Mehmed Ali Viryoni Paşa
| Mehmed Ali Paşa Viryoni | |
|---|---|
| |
| Meclis-i Mebûsan 2. dönem mebusu | |
| Seçim bölgesi | 1877 (2) – Yanya |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1842 Berat, Yanya Vilayeti,  Osmanlı İmparatorluğu
|
| Ölüm | 1895 |
Beratlı Mehemed Ali Bey[a] (1842, Berat-1895), Arnavut asıllı Osmanlı siyasetçi.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
On dokuzuncu yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu'ndaki modernleşme sürecinde zenginliğini ve gücünü artıran Berat'ın (güney Arnavutluk) Viryonzâde adlı ünlü Arnavut toprak sahibi bey ailesindendir. Yanya'daki Fransa konsolosunun yardımcısı, Mehmet Ali'nin ailesini, 9 Kasım 1877 tarihinde Paris'te Dışişleri Bakanlığı'na yazdığı mektupta, Berat'ın "en iyi" toprak sahibi ailelerinden ve en zengin Arnavutlarından biri olarak nitelendirmiştir. Mehmet Ali, Tepedelenli Ali Paşa'nın generallerinden ve daha sonra Epir valisi olan Ömer Paşa'nın torunu ve 1845-1863 yılları arasında Berat valisi olan Hüseyin Paşa'nın oğludur. Annesi Tiranlı Ali Bey Toptani'nin kızı Sabush Hanım'dır. Yanya'daki Fransız konsolos yardımcısı, yukarıda bahsi geçen mektubunda, Mehmet Ali Bey'in İstanbul'da oldukça iyi bir eğitim gördüğünü ve bu nedenle kökeninin veya ailesinin desteği olmadan iyi bir idari kariyer yapma şansının olduğunu yazmıştır. Arnavutça, Türkçe, Yunanca ve Fransızca biliyordu.[2]
Mehmet Ali Viryoni, Mayıs 1877'de kurulan Yanya'nın Arnavut Komitesi'nin (Arnavutça: Komiteti Shqiptar) bir üyesiydi. 1876 sonbaharında Hersek'teki savaşta en az bin kişilik büyük bir milis kuvvetine liderlik etmiştir ve 1.500 bin kişilik güçlü bir milis gücünün lideri olarak başarılı olmuştur. Bunu Epir'de (güney Arnavutluk) tekrarlamak istedi, ancak Meclis-i Mebûsan 2. dönem Yanya Vilayeti'nden 39 oyla mebus seçilmiştir. İstanbul'a Yanya milletvekili olarak gelen Mehmet Ali Viryoni, diğer bazı Arnavut milletvekilleriyle birlikte, İstanbul'da Arnavut elit üyeleri tarafından kurulan Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi'nin (Arnavutça: Komiteti Qendror për Mbrojten e të Drejtave të Kombësisë Shqiptare) kurucularından birisidir. Fraşirili Abdül Bey ile birlikte, bir ittifak sağlamak için Temmuz ve Aralık 1877'de Yunanistan makamlarıyla müzakerelere öncülük etti. 1879 baharında, Arnavut topraklarının kaderini savunmak için Abdül Bey ve Abidin Paşa ile birlikte başlıca Avrupa başkentlerini (Roma, Paris, Berlin, Viyana) ziyaret etmiştir.[2]
Mehmet Ali Viryoni direniş hareketlerinin örgütlenmesinde yer alırken, diğer mebuslar gibi kendisini askıya alınmış da olsa hala Meclis-i Mebûsan'un bir vekili olarak görüyordu. Bu nedenle, hudut meselelerinde Osmanlı ve Yunan müzakerelerinin yeniden başladığını öğrenerek, Yanya'dan iki diğer mebus olan Abdül Bey ve Veysel Bey ile birlikte 14 Ağustos 1879'da bölgesinden İstanbul'a başkentteki bu müzakerelerde yerel halkın temsilcisi olarak mümkün olan her rolü oynamaya çalışmak için gitti. Arnavut tarihçiliğine göre, başlangıcından sonuna kadar Prizren İttifakı merkez komitesinin üyelerinden biri olarak kaldı. Arnavut Birliği'nin bastırılmasıyla 1881'de tutuklandı ancak Korfu'ya kaçmayı başardı. Resmi Arnavut ansiklopedisindeki milliyetçi anlatıya göre, bilinen son “vatansever eylemi”, 1890'da Abdül Bey ile birlikte bir muhtıra imzalamasıdır. Mehmet Ali 1895'te ölmüştür.[3]
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Nispeten yerel önemli ailelerin Emine Hanım Klisura ve Hüsniye Hanım Vokopola isimli iki karısı ve bir Çerkes kadın olan Mihri Hanım ile evlenmiştir. Hüsniye Hanım'dan İlyas Bey (1882 veya 1883 doğumlu) adında bir oğlu olmuştur. İlyas Bey Viryoni, Mekteb-i Mülkiye'de okudu, Jön Türk Devrimi'nden sonra Berat belediye başkanı oldu, 1912'de Arnavut bağımsızlığını ilan eden Avlonya Meclisi'ne katıldı ve 1932'de ölmeden önce yeni Arnavut devletinde iki kez başbakan, birkaç kez de milletvekili, bakan ve büyükelçi oldu. Ünlü Dino ailesinden (Prevezeli) bir kadınla evlendi ve aralarında İsmail Kadare'nin eserlerini Fransızcaya çeviren Yusuf Viryoni'nde olduğu üç çocuğu oldu.[3]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ Bilmez & Clayer 2016, s. 164.
- ^ a b Bilmez & Clayer 2016, s. 165.
- ^ a b Bilmez & Clayer 2016, s. 166.
- Genel
- Bilmez, Bülent; Clayer, Nathalie (2016). "A PROSOPOGRAPHIC STUDY ON SOME 'ALBANIAN' DEPUTIES". Herzog, Christoph; Sharif, Malek (Ed.). The First Ottoman Experiment in Democracy (PDF) (İngilizce). Würzburg: Orient-Institut Istanbul (Max Weber Stiftung). ISBN 978-3-95650-191-3. ISSN 1863-9461. 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.