Labarna
| Hitit kralları listesi |
|---|
| Hititler-Dönemler
MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji) |
Hatti Kralları (Beylikler Dönemi) |
| Pamba |
| Pithana |
| Piyusti |
| Anitta |
Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl |
| Labarna |
| I. Hattuşili |
| I. Murşili |
| I. Hantili I. Zidanta Ammuna I. Huzziya Telepinu |
Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl |
| Alluvamna |
| Tahurvaili |
| II. Hantili |
| II. Zidanta |
| II. Huzziya |
| I. Muvatalli |
Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl |
| I. Tuthaliya |
| I. Arnuvanda |
| II. Hattuşili(?) |
| II. Tuthaliya |
| Genç Tuthaliya(?) |
| I. Şuppiluliuma |
| II. Arnuvanda |
| II. Murşili |
| II. Muvatalli |
| III. Murşili |
| III. Hattuşili |
| IV. Tuthaliya |
| Kurunta(?) |
| III. Arnuvanda |
| II. Şuppiluliuma |
Labarna, MÖ 1680 ve MÖ 1650[1] seneleri arasında yaşamış bir Hitit kralıdır. Labarna Eski Hitit Krallığı'nın geleneksel kurucusu kabul edilir. Labarna ismi daha sonraki dönemlerde Hitit kralları tarafından bir unvan gibi kullanılmaya başlanmıştır.
Hükümdarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Labarna dönemine ait bir doküman bulunmamış olmakla birlikte, Hitit kralları I. Hattuşili ve Telipinu'ya ait dokümanlarda kendisinden bahsedilir. Tarihçiler arasında tam bir fikir birliği olmamasına rağmen,[2] yaygın görüşe göre, Labarna kendinden önceki bir kral (PU-Şarruma?) tarafından Šanahuitta şehrinde kral (naibi) ilan edilmiştir. Bu aile içi bir taht mücadelesine sebep olmuş ve Labarna'nın rakipleri Papadilmah isimli bir prensi tahta çıkarmak istemiş, ancak Labarna mücadeleden galip çıkmıştır. Labarna'nın eşi kraliçe Tavananna'dır[3] ve Labarna'nın kraliyet ailesine bağı eşinden doğru olabilir. Labarna zamanında Hititlere gelecek yüzyıllarda başkentlik yapacak olan Hattušaš şehri henüz Hitit hakimiyetine girmemiştir[4] Başkent Šanahuitta veya Kuššara da olabilir.[5] Telipinu fermanında anlatıldığına göre Labarna küçük bir krallığın başına geçmiş, ailede birliği sağlamış, birer birer çeşitli ülkeleri fethederek ülkenin sınırlarını denize dayamış[6] ve oğullarını Hupišna, Tuvanuva, Nenašša, Landa, Zallara, Paršuhatta, Lušna[7] ülkelerinin başına getirmiştir.[8] Ancak görünüşe göre krallık bu oğullardan birine geçmemiştir.
Labarna'dan sonra tahta çıkan I. Hattuşili kendisini Tavananna'nın kardeşinin oğlu diye tanıtır. Yani Hattuşili'nin kraliyet ailesine bağı Labarna'nın eşi olan teyzesi Tavananna'dan doğrudur. Ancak Labarna'nın Hattuşili'yi evlat edindiği veya naip ilan ettiği açıkça belirtilmemiştir.
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Bu tarihler takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır: (İngilizce) Bryce, T (2005) The Kingdom of the Hittites 2nd. ed.
Hitit krallarının 'uzun', 'orta' ve 'kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) Hititolojiye Giriş, s. 155. - ^ Tartışmanın bir sebebi de erken Hitit döneminde birden fazla Labarna'nın bulunmasıdır. Kral Labarna'dan başka, I. Hattuşili de Labarna ismini ikinci bir isim olarak kullanmıştır (II. Labarna). Ayrıca I. Hattuşili'nin sonradan azlettiği varislerinden biri kızkardeşinin oğlu Labarna'dır.
- ^ Bu ismin kraliçenin gerçek ismi mi yoksa unvanı mı olduğu belli değildir. Tavananna ismi de Labarna gibi daha sonraki Hitit kraliçeleri tarafından unvan şeklinde kullanılmıştır.
- ^ Hattušaš daha önce Anitta tarafından yıkılmış ama sonra gene Hattiler'in hakimiyetinde kalmıştır. Labarna'dan sonraki kral I. Hattuşili Hattušaš'ı başkent yapmıştır.
- ^ Hem daha önceki sülaleden Pithana ve Anitta, hem de Labarna'dan sonraki kral I. Hattuşili Kuššara şehrindendir.
- ^ Hangi denizin kastedildiği belli değildir.
- ^ Bu şehirlerin hepsi iç Anadolu bölgesindedir: (Almanca) del Monte, G. F & Tischler, J. (1978) Die Orts- und Gewdssernamen der hethitischen Texte, 'Repertoire geographique des textes cuneiformes' 6.
- ^ "(İngilizce) Telipinu fermanı". 16 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
- (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford; Oxford University Press.
- (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Leiden: Brill.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
(İngilizce) *Labarna'nın hükümdarlığı10 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.