner, Bonnie A.B. Blackwell, Abubakar Mian, Shauntè M. Baboumian, Joel I.B. Blickstein, Patrick J. Wrinn, A.I. Krivoshapkin, A.P. Derevianko, Joyce A. Lundburg, ESR analyses on tooth enamel from the Paleolithic layers at the Obi-Rakhmat hominid site, Uzbekistan: Tackling a dating Skinner (2007). "ESR analyses on tooth enamel from the Paleolithic layers at the Obi-Rakhmat". Radiation Measurements. 42 (6–7): 1237-1242.. Proceedings of the 7th International Symposium on EPR Dosimetry and Applications and the 2nd International Conference on Biodosimetry. Radiation Measurements; Volume 42, Issues 6–7, July–August 2007, Pages 1237–1242