Larva ile tedavi
Larva ile tedavi (Maggot terapi veya Kurtçuk tedavisi), bir yara (debridman) içindeki nekrotik (ölü) dokuyu temizlemek amacıyla canlı ve sağlıklı (Germ free) larvaların (sinek larvaları) bir insan veya hayvanın iyileşmeyen deri ve yumuşak doku yaralarına sokulmasını içeren bir biyoterapi türüdür.
Larva tedavisinin yara iyileşmesine yardımcı olabileceğine dair kanıtlar bulunmaktadır.[1][2]
Tıbbi kullanımlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Larva tedavisi, kronik ülserlerde iyileşmeyi destekler.[1] Diyabetik ayak ülserlerinde faydalı olduğuna dair kesin kanıtlar vardır.[3] Venöz bacak ülserlerinin debridmanı için yöntemlerin bir Cochrane incelemesi, larva tedavisinin genel olarak diğer yöntemlerin çoğu kadar etkili olduğunu buldu, ancak çalışma aynı zamanda veri kalitesinin zayıf olduğunu da kaydetti.[4]
2004 yılında, Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), ABD'de Lucilia sericata larvalarının şu durumlarda "tıbbi cihaz" olarak kullanımına izin verdi:[5]
- İyileşmeyen nekrotik cilt ve yumuşak doku yaraları
- Bası ülserleri (Dekübit)
- Venöz staz ülserleri
- Nöropatik ayak ülserleri
- İyileşmeyen travmatik veya ameliyat sonrası yaralar
Sınırlılıkları[değiştir | kaynağı değiştir]
Yara, larva tedavisi uygulamasından yararlanabilecek türde olmalıdır. Yeterli oksijen kaynağı olan nemli, eksüdatlı bir yara ön koşuldur. Tüm yara türleri larva tedavisine uygun değildir: Kuru yaralar veya vücut boşluklarının açık yaraları larvaların beslenmesi için iyi bir ortam sağlamaz. Bazı durumlarda kuru bir yarayı salinle ıslatarak larva tedavisine uygun hale getirmek mümkün olabilir.[6]
Hastalar ve doktorlar larvaları sevimsiz bulabilir, ancak araştırmalar bu durumun hastaların larva tedavisi teklifini reddetmesine neden olmadığını göstermiştir.[7] Larvalar, onları gözden uzak tutmak için opak polimer çantalara kapatılabilir. Pansumanlar, havanın larvalara ulaşmasına izin verirken, larvaların kaçmasını önleyecek şekilde tasarlanmalıdır.[8] Pansumanlar ayrıca larvaların sıklıkla neden olduğu rahatsız edici gıdıklama hissini en aza indirecek şekilde tasarlanmıştır.[9]
Etki mekanizmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Larvaların dört ana eylemi vardır:
- Debridman[10]
- Yaranın dezenfeksiyonu
- İyileşmenin uyarılması[11]
- Biyofilm oluşumunun önlenmesi ve yok edilmesi[12]
Larvaları ölü hayvanlarla beslenen sinekler bazen yumurtalarını canlı hayvanların ölü kısımlarına (nekrotik veya kangrenli doku) bırakırlar. Canlı dokularda larva istilasına miyaz denir. Bazı larvalar yalnızca ölü dokuyla, bazıları yalnızca canlı dokuyla ve bazıları canlı veya ölü dokuyla beslenir. Larva tedavisi için en sık kullanılan sinekler, Göksinekler familyasına ait sineklerdir: En yaygın olarak kullanılan tür, Lucilia sericata'dır. Diğer bir önemli tür olan Protophormia terraenovae ise, Streptococcus pyogenes ve S. pneumoniae'nin neden olduğu enfeksiyonla savaşan beslenme salgılarıyla dikkat çekmektedir.[13]
Yasal düzenlemeler[değiştir | kaynağı değiştir]
Ocak 2004'te FDA, "ülserlerde, nöropatik ayak ülserlerinde ve iyileşmeyen travmatik veya ameliyat sonrası yaralarda" tedavi için sadece reçeteli tıbbi cihaz olarak insanlarda veya hayvanlarda kullanılmak üzere larvaların üretilmesine ve pazarlanmasına izni vermiştir. "[14][15]
Veteriner tıp alanında kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Kurtların hayvan yaralarından ölü dokuyu temizlemek için kullanılması, dünyanın birçok yerinde halk tıbbının bir parçasıdır. Özellikle kronik osteomiyelit, kronik ülserler ve sıklıkla iş ekipmanına bağlı sürtünmenin neden olduğu diğer irin üreten enfeksiyonlarda faydalıdır. Amerika Birleşik Devletleri'nde atlar için larva tedavisi, 2003 yılında veteriner hekim Dr. Scott Morrison tarafından yayınlanan bir çalışmanın ardından yeniden tanıtıldı.[16]
Bununla birlikte, larva debridman tedavisi ile hayvanlar üzerinde yeterli sayıda vaka çalışması yapılmamıştır ve bu nedenle ne kadar başarılı olduğunu doğru bir şekilde değerlendirmek zor olabilir.[17]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Sun (2014). "A systematic review of maggot debridement therapy for chronically infected wounds and ulcers". International Journal of Infectious Diseases. 25: 32-7. doi:10.1016/j.ijid.2014.03.1397. PMID 24841930.
- ^ Nasoori (December 2017). "Maggot debridement therapy for an electrical burn injury with instructions for the use of Lucilia sericata larvae". Journal of Wound Care. 26 (12): 734-41. doi:10.12968/jowc.2017.26.12.734. PMID 29244970. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ Tian (September 2013). "Maggot debridement therapy for the treatment of diabetic foot ulcers: a meta-analysis". Journal of Wound Care. 22 (9): 462-9. doi:10.12968/jowc.2013.22.9.462. PMID 24005780.
- ^ Gethin (14 Eylül 2015). "Debridement for venous leg ulcers". Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD008599. doi:10.1002/14651858.CD008599.pub2. PMC 6486053 $2. PMID 26368002.
- ^ "Product Classification: Maggots, Medical". fda.gov. US: Food and Drug Administration. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ Gottrup (2011). "Maggot Debridement: An Alternative Method for Debridement". ePlasty. Kopenhag. 11 (33): 290-302. PMC 3136394 $2. PMID 21776326.
- ^ Parnés (2007). "Larval therapy in wound management: A review". International Journal of Clinical Practice. 61 (3): 488-93. doi:10.1111/j.1742-1241.2006.01238.x. PMID 17313618.
- ^ Scavée (2003). "Maggot therapy: Many hands make light work" (PDF). Acta Chirurgica Belgica. 103 (4): 405-7. doi:10.1080/00015458.2003.11679453. PMID 14524161. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ Morgan (2002). "Larval therapy". Student BMJ. 10: 259-302. doi:10.1136/sbmj.0208271. 7 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ Chan (October 2007). "Maggot debridement therapy in chronic wound care". Hong Kong Medical Journal. 13 (5): 382-6. PMID 17914145. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ Sherman (2014). "Mechanisms of Maggot-Induced Wound Healing: What Do We Know, and Where Do We Go from Here?". Evidence-based Complementary and Alternative Medicine. 2014: 1-13. doi:10.1155/2014/592419. PMC 3976885 $2. PMID 24744812.
- ^ Sherman (2009). "Maggot Therapy Takes Us Back to the Future of Wound Care: New and Improved Maggot Therapy for the 21st Century". Journal of Diabetes Science and Technology. 3 (2): 336-44. doi:10.1177/193229680900300215. PMC 2771513 $2. PMID 20144365.
- ^ Sherman (2000). "Medicinal Maggots: An Ancient Remedy for Some Contemporary Afflictions". Annual Review of Entomology. 45: 55-81. doi:10.1146/annurev.ento.45.1.55. PMID 10761570.
- ^ Carrie Arnold for Scientific American. April 1, 2013 New Science Shows How Maggots Heal Wounds 24 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "FDA CDRH 510(k) summary" (PDF). 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ Sherman (2007). "Maggot debridement therapy for serious horse wounds – A survey of practitioners". The Veterinary Journal. 174 (1): 86-91. doi:10.1016/j.tvjl.2006.05.012. PMID 16831562.
- ^ Jones (2008). "Maggot-therapy in veterinary medicine". Research in Veterinary Science. 85 (2): 394-8. doi:10.1016/j.rvsc.2007.12.006. PMID 18237754.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sherman (2003). "Maggot Therapy for Treating Diabetic Foot Ulcers Unresponsive to Conventional Therapy". Diabetes Care. 26 (2): 446-51. doi:10.2337/diacare.26.2.446. PMID 12547878.
- Van Der Plas (2007). "Maggot excretions/secretions are differentially effective against biofilms of Staphylococcus aureus and Pseudomonas aeruginosa". Journal of Antimicrobial Chemotherapy. 61 (1): 117-22. doi:10.1093/jac/dkm407. PMID 17965032.
- Cazander (2009). "Do maggots have an influence on bacterial growth? A study on the susceptibility of strains of six different bacterial species to maggots of Lucilia sericata and their excretions/secretions". Journal of Tissue Viability. 18 (3): 80-7. doi:10.1016/j.jtv.2009.02.005. PMID 19362001.
- Cazander (2012). "Maggot excretions affect the human complement system". Wound Repair and Regeneration. 20 (6): 879-86. doi:10.1111/j.1524-475X.2012.00850.x. PMID 23110586.
- Mumcuoglu (1999). "Maggot therapy for the treatment of intractable wounds". International Journal of Dermatology. 38 (8): 623-7. doi:10.1046/j.1365-4362.1999.00770.x. PMID 10487456.
- Bowler (2001). "Wound Microbiology and Associated Approaches to Wound Management". Clinical Microbiology Reviews. 14 (2): 244-69. doi:10.1128/CMR.14.2.244-269.2001. PMC 88973 $2. PMID 11292638.
- Sherman (2000). "Medicinal Maggots: An Ancient Remedy for Some Contemporary Afflictions". Annual Review of Entomology. 45: 55-81. doi:10.1146/annurev.ento.45.1.55. PMID 10761570.
- Nigam (2006). "Maggot Therapy: The Science and Implication for CAM Part I—History and Bacterial Resistance". Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 3 (2): 223-7. doi:10.1093/ecam/nel021. PMC 1475942 $2. PMID 16786052.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Robert Cibis'in yapımcılığını üstlendiği Maggot Medicine filmi 18 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Youtube.com'da Maggot Medicine'de National Geographic video bölümü 15 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- NIH Kaydı; Ortaçağ Mucizesi İşçileri - Larvalar Tıbbi Bir Geri Dönüş mü Yapıyor? Larva tedavisi ile Ulusal Sağlık Enstitüleri deneyimi