Mehinbanu Sultan
| Mehinbanu Sultan | |
|---|---|
| Doğum | 1519 |
| Ölüm | 1562 (43 yaşında) |
| Çocuk(lar)ı | Behram Mirza Safavi'nin oğullarını vesayet altına aldı. |
| Hanedan | Safevi hanedanı |
| Babası | I. İsmail |
| Annesi | Taçlı Begüm |
| Dini | Onikici Şii İslam |
Mehinbanu Sultan (1519-1562), İran Şahı I. İsmail ile Taçlı Begüm'ün küçük kızıydı.[1] Şah Tahmasb'ın en küçük kız kardeşiydi. Kardeşinin hükümdarlığı sırasında büyük etkisi oldu ve onun siyasi danışmanlığını yaptı.
Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahinbanu 1519 yılında Tebriz'de doğdu ve sıkı bir saray eğitimi aldı.[2] Beş yaşındayken babasını kaybetti. Hayatının ilk yıllarında devlet derin bir manevi bunalım yaşıyordu. Rahmetli babası Şah I. İsmail'nin ani ölümü durumu daha da gergin hale getirdi. Annesi Taçlı Begüm sayesinde üvey kardeşi I. Tahmasb tahta çıktı ve feodal beylerin devlete karşı kayıtsızlığı arttı. Ancak annesinin güçlü yönetimi sayesinde devlet eski günlerine döndü. Mahinbanu Sultan, güzel bir hanım olmasına rağmen aile hayatı kurmadı, taliplerini kabul etmedi ve hayatını devlet işleriyle geçirdi. Siyasete çok meraklıydı ve Taçlı Begüm ona çok iyi şekilde siyaset öğretti. 1540 yılında annesinin ölümünden sonra Mahinbanu, kardeşi Şah Tahmasb'ın tek danışmanı olarak seçildi. Kardeşinin hükümdarlığı sırasında Mahinbanu, Safevi İmparatorluğu'nun en büyük hanımı olarak biliniyordu. Hiç evlenmemiş ve tüm hayatını babası ve erkek kardeşinin hükümetine adamıştı ancak Bahram Mirza'nın vefatından sonra onun Sultan Hüseyin Mirza, İbrahim Mirza ve Bediüzzaman Mirza Safavi adlı üç çocuğunun bakımını üstlendi ve görevlendirdi. Bahram Mirza'nın iki küçük oğlu, onun isteği üzerine Şah Tahmasb ve Mahinbanu'nun iki büyük kızıyla evlendi. Daha sonra kendisine "Sultan" unvanı verildi. Mahinbanu Sultan nihayet 1562 yılında 43 yaşında Kazvin'de vefat etti ve vasiyeti üzerine babasının Erdebil'deki türbesine defnedildi.
Siyaset ve Faaliyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahinbanu Sultan, annesinin vefatından ölümüne kadar 22 yıl boyunca siyasetin içindeydi. Üvey kız kardeş olmasına rağmen, ağabeyinin sesi ve danışmanı olarak 'Vali' konumuna yükseldi (1540). Güçlü bir iradeye sahip basiretli bir hanımefendi olan Mahinbanu Sultan, çoğunlukla saray anlaşmazlıklarında taraf tutmadı, ancak kardeşinin krallığının iyiliği için elinden geleni yaptı. Çeşitli savaşlarda görüş ve tavsiyelerini ona iletti. Hatta ünü o kadar yükseldi ki 1550'li yıllardaki Safevi-Osmanlı savaşları sırasında Kanuni Sultan Süleyman'ın eşi Hürrem Sultan ve kızı Mihrimah Sultan, Mahinbanu Sultan'a hediyeler göndererek kardeşi I. Tahmasb'dan bu savaşı durdurmasını istedi.
Hürrem Sultan'la sürekli yazışıyordu ve bunun sebebi Osmanlı'nın Azerbaycan'a yaptığı birçok saldırı ve Şehzade Bayezid'in Kazvin'e sığınmasıydı ve Hürrem'in ölümünden sonra bu yazışmalar Hürrem'in kızı Mihrimah Sultan ile devam etmiş, bu yazışmalar arasında sürekli karşılıklı hediyeler alınmıştı, Bunlardan en ünlüsü Hürrem Sultan'a hediye edilen İran halısıdır. Ayrıca Babür sarayının kraliçesi Hamida Banu Begüm ile yazışıyordu.
İnanç[değiştir | kaynağı değiştir]
Diğer aile üyeleri gibi o da Şii inançlarına inanıyordu ve tövbe eden, dindar ve şeriat işlerini uygulayan bir kişiydi. Meşhed'e yaptığı hac sırasında altın pencereyi düzenleyerek mobilyaları ve lambaları bir kez daha yanına alarak tüm Sedatları, alimleri ve oradaki atmosferi inceledi. Ayrıca her yıl toplam tutarı on dört masuma adadı ve sorumluluğunu zamanın hükümdarına devretti. Mezopotamya'nın İran ve Safevi hakimiyetinden çıkmasına rağmen Kerbela, Necef, Cebel Emel, Sedat Medine halkına her yıl yüklü miktarda para ile kutsal türbelerin mobilya ve tefrişat masraflarını gönderiyordu.
Takılarını İmam Zaman ve İmam Rıza'ya ithaf etti.[2]
Saray Çekişmeleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Mehinbanu Sultan'ın annesi Taçlı Begüm Sultan ile I. Tahmasb'ın artık valide sultan olan annesi Gülzar Sultan anlaşamayınca, Behruza Sultan onu "gölge" sayma bahanesiyle saraydan uzaklaştırmak istedi. Fırsat Şah'ın saltanatının 16. yılında ortaya çıktı. Mahinbanu Sultan'ın Şah üzerindeki ısrarlarına rağmen sözde devlet içinde devlet kuran Taçlı Begüm, Şiraz'a sürgüne gönderildi. Yolda öldü ve Şiraz'da gömüldü. Bu olay Mahinbanu Sultan'ı büyük ölçüde etkilemiştir. Behruza Sultan'ın bir sonraki hedefi olmasına rağmen bu başarılamamıştır. Daha sonraki dönemlerde Mahinbanu Sultan yüzünü kendi kardeşlerine çevirmiştir. Bu dönemden sonra üvey kız kardeşi Haniş Sultan ile anlaşmazlıklar yoğunlaştı. Haniş Sultan, Mahinbanu Sultan'ın otoritesini yıkıp yerine onun geçmesini istiyordu.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Hani Khafipour. Safevi Devletinin Temelleri: Sadakat, Himaye ve Otorite İdealleri (1501-1576). — Chicago, Illinois: Chicago Üniversitesi, 2013. — S. 254.
- ^ Conze, Edward (1 Ocak 1960). "The Calcutta manuscript of the Ratnaguasacayagāthā". Indo-Iranian Journal (İngilizce). 4 (1): 37-58. doi:10.1163/000000060790085311. ISSN 0019-7246.
- ^ a b Ismail, Nashwa (2013). "Wiki moderators' contributions to enhance the pedagogical implementation of Wiki". Journal of Education Culture and Society (İngilizce). 4 (2): 192-199. doi:10.15503/jecs20132.192.199. ISSN 2081-1640. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2023.