Mattheys Köşkü
Arkas Sanat Bornova | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Mimari tarz | İngiliz mimari üsubu |
| Şehir | İzmir |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 38°27′47″K 27°13′16″D / 38.46306°K 27.22111°D |
| Adını aldığı | Tonny Mattheys |
| Tamamlanma | 1780 |
| İşletmeci | Arkas Holding |
Mattheys Köşkü (Mates Köşkü, Steinbuchel Evi, Wood-Paterson Evi, Arkas Sanat Bornova), İzmir'in Bornova ilçesinde bulunan tarihî bir yapı.
2023 yılında el halıları koleksiyonunu sergilemek üzere Arkas Sanat bünyesinde bir sanat ve deneyim merkezi olarak hizmete açılmıştır.[1]
İngiliz mimari üslubundaki yapı, mor salkımlı leylak çiçekleriyle sarıp sarmalanan, kemerli giriş kapısı ile ünlüdür.[2] Kurtuluş Savaşı sırasında kısa bir süre Mustafa Kemal Paşa bu köşkte konuk olmuştur.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1780 yılında yapıldığı tahmin edilir. Bazı kaynaklarda yapım tarihi 1860 olarak belirtilir. Yapının 2018-2023 yıllarındaki restorasyonunu gerçekleştiren mimar Seda Özen Bilgili'ye göre, çeşitli devirlerde eklentilerle büyüyen köşk, 1800'lü yılların ortalarında büyük bir değişimi geçirdiği için o tarihte inşa edildiği algısı doğmuş olabilir.[3]
Köşk, uzun zaman "Wood-Paterson Evi" olarak adlandırıldı. Başta basit kare şeklinde bir yapıydı. İngiliz John Maltas tarafından Paterson ailesinden satın alınıp bir yazlık köşk olarak yeniden inşa edildikten sonra 1840'ta kızı Eugenie Wood'a miras kaldı. İzmir'deki İngiliz Hastanesi'nin başhekimi Charles Wood ile evli ve yedi çocuk sahibi olan Eugenie Wood öldükten sonra köşk, büyük kızı Lucy De Cramer'e kaldı.[3]
Eguenie Wood'un kızlarından ressam, şair ve besteci Hortense Wood, 1924'de ölene kadar köşkte yeğeni Fernand de Cramer ile birlikte yaşamaya devam etti. Hortense Wood, ünlü Macar besteci Franz Liszt'ten piyano dersleri almış ve Liszt, köşkün Kahire Odası adı verilen bölümündeki piyanoyu çalmıştı. Hortense Wood, evinde birçok ünlüyü ağırladı ve ağırladığı kişilerin fotoğraflarını çekti.[3] Hayran olduğu olduğu ve Millî Mücadele yıllarında destek mektupları gönderdiği Mustafa Kemal Paşa evde ağırladığı konuklardandır. Mustafa Kemal, İzmir'in düşman işgalinden kurtuluşundan sonra köşke gelerek 78 yaşındaki Hortese Wood ile tanıştı. 16 Eylül 1922'de beraberindeki Fevzi, İsmet, Asım Paşa'lar ve Halide Edip ile birlikte evde konuk olan Mustafa Kemal, bu konukluğu sırasında Hortense Wood'un yeğeni Fernand De Cramer ile satranç oynadı.[3]
Lucy de Cramer'den sonra köşkün sahipleri Renee Steinbüchel ve Sonia Whitall idi. Renée Steinbüchel ile Sonia Whithall'un babaları Tony Mattheys'in adıyla anılan köşk, kemerli giriş kapısı ve dere taşlarıyla örülmüş duvar sistem sayesinde 2000'li yıllara kadar gelebilen çok az sayıda levanten köşkünden biri odu. 2018 yılında Arkas Holding, köşkü Renee Steinbüchel ve Sonia Whitall'un çocuklarından satın aldı ve restore etti. Restorayon çalışmalarını mimar Niko Filidis üstledi.[1] Beş yıl süren restorasyon sürecinin ardından 2023 yılında 16.-19. Yüzyıl Anadolu Halıları sergisiyle ziyarete açıldı.
Köşk bahçesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bornova köşklerine "prestij kapısı" olarak adlandırılan bir giriş kapısından girilirdi ve köşkün bahçesi yapının kendisi kadar önemli görülürdü.[2] Mates Köşkü'nün kemerli giriş kapısı mor salkımlı leylak çiçekleriyle sarıp sarmalanan ve güzeliği ile ünlü bir kapıydı. Köşk bahçesinin simgesi servi ağaçları idi.
2023'te tamamlanan restorasyonla birlike köşkün bahçesinde 1970'te kapanan Bornova Golf Kulübü'nün anısına 9 parkurlu bir mini golf sahası oluşturulmuş ve her bir parkura bir Bornova köşkünün seramik sanatçısı Verda Sipahi'nin ürettiği bir maketi ve o köşkün özelliğini anlatan bir sembol yerleştirilmiştir.[4] Mini golf parkurunda Mates Köşkü'nün de bir maketi ve parkur simgesi olarak kemerli kapısı yer alır.
Arkas Sanat Bornova
[değiştir | kaynağı değiştir]Mattheys Köşkü, Arkas Sanat'ın düzenlediği kültürel etkinlikler için bir mekan olarak kullanılmaktadır.[5]
Köşkün ziyaret alanında 15.- 20. yüzyıllara ait 75 adet halının sergilendiği on sergi salonu, Anadolu halı dokumacılığı geleneğine ait el halısı dokuma tezgâhı, iplik ve aletlerin bulunduğu bir sergi salonu, Oriental Carpet Manufacturers için yapılmış 18 adet halı tasarımının panosu, Anadolu halılarına ilişkin kısa bir belgeselin sunulduğu bir gösteri salonu bulunur.[5]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Burçak, Kübra (10 Mayıs 2023). "Mattheys Köşkü Restorasyonu ve Yeni Sergisi". Alem. 24 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ a b "Mattheys Köşkü'nde Sergi: 16.-19. Yüzyıl Anadolu Halıları". The Magger. 8 Mayıs 2023. 24 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ a b c d "Tarihçe". Arcas Arcademia. 25 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2023.
- ^ "Parkur sembolleri". Arcas Academia. 24 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
- ^ a b Tekin, Fatma (2023). "İzmir Kent Folklorunda Çağdaş Bir Müzecilik Anlayışı: Arkas Sanat Örneği", 37. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(. ss. 1494-1523. 6 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024.
Dış Bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Arkas Sanat Bornova internet sitesi 25 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Arcas Arcademia internet sitesi 25 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.