Newcomb paradoksu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Tahmin Edilen Seçim
Gerçek Seçim
 A + B
(B'nin 0 doları var) 		B
(B'nin 1.000.000 doları var)
A + B $1000 dolar 1.001.000$
B 0$ 1.000.000$

Newcomb paradoksu Felsefe ve matematikte,aynı zamanda Newcomb problemi olarak da bilinir. Biri geleceği tahmin edebilen iki oyuncu arasındaki oynanan bir oyunu konu edinen bir düşünce deneyidir .

Newcomb paradoksu, Kaliforniya Üniversitesi Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'ndan William Newcomb tarafından oluşturuldu. Ancak, ilk kez 1969'da Robert Nozick tarafından bir felsefe makalesinde tam olarak analiz edilmiştir [1] ve Scientific American dergisinin Mart 1973 sayısında, Martin Gardner'ın " Matematiksel Oyunlar " adlı kitabında yer almıştır.[2] Bugün karar teorisinin felsefi dalında çok tartışılan bir problemi olarak devam etmektedir.[3]

Problem[değiştir | kaynağı değiştir]

Güvenilir bir tahminci, başka bir oyuncu ile A ve B olarak belirlenmiş iki kutu bulunmaktadır. Oyuncuya sadece B kutusunu almak veya hem A hem de B kutularını almak arasında bir seçim yapma hakkı verilmiştir. Oyuncu aşağıdakileri biliyor:[4]

  • A Kutusu şeffaftır ve her zaman görünür bir 1.000 Dolar içerir.
  • B kutusu opaktır ve içeriği tahmin edici ile daha önceden belirlenmiş durumdadır:
    • Eğer tahminci oyuncuya hem A hem de B kutularını alacağını tahmin ettiyse, B kutusu hiçbir şey içermez.
    • Eğer tahminci oyuncunun sadece B kutusunu alacağını öngörmüşse, B kutusunda 1.000.000 $ bulunur.

Oyuncu seçim yaparken ne tahmin edicinin ne tahmin ettiğini ne de B kutusunun ne olduğunu bilmemektedir.

Oyun teorisi stratejileri[değiştir | kaynağı değiştir]

1969 tarihli makalesinde Nozick, " Neredeyse herkes için ne yapılması gerektiği son derece açık ve nettir. Buradaki zorluk, bu insanların sorun üzerinde neredeyse eşit bir şekilde bölünmüş görünmesi ve büyük bir kısmının karşı tarafın sadece aptallık ettiğini düşünmesidir." [4] Sorun günümüzde de filozofları ikiye ayırmaya devam etmektedir.[5][6] 2020 yılında yapılan bir ankette, profesyonel felsefecilerin mütevazı bir çoğunluğu her iki kutuyu da işaretlemeyi tercih etmiştir (%39,0'a karşı %31,2).[7]

Oyun teorisi bu oyun için farklı ilkelere dayanan iki strateji sunar: Beklenen fayda ilkesi ve stratejik baskınlık ilkesi. Soruna paradoks denmesinin nedeni, her ikisi de sezgisel olarak mantıklı görünen iki analizin, hangi seçimin oyuncunun kazancını maksimize edeceği sorusuna çelişkili yanıtlar vermesidir.

  • Tahmin edicinin doğru olma olasılığı kesin veya kesine yakın olduğu zaman elde edilmesi beklenen fayda göz önüne alındığında, oyuncu B kutusunu tercih etmelidir. Bu seçim, oyuncunun kazancını istatistiksel olarak maksimize eder ve oyun başına yaklaşık 1.000.000 $ olarak belirler.
  • Baskınlık ilkesi uyarınca, oyuncu her zaman daha iyi olan stratejiyi seçmelidir; hem A hem de B kutularını seçmek, yalnızca B'yi seçmekten her zaman 1.000 $ daha fazla getirecektir. Ancak, "her zaman B'den 1.000 $ daha fazla" beklenen faydası oyunun istatistiksel getirisine bağlıdır; tahmincinin tahmini neredeyse kesin veya kesin olduğunda, hem A hem de B'yi seçmek oyuncunun kazancını oyun başına yaklaşık 1.000 $ olarak belirler.

David Wolpert ve Gregory Benford, bir problemin tüm ilgili detayları belirtilmediğinde ve bu eksik detayları doldurmanın birden fazla "sezgisel olarak açık" yolu olduğunda paradoksların ortaya çıktığına işaret etmektedir. Onlar göre Newcomb paradoksu durumunda, iki stratejiden hangisinin "açıkça doğru" olduğu konusundaki çatışma, Newcomb problemindeki ayrıntıları doldurmanın iki farklı işbirliği yapmayan oyunla sonuçlanabileceği ve stratejilerin her birinin bir oyun için makul olduğu ama diğeri için makul olmadığı gerçeğini yansıtmaktadır. Daha sonra her iki oyun için de en uygun stratejileri türetirler ve bu stratejilerin tahmin edicinin yanılmazlığından, nedensellik, determinizm ve özgür irade sorularından bağımsız olduğu ortaya çıkmaktadır.[4]

Nedensellik ve özgür irade[değiştir | kaynağı değiştir]

Tahmin edilen seçim
Gerçek seçim
 A + B B
A + B $1000 dolar İmkansız
B İmkansız 1.000.000$

Tahmin edenin yanılmaz ve hata yapamaz olduğu varsayıldığında nedensellik sorunları ortaya çıkar; Nozick, tahmin edenin tahminlerinin "neredeyse kesinlikle" doğru olduğunu varsayarak bu sorunu önler, böylece yanılmazlık ve nedensellik sorunlarını ortadan kaldırır. Nozick ayrıca, eğer tahmin edici kişinin oyuncunun rastgele seçim yapacağını öngörmesi halinde, B kutusunun hiçbir şey içermeyeceğini belirtmektedir. Bu, özgür irade veya kuantum zihin süreçleri gibi, seçim yapma sürecinde doğası gereği rastgele veya öngörülemez olayların zaten devreye girmeyeceğini varsaymaktadır.[8] Ancak, yanılmaz bir tahmincinin olması durumunda bu konular yine de incelenebilir. Bu koşul altında, yalnızca B seçeneğinin doğru seçenek olduğu görülmektedir. Bu analiz, 0$ ve 1.001.000$ getiren olasılıkları göz ardı edebileceğimizi ileri sürmektedir, çünkü her ikisi de tahminin yanlış yapılmasını gerektirmektedir ve problem, tahmin edenin asla yanılmayacağını belirtmektedir. Dolayısıyla, seçim her iki kutuyu da 1.000$ ile almak ya da sadece B kutusunu 1.000.000$ ile almak şeklinde olur - yani sadece B kutusunu almak her zaman daha iyidir.

William Lane Craig, mükemmel tahmincilerin (ya da zaman makinelerinin, çünkü bir zaman makinesi tahmin yapmak için bir mekanizma olarak kullanılabilir) olduğu bir dünyada, geriye dönük nedenselliğini ileri sürmüştür.[9] Seçicinin seçiminin, tahmin edicinin tahminine neden olduğu söylenebilir. Bazıları, eğer zaman makineleri ya da mükemmel tahminciler varsa, o zaman özgür iradenin de olamayacağı ve seçenlerin kaderlerinde ne varsa onu yapacakları sonucuna varmıştır. Birlikte ele alındığında paradoks, özgür irade ve determinizmin bağdaşmaz olduğu yönündeki eski iddianın yeniden ifade edilmesidir, çünkü determinizm mükemmel öngörücülerin varlığını mümkün kılar. Başka bir deyişle, bu paradoks büyükbaba paradoksuna eşdeğer olabilir; paradoks mükemmel bir tahminciyi varsayar, "seçicinin" seçim yapmakta özgür olmadığını ima eder, ancak aynı zamanda bir seçimin tartışılabileceğini ve karar verilebileceğini varsayar. Bu durum bazılarına paradoksun bu çelişkili varsayımların bir ürünü olduğunu düşündürmektedir.[10]

Gary Drescher, Good and Real adlı kitabında, benzer olduğunu öne sürdüğü bir duruma başvurarak doğru kararın yalnızca B kutusunu almak olduğunu söylemektedir. – Deterministik bir evrende rasyonel bir failin potansiyel olarak işlek bir caddeden geçip geçmemeye karar vermesidir.[11]

Andrew Irvine, problemin yapısal olarak Braess'in paradoksu ile eş biçimli olduğunu savunmaktadır; bu paradoks, çeşitli türlerdeki fiziksel sistemlerde denge noktalarına ilişkin sezgisel olmayan ancak nihayetinde paradoksal olmayan bir sonuçtur.[12]

Simon Burgess, problemin iki aşamaya ayrılabileceğini ileri sürmüştür: tahmin edicinin tahminin dayandırılacağı tüm bilgileri edinmesinden önceki aşama ve sonraki aşama. Oyuncu hala ilk aşamadayken, örneğin sadece bir kutu almayı taahhüt ederek tahmincinin tahminini etkileyebilir. Dolayısıyla, hala ilk aşamada olan oyuncular kendilerini sadece bir kutu almaya adamalıdır.

Burgess ikinci aşamada olanların her iki kutuyu da alması gerektiğini kabul etmektedir. Ancak vurguladığı gibi, tüm pratik amaçlar için bu konunun dışında; "teklif edilen paranın büyük kısmına ne olacağını belirleyen kararlar ilk aşamada gerçekleşir." [13] Bu nedenle, kendilerini ikinci aşamada bulan ve zaten tek kutuya karar vermemiş olan oyuncular, kaçınılmaz olarak zenginlikten yoksun kalacak ve suçlayacak başka kimse olmayacaktır. Burgess'in sözleriyle: "kötü bir izci oldunuz"; "zenginlikler hazırlıklı olanlar için ayrılmıştır." [14]

Burgess, bazı eleştirmenlerin (örneğin Peter Slezak) aksine, oyuncuların tahminciyi kandırmaya çalışmasını tavsiye etmediğini vurgulamıştır. Tahmin edicinin, oyuncunun ikinci aşamadaki düşünce sürecini tahmin edemeyeceğini de varsaymamaktadır.[15] Tam tersine Burgess, Newcomb paradoksunu bir ortak neden problemi olarak analiz etmekte ve her zaman tamamen tutarlı olan bir dizi koşulsuz olasılık değerinin - ister örtük ister açık olsun - benimsenmesinin önemine özellikle dikkat çekmektedir. Paradoksu bir ortak neden problemi olarak ele almak, basitçe oyuncunun kararının ve tahmin edicinin tahmininin ortak bir nedeni olduğunu varsaymaktır.

Burgess'in Newcomb paradoksu ile Kavka'nın toksin bulmacası arasında bir benzerlik olduğunu vurgulaması da dikkate değerdir. Her iki problemde de kişinin bir şeyi yapmaya niyet etmek için bir nedeni olabilir ancak bunu gerçekten yapmak için bir nedeni olmayabilir. Ancak bu benzerliğin farkına varılması Burgess'in Andy Egan'a atfettiği bir husustur.[16]

Bilinç ve simülasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Newcomb'un paradoksu Yapay bilinç sorusuyla da ilişkilendirilebilir, özellikle de bir kişinin beyninin mükemmel bir simülasyonunun o kişinin bilincini oluşturup oluşturmayacağı ile ilgilidir.[17] Tahmini yapanın, hangi kutuyu seçeceği sorunuyla karşılaştığında seçicinin beynini simüle ederek tahminine ulaşan bir makine olduğunu varsayalım. Eğer bu simülasyon seçicinin bilincini oluşturuyorsa, o zaman seçici kutuların önünde gerçek dünyada mı yoksa geçmişte simülasyon tarafından oluşturulan sanal dünyada mı durduğunu söyleyemez. Dolayısıyla "sanal" seçici, tahmin ediciye "gerçek" seçicinin hangi seçimi yapacağını söyleyecektir ve gerçek seçici mi yoksa simülasyon mu olduğunu bilmeyen seçici sadece ikinci kutuyu almalıdır.

Kadercilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Newcomb paradoksu, her ikisinin de geleceğin mutlak kesinliğini varsayması bakımından mantıksal kadercilikle ilişkilidir. Mantıksal kadercilikte bu kesinlik varsayımı döngüsel bir akıl yürütme yaratırken, Newcomb paradoksu oyuna katılanların önceden belirlenmiş bir sonucu etkileyip etkileyemeyeceklerini dikkate alır.[18]

Newcomb probleminin uzantıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Newcomb problemine benzer veya bu problemi temel alan birçok düşünce deneyi literatürde tartışılmıştır.[1] Örneğin, Newcomb probleminin B kutusunun A kutusuyla dolaştığı kuantum teorisi versiyonu da önerilmiştir.[19]

Meta-Newcomb problemi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlgili başka bir sorun da meta-Newcomb problemidir.[20] Bu problemin kurgusu orijinal Newcomb problemine benzemektedir. Ancak buradaki değişiklik, tahmin edicinin B kutusunu doldurup doldurmayacağına oyuncu bir seçim yaptıktan sonra karar verebilmesi ve oyuncunun B kutusunun daha önce doldurulup doldurulmadığını bilmemesidir. Ayrıca başka bir tahminci daha vardır: geçmişte hem oyuncuları hem de tahminciyi güvenilir bir şekilde tahmin etmiş olan ve aşağıdakileri tahmin eden bir "meta-tahminci": "Ya her iki kutuyu da seçeceksiniz ve tahminci kararını sizden sonra verecek ya da sadece B kutusunu seçeceksiniz ve tahminci kararını çoktan vermiş olacak."

Bu durumda, her iki kutuyu da seçme taraftarı şu açmazla karşı karşıya kalır: oyuncu her iki kutuyu da seçerse, tahminci henüz kararını vermemiş olacaktır ve bu nedenle oyuncunun yalnızca B kutusunu seçmesi daha rasyonel bir seçim olacaktır. Ancak oyuncu böyle bir seçim yaparsa, tahminci kararını çoktan vermiş olacağından, oyuncunun kararının tahmincinin kararını etkilemesi imkansız hale gelir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Robert Nozick (1969). "Newcomb's Problem and Two Principles of Choice" (PDF). Rescher, Nicholas (Ed.). Essays in Honor of Carl G. Hempel. Springer. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  2. ^ Gardner, Martin (March 1974). "Mathematical Games". Scientific American. 231 (3): 102. doi:10.1038/scientificamerican0974-187.  Reprinted with an addendum and annotated bibliography in his book The Colossal Book of Mathematics (0-393-02023-1).
  3. ^ "Causal Decision Theory". Stanford Encyclopedia of Philosophy. The Metaphysics Research Lab, Stanford University. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
  4. ^ a b c Wolpert, D. H.; Benford, G. (June 2013). "The lesson of Newcomb's paradox". Synthese. 190 (9): 1637-1646. doi:10.1007/s11229-011-9899-3. 
  5. ^ Bellos, Alex (28 Kasım 2016). "Newcomb's problem divides philosophers. Which side are you on?". The Guardian (İngilizce). 16 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2018. 
  6. ^ Bourget, D., Chalmers, D. J. (2014). "What do philosophers believe?" Philosophical Studies, 170(3), 465–500.
  7. ^ "PhilPapers Survey 2020". 2 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2024. 
  8. ^ Christopher Langan. "The Resolution of Newcomb's Paradox". Noesis (44). 25 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2024. 
  9. ^ Craig (1987). "Divine Foreknowledge and Newcomb's Paradox". Philosophia. 17 (3): 331-350. doi:10.1007/BF02455055. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2024. 
  10. ^ Craig, William Lane (1988). "Tachyons, Time Travel, and Divine Omniscience". The Journal of Philosophy. 85 (3): 135-150. doi:10.2307/2027068. 
  11. ^ Drescher, Gary (2006). Good and Real: Demystifying Paradoxes from Physics to Ethics. ISBN 978-0262042338. 
  12. ^ Irvine, Andrew (1993). "How Braess' paradox solves Newcomb's problem". International Studies in the Philosophy of Science. 7 (2): 141-60. doi:10.1080/02698599308573460. 
  13. ^ Burgess, Simon (February 2012). "Newcomb's problem and its conditional evidence: a common cause of confusion". Synthese. 184 (3): 336. doi:10.1007/s11229-010-9816-1. 
  14. ^ Burgess, Simon (January 2004). "Newcomb's problem: an unqualified resolution". Synthese. 138 (2): 282. doi:10.1023/b:synt.0000013243.57433.e7. 
  15. ^ Burgess, Simon (February 2012). "Newcomb's problem and its conditional evidence: a common cause of confusion". Synthese. 184 (3): 329-330. doi:10.1007/s11229-010-9816-1. 
  16. ^ Burgess, Simon (February 2012). "Newcomb's problem and its conditional evidence: a common cause of confusion". Synthese. 184 (3): 338. doi:10.1007/s11229-010-9816-1. 
  17. ^ A bot will complete this citation soon. Click here to jump the queue arXiv:[1].
  18. ^ The Seas of Language, Clarendon Press Oxford, 1996, ss. 352-358  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım).
  19. ^ Piotrowski, Edward; Jan Sladowski (2003). "Quantum solution to the Newcomb's paradox". International Journal of Quantum Information. 1 (3): 395-402. arXiv:quant-ph/0202074 $2. doi:10.1142/S0219749903000279. 
  20. ^ Bostrom, Nick (2001). "The Meta-Newcomb Problem". Analysis. 61 (4): 309-310. doi:10.1093/analys/61.4.309. 
  • Bar-Hillel, Maya; Margalit, Avishai (1972). "Newcomb's paradox revisited". British Journal for the Philosophy of Science. 23 (4): 295-304. doi:10.1093/bjps/23.4.295. 
  • Campbell, Richmond and Sowden, Lanning, ed. (1985), Paradoxes of Rationality and Cooperation: Prisoners' Dilemma and Newcomb's Problem, Vancouver: University of British Columbia Press. (an anthology discussing Newcomb's Problem, with an extensive bibliography).
  • Collins, John. "Newcomb's Problem", International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences, Neil Smelser and Paul Baltes (eds.), Elsevier Science (2001).
  • Gardner, Martin (1986). Knotted Doughnuts and Other Mathematical Entertainments. W. H. Freeman and Company. ss. 155-175. ISBN 0-7167-1794-8. 
  • Levi, Isaac (1982). "A Note on Newcombmania". Journal of Philosophy. 79 (6): 337-342. doi:10.2307/2026081.  (An article discussing the popularity of Newcomb's problem.)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Newcomb_paradoksu&oldid=32366060" sayfasından alınmıştır