Kürdistan Bölgesel Yönetimi sayfasının kaynağını görüntüle

{{Koruma}}
{{hakkında|Irak'taki özerk yönetim|bölgenin coğrafi adı için|Irak Kürdistanı}}
{{Ülke bilgi kutusu
|kendi_dilinde_adı                    = <small>هەرێمی کوردستان {{ku icon}} <br />Herêmî Kurdistan<br />إقليم كردستان العراق{{Ar}} <br />İklim Kürdistanü'l Irak
|tam_adı                              = 
|adı                                  = Kürdistan Bölgesel Yönetimi
|bayrak_resmi                         = Flag of Kurdistan.svg
|bayrak_maddesi                       = Kürdistan bayrağı
|arma_resmi                           = Coat of arms of Kurdistan Regional Government.svg
|arma_açıklaması                      = [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi Arması|Arma]]
|symbol_type                          = [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi arması]]
|harita_resmi                         = Iraqi Kurdistan in Iraq (de-facto and disputed hatched).svg
|harita_açıklaması                    = {{Sütunlu liste|style=text-align:left;padding-left:1em|1|
{{Lejant|#c12838|Irak Kürdistan Bölgesi Resmi sınırları }}
{{Lejant|#d0676f|Irak Kürdistan Bölgesine dahil edilen bölgeler}}
{{Lejant|#dea5a5|Irak Kürdistan Bölgesi tarafından hak iddia edilen bölgeler}}
{{Lejant|#fefee9|Irak'ın geri kalanı}}
}}
|harita2_resmi                         = Kurdistan regional government map.png
|harita2_açıklaması                    = Irak Kürdistanın Dünya Haritasındaki Görünümü
|slogan                                = "An azadî, an azadî"<br />"Ya özgürlük, ya özgürlük"</small>
|ulusal_marş                           = "[[Ey Reqîb]]"<br /><br />[[Dosya:ئەی ڕەقیب - تاكا بك.ogg|noicon|center]]
|resmî_diller                          = [[Kürtçe]] <ref>{{Web kaynağı |url=https://bianet.org/bianet/siyaset/13916-irak-kurdistan-bolgesi-anayasasi-taslagi |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=5 Haziran 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210323201309/https://bianet.org/bianet/siyaset/13916-irak-kurdistan-bolgesi-anayasasi-taslagi |arşivtarihi=23 Mart 2021 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://www.unpo.org/article/538 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=5 Haziran 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220126190838/https://www.unpo.org/article/538 |arşivtarihi=26 Ocak 2022 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name="AO"/><br>
[[Arapça]]<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.pennstatelawreview.org/articles/114/114%20Penn%20St.%20L.%20Rev.%20707.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=27 Ağustos 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240822150216/https://www.pennstatelawreview.org/articles/114/114%20Penn%20St.%20L.%20Rev.%20707.pdf |arşivtarihi=22 Ağustos 2024 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://bot.gov.krd/about-kurdistan/language |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=27 Ağustos 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240827221217/http://bot.gov.krd/about-kurdistan/language |arşivtarihi=27 Ağustos 2024 |ölüurl=hayır }}</ref>
|dil_tipi                              = Tanınan azınlık dilleri
|diller   = [[Irak Türkmenleri#Dil|Türkçe]] <br> [[Ermenice]] <br> [[Süryanice]]<ref name="AO">{{Web kaynağı|başlık=Irak Kürdistan Bölgesi Anayasası|url=http://content.lib.utah.edu/utils/getfile/collection/qip/id/276/filename/277.pdf|alıntı=|yıl=2008|erişimtarihi=13 Haziran 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150402150650/http://content.lib.utah.edu/utils/getfile/collection/qip/id/276/filename/277.pdf|arşivtarihi=2 Nisan 2015|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="milliyet">{{Web kaynağı |url=http://www.milliyet.com.tr/barzani-onayladi-ve-kabul-edildi/dunya/detay/1984671/default.htm |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=18 Şubat 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150108093801/http://www.milliyet.com.tr/barzani-onayladi-ve-kabul-edildi/dunya/detay/1984671/default.htm |arşivtarihi=8 Ocak 2015 |ölüurl=hayır }}</ref>
|başkent                               = [[Erbil]] (fiilî) <br> [[Kerkük]] (iddia edilen) <ref name="AO"/>
|latd=36|latm=11|latNS=N|longd=44|longm=00|longEW=E
|en_büyük_şehir                        = [[Erbil]]
|yönetim_biçimi                        = [[Parlamenter cumhuriyet]]
|yönetici_unvanı1                      = [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi Cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]]
|yönetici_unvanı2                      = [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başbakanı|Başbakan]]
|yönetici_unvanı3                      = Başbakan Yardımcısı
|yönetici_unvanı4                      = [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi Parlamentosu|Parlamento Başkanı]]
|yönetici_adı1                         = [[Neçirvan İdris Barzani]]
|yönetici_adı2                         = [[Mesrur Barzani]]
|yönetici_adı3                         = [[Kubad Talabani]]
|yönetici_adı4                         = [[Revaz Faik]]
|yasama_organı                         = [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi Parlamentosu|Kürdistan Bölgesi Parlamentosu]]
|su_yüzdesi                            = 
|demonim                               = [[Kürtler|Kürt]]                   
|yüzölçümü_sırası                      = 
|yüzölçümü                             = 78.736<ref name="ReferenceG">{{Web kaynağı |url=https://tr.sputniknews.com/infografik/201709201030225791-ikby-referandum-barzani-kurtler-bagimsizlik-25-eylul/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=26 Nisan 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210426065840/https://tr.sputniknews.com/infografik/201709201030225791-ikby-referandum-barzani-kurtler-bagimsizlik-25-eylul/ |arşivtarihi=26 Nisan 2021 |ölüurl=hayır }}</ref>
|yüzölçümü_milkare                     = 15.455
|GSYİH_SAGP_yılı                       = 
|GSYİH_SAGP                            = 
|GSYİH_SAGP_rank                       = 
|kişi_başına_düşen_GSYİH_SAGP          = 
|kişi_başına_düşen_GSYİH_SAGP_sırası   = 
| GSYİH_düşük                          = $23,6 milyar
| GSYİH_düşük_sırası                   = 
| GSYİH_düşük_yılı                     = 2011<ref name="BIP">{{Web kaynağı | url = http://www.iraq-jccme.jp/pdf/arc/04_krg_Investment_factsheet_en.pdf | başlık = Kurdistan Region Statistics Office | yayımcı = Krso.net | tarih = 2013 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140211040331/http://www.iraq-jccme.jp/pdf/arc/04_krg_Investment_factsheet_en.pdf | arşivtarihi = 11 Şubat 2014 | erişimtarihi = 2 Nisan 2015 | ölüurl =evet}}</ref>
| kişi_başına_düşen_GSYİH_düşük        = $7,700<ref name="ReferenceG"/>
| kişi_başına_düşen_GSYİH_düşük_sırası = 
| HDI                                  = 0.750
| HDI_ref                              = <ref name="report14">{{Web kaynağı | başlık = Iraq Human Development Report 2014 | url = https://www.ophi.org.uk/wp-content/uploads/IraqNHDR2014-English.pdf | erişimtarihi = 30 Ağustos 2019 | sayfa = 29 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20171010090006/http://www.ophi.org.uk/wp-content/uploads/IraqNHDR2014-English.pdf | arşivtarihi = 10 Ekim 2017 | ölüurl =evet}}</ref>
|olay1                                 = Özerklik
|olay2                                 = Özerkliğin kalkması
|olay3                                 = ''[[De facto]]'' özerklik
|olay4                                 = Bölgesel hükûmetin kuruluşu
|olay5                                 = İlan edilişi
|olay1_tarihi                          = 11 Mart 1970
|olay2_tarihi                          = Mart 1974
|olay3_tarihi                          = Ekim 1991
|olay4_tarihi                          = 4 Temmuz 1992
|olay5_tarihi                          = 30 Ocak 2005
|para_birimi                           = [[Irak dinarı]]
|para_birimi_kodu                      = IQD
|ISO_3166_kodu                         = IRQ
|zaman_dilimi                          = 
|utc                                   = +3
|yaz_zaman_dilimi                      = 
|yaz_utc                               = +3
|cctld                                 = [[.krd]], [[.iq]]
|telefon_kodu                          = [[Irak'taki telefon numaraları|+964]]
|tahminî_nüfus_yılı=2023<ref>{{Web kaynağı |url=https://krso.gov.krd/en/indicator/population-and-labor-force/population/papulation-projection |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=27 Ağustos 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240827221218/https://krso.gov.krd/en/indicator/population-and-labor-force/population/papulation-projection |arşivtarihi=27 Ağustos 2024 |ölüurl=hayır }}</ref>|tahminî_nüfus=6.556.752}}
{{Kürdistan Bölgesel Yönetimi siyaseti}}
'''Kürdistan Bölgesel Yönetimi''', '''Kürdistan Bölgesi''' veya '''Irak Kürt Bölgesel Yönetimi''', [[Irak]]'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000&nbsp;km<sup>2</sup>'den oluşan idari birim; batıda [[Suriye]], doğuda [[İran]], kuzeyde ise [[Türkiye]] ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti [[Erbil]]'dir. [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi Parlamentosu|Kürdistan Parlamentosu]] Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı [[Kerkük]] kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır.<ref name="constitution">{{Web kaynağı | başlık = Kurdistan: Constitution of the Iraqi Kurdistan Region | url = https://unpo.org/article/538?id=538 | erişimtarihi = 30 Ağustos 2019 | tarih = 14 Nisan 2004 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190414162626/https://unpo.org/article/538?id=538 | arşivtarihi = 14 Nisan 2019}}</ref> Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri [[Kürtçe]] ve [[Arapça|Arapça']]dır.

Irak'taki Kürtler, 20. yüzyıl boyunca özerklik veya bağımsızlık için hareketlerde bulundular. Bunun sonucunda Irak Kürtleri, Saddam yönetimindeki Irak tarafından Araplaştırma politikasına ve, [[Halepçe Katliamı]] gibi, katliamlara maruz kaldılar.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/963934441|başlık=Iraqi Kurdistan in Middle Eastern politics|tarih=2017|yer=Abingdon, Oxon|diğerleri=Alex Danilovich|isbn=978-1-315-46840-2|oclc=963934441}}</ref> [[Mustafa Barzani|Molla Mustafa Barzani]] ve [[Saddam Hüseyin]] arasında 1970 yılında yapılan [[1970 Irak-Kürt Özerklik Anlaşması|anlaşma]] sonucu özerk yönetim kuruldu. 1974'te Saddam Hüseyin tarafından özerklik kaldırıldı ve [[Kürtler]] tekrar isyan etti. 1991 yılında tekrar, Kürtler tarafından bölgede tek taraflı özerklik ilan edildi ve Bağdat hükûmeti, Kürdistan Bölgesi'nin özerkliğini [[Saddam Hüseyin|Saddam Hüseyin'in]] devrilmesinden sonra, 2005'te yeni bir Irak anayasası ile tanıdı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.usip.org/iraq-timeline-2003-war | başlık = Iraq Timeline: Since the 2003 War | erişimtarihi = 18 Ağustos 2021 | dil = İngilizce | çalışma = United States Institute of Peace | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201113034134/https://www.usip.org/iraq-timeline-2003-war | arşivtarihi = 13 Kasım 2020}}</ref><ref name=":0" />

== Tarihçe ==
Bölge [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] Kontrolü altındayken 400 yıla yakın bir süre boyunca [[Kürtler|Kürt]] [[Soran Emirliği]] ve [[Baban Prensliği]] yönetimindeydi. Iraklı [[Kürtler]] Osmanlı'nın yıkılış döneminde, Eylül 1922 yılında, [[Mahmud Berzenci|Şeyh Mahmut Berzenci]] önderliğinde [[Kürdistan Krallığı]]'nı kurdular, ancak bölgeyi mandası altına alan [[Birleşik Krallık]], bölgeye geniş çaplı bir saldırı başlattı ve iki yıl süren saldırılar sonucunda 1924 yılında Kürdistan Krallığı işgal edildi.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=ari R. Rostami (2019). Kurdish Nationalism on Stage: Performance, Politics and Resistance in Iraq. Bloomsbury Publishing. p.&nbsp;67. ISBN 978-1788318709.}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|başlık=E. O'Ballance (1995). The Kurdish Struggle, 1920-94. Palgrave. p.&nbsp;20.}}</ref>

Daha sonraki süreçte [[Mustafa Barzani]] önderliğinde [[Kürt milliyetçiliği]] ivme kazandı ve onlarca yıl sürecek çatışmalar başladı. 1943'te Kürt lider Mustafa Barzani Kürdistan'daki [[Irak]] polis karakollarına baskın yapmaya başladı. Bunun sonucunda [[Bağdat]] hükûmeti bölgeye 30.000 asker gönderdi ve bölgede hakimiyet sağladı. Iraklı Kürt liderler [[İran]]'a sığındı.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Gordon W. Rudd (2004). Humanitarian Intervention - Assisting the Iraqi Kurds in Operation PROVIDE COMFORT, 1991. Washington, D.C.: Department of the Army. p.&nbsp;12.}}</ref>

Mustafa Barzani İran'da [[Kürdistan Demokratik Partisi|Kürdistan Demokratik Partisi']]ni kurdu ve [[İran]] ile, [[Sovyetler Birliği]]'nin desteğini almayı başardı. Sonraki süreçte başarılı bir diplomasi yürüten Barzani, 1960'ların başında [[İsrail]]in de desteğini almayı başardı. 1961'den 1970'e kadar [[Kürtler]], Irak hükûmeti ile savaştı, bunun sonucunda Irak Hükûmeti ile [[özerklik]] konusunda anlaşıldı.

[[Irak]]'ın kuzeyinde bulunan bölge 11 Mart 1970'te [[Saddam Hüseyin]] ve [[Mustafa Barzani]] arasında yapılan anlaşma sonucu kuruldu. Özerklik anlaşmasına göre Irak'ın kuzeyindeki üç il, yaklaşık 37.000&nbsp;km²'lik bir bölge, [[Erbil]]'de kurulacak bir yerel [[parlamento]] tarafından yönetilecekti. Bunun yanı sıra Irak Meclisinde 5 bakan ve başbakan vekili [[Kürtler|Kürt]] olacaktı. [[Kürtçe]], ülke genelinde [[Arapça]]nın yanı sıra ikinci resmî dil olacaktı.

[[İran-Irak Savaşı]] (1980-1988) sırasında bu bölge, merkezî hükûmetin kontrolünden çıkmış, [[İran]] saflarında [[Saddam Hüseyin]]'e karşı yer almıştı. Saddam Hüseyin savaştan önce anlaşmayı kaldırmış ve 1974'te Kürt bakanları meclisten çıkarmıştı. Bu durum üzerine Kürtler isyan etmişlerdi. Bu durum Irak için çıkan savaşı kötü etkiledi, çünkü Saddam Hüseyin'e karşı Kuzey, İran ile ittifak etmişti.

[[Birinci Körfez Savaşı]] (1991) öncesi ve savaş sırasında on binlerce Kürt Mülteci, [[Türkiye]]'ye sığındı. Türkiye tarafından kurulan kamplarda Kürt mültecilere sağlık, barınma ve giyim yardımları yapıldı. [[Saddam Hüseyin]] devrilip Kürt liderler yeni dönemde söz sahibi olana kadar yurt dışına Türk Pasaportu ile çıktılar.

[[İkinci Körfez Savaşı]] (2003) sonrasında Irak'ta Saddam Hüseyin liderliğindeki [[Baas Partisi|Baas]] yönetimi devrilmiş ve Irak federal bir devlete dönüşmüştür. 2005'te halk oylaması ile kabul edilen yeni Irak Anayasası'na göre, Kürdistan Bölgesi federal Irak devleti içinde federe bir Devlet olarak tanınmıştır.<ref name=":0">Mehmet Dalar, [https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/214058 "Kendi Kaderini Tayin Hakkı Kavramı, Federasyon ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200324180449/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/214058 |tarih=24 Mart 2020 }}, ''Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi'', Cilt: 20, Sayı: 32, Yıl: 2015, s. 33 ve devamı</ref>

<gallery>
Dosya:Kurdistan 1975.png|Bölgenin 1975 yılına ait bir haritası.
Dosya:Kurdistan 1998.png|Bölgenin 1998 yılına ait bir haritası.
Dosya:Kurdistan 2009.png|Bölgenin 2009 yılına ait bir haritası.
</gallery>

=== Bağımsızlık referandumu ===
{{Ana|2017 Kürdistan Bölgesel Yönetimi bağımsızlık referandumu}}
Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı [[Mesud Barzani]], Ocak 2016'da meclisteki parti temsilcileriyle bir araya geldiği toplantıda, bağımsızlık için referandum komisyonu kurulmasını kararlaştırdıklarını belirtti. Yapılacak referandumun 2016 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçiminden önce yapılması planlanmaktaydı.<ref name="rudaw.net">{{Web kaynağı |url=http://rudaw.net/turkish/kurdistan/2601201612 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=10 Şubat 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20171005151820/http://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/2601201612 |arşivtarihi=5 Ekim 2017 |ölüurl=hayır }}</ref> Ancak [[Irak ve Şam İslam Devleti|IŞİD]]'in Musul ve Kerkük'e saldırıları,<ref name="aljazeera.com.tr">{{Web kaynağı |url=http://www.aljazeera.com.tr/haber/isid-kerkukte-saldirdi-0 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=17 Aralık 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20171005151949/http://www.aljazeera.com.tr/haber/isid-kerkukte-saldirdi-0 |arşivtarihi=5 Ekim 2017 |ölüurl=hayır }}</ref> PKK'nin Sincar bölgesinde faaliyetlerde bulunması, [[PKK]]'nın bağımsızlık karşıtı olduğuna dair çıkan haberler,<ref name="zernews.com">{{Web kaynağı |url=http://www.zernews.com/2016/05/kdp-kck-cemil-bayik-referandum-kurdistan-bagimsizlik.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=17 Aralık 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170502083516/http://www.zernews.com/2016/05/kdp-kck-cemil-bayik-referandum-kurdistan-bagimsizlik.html |arşivtarihi=2 Mayıs 2017 |ölüurl=hayır }}</ref> Goran Partisi ve bazı muhalefet partileriyle KDP arasındaki siyasi anlaşmazlıklar referandum sürecini erteletti. Gerek Kürdistan Bölgesi Güvenlik Konseyi Müsteşarı [[Mesrur Barzani]]'nin "Kürdistan'ın bağımsızlığı önünde artık bir engel kalmadı" şeklindeki açıklaması gerekse [[Kürdistan Yurtseverler Birliği|KYB]] ve [[Değişim Hareketi|GORAN]]'ın [[Kürdistan Demokratik Partisi|KDP]] ile görüşmelere sıcak baktıklarını açıklaması bağımsızlık sürecinin yakın zamanda yeniden ilerleyebileceğini gösterdi.<ref name="ReferenceA">{{Web kaynağı |url=http://rudaw.net/turkish/kurdistan/161220163 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=17 Aralık 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20161217040456/http://rudaw.net/turkish/kurdistan/161220163 |arşivtarihi=17 Aralık 2016 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name="ReferenceB">{{Web kaynağı |url=http://rudaw.net/turkish/kurdistan/09122016 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=17 Aralık 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20161220233236/http://rudaw.net/turkish/kurdistan/09122016 |arşivtarihi=20 Aralık 2016 |ölüurl=hayır }}</ref>
[[Dosya:Autonome Region Kurdistan (Karte).png|sağ|upright=0.91|küçükresim|[[Irak Kürdistanı]] ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi]]

Mesud Barzani, 25 Eylül 2017'de referandumun yapılacağını açıkladı.<ref name="tr.sputniknews.com">{{Web kaynağı | başlık = Barzani: Kimsenin sözünü dinlemeyin, referanduma gidiyoruz | url = https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201709151030163383-barzani-referandum-bagimsizlik-kimsenin-sozunu-dinlemeyin/ | erişimtarihi = 16 Eylül 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170917032501/https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201709151030163383-barzani-referandum-bagimsizlik-kimsenin-sozunu-dinlemeyin/ | arşivtarihi = 17 Eylül 2017 | ölüurl =evet}}</ref> Bu açıklama sonrası Irak Başbakanı [[Haydar el-Abadi]] olası bir referandumda toprak bütünlüğünü korumak için askerî  müdahaleye hazır olduklarını açıkladı.<ref name="haberler.com">{{Web kaynağı | başlık = Irak Başbakanı İbadi: Referanduma Askeri Müdahaleye Hazırız! | url = https://www.haberler.com/irak-basbakani-ibadi-referanduma-askeri-10035055-haberi/ | erişimtarihi = 16 Eylül 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170917034528/https://www.haberler.com/irak-basbakani-ibadi-referanduma-askeri-10035055-haberi/ | arşivtarihi = 17 Eylül 2017 | ölüurl =hayır}}</ref>

25 Eylül 2017 tarihinde gerçekleştirilen referandum sonucunda "Kürdistan Bölgesi ve Kürdistan Bölgesi dışında kalan Kürt yerleşimlerinin bağımsız bir devlet olmasını istiyor musunuz?" sorusuna seçmenlerin %92.73'ü Evet yanıtını verdiler.

=== Tartışmalı bölgeler ve IŞİD ile savaş ===
Haziran 2014'te [[Irak ve Şam İslam Devleti]]'nin [[Musul]]'a saldırmasıyla fiili olarak Bölgesel Kürt Yönetimi de savaşa girmiş; bunun sonucunda [[Sincar|Şengal]], [[Kerkük (il)|Kerkük]] ve [[Hanekin]] gibi pek çok şehri IŞİD'den kurtararak ele geçirmiştir.<ref name="m.hurriyet.com.tr">http://m.hurriyet.com.tr/isid-musulda-kontrolu-ele-gecirdi-26581252</ref>

Ancak Irak ordusu daha sonra bu bölgeleri geri almıştır. Mevcut durumda Irak ve Kürdistan Hükûmeti arasında Tartışmalı olarak kabul edilen, [[Kerkük]], [[Hanekin]], [[Musul]], [[Diyala (il)|Diyala]], [[Selahaddin (il)|Selahaddin]] gibi illere Peşmergenin dönüşü kararlaştırılmıştır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/220520214|başlık=Kerkük|erişimtarihi=22 Mayıs 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210522174454/https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/220520214|arşivtarihi=22 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

== Arma ==
[[Dosya:Coat of arms of Kurdistan Regional Government.svg|küçükresim|upright=0.8|Kürdistan Bölgesel Yönetimi arması]]
Bölgenin arması, kanatlarında güneş tutan bir kartaldır. Güneş [[Kürtler|Kürt]] bayrağını temsil etmek amacıyla kırmızı, sarı ve yeşil olmak üzere üç renkten oluşur. Kelime "Kürdistan Bölgesel Yönetimi" [[Kürtçe]], [[Arapça]] ve [[İngilizce]] dillerinde (yukarıdan aşağıya) içinde yazılır.

== Coğrafya ==
[[İran]] ve [[Türkiye]] sınırı tarafında dağlık bir coğrafi yapı hakimdir. Güneye doğru gidildikçe düzlük ve [[çöl]] bir arazi yapısı hakimdir. İran ve Türkiye sınırı boyunca uzanan kuzeydeki dağlık bölgeler, yoğun kar yağışı altındadır.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin iklim şartları, kuzeydeki topoğrafik ve dağlık yapısı nedeniyle, bölgede bitki örtüsü olarak [[bozkır]] ve [[orman]] bulunur. Bölgenin kuzeyindeki dağlık bölgede ve tüm İran sınırında [[kavak]], [[söğüt]] ve [[meşe]], [[Adi alıç|alıç]], [[kiraz eriği]], [[kuşburnu]], [[dağ elması]], [[Ahlat (bitki)|ahlat]], [[Üvez (bitki)|üvez]] vb. yabanî ağaçlar ve çayır otları bulunur. Güneyinde ise genelde [[çöl]] ağaçları olan [[hurma]] ve [[palmiye]] ağaçları vardır.

== Siyaset ==
=== Seçimler ===
{{Ana|Kürdistan parlamento seçimleri (1992)|Kürdistan parlamento seçimleri (2005)|Kürdistan parlamento seçimleri (2009)|Kürdistan parlamento seçimleri (2013)|Kürdistan başkanlık seçimleri (2009)}} Kürdistan Meclisinde 111 adet sandalye bulunmakta ve seçimlere 29 parti katılmaktadır. Bu sandalyelerden 11'i seçim sonuçlarını gözetmeksizin azınlıklara dağıtılmıştır.

=== İdari bölümler ===
Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Irak'ın dört [[Irak'ın illeri|ilini]] ({{dil|dil_adı=e|ar|محافظة}}, ''Muhafaza''; {{Dil|ku|پارێزگا|dil_adı=e}}, ''Parêzga'') kontrol altına almaktadır. Bu İllerin her biri toplam 26 olmak üzere ilçelere ve ilçelerde bucaklara ayrılır.

* Bölgesel Yönetimin kontrolü altındaki iller:
:1. [[Süleymaniye (il)|Süleymaniye]]
:2. [[Erbil]]
:3. [[Duhok]] 
:4. [[Halepçe]]

* Büyük Nüfusa Sahip yerleşim yerleri;
:1. [[Zaho]]
:2. [[İmadiye|Amediye]]
:3. [[Simele]]
:4. [[Köysancak|Koysancak]]
:5. [[Çemçemal]]

Irak Kürdistan Bölgesi, bu dört ilin yanı sıra, şu anda Irak merkezi hükûmetinin hukuki bir parçası olan [[Ninova (il)|Ninova]], [[Kerkük (il)|Kerkük]] ve [[Diyala (il)|Diyala]] illeri üzerinde de hak iddia etmektedir.<ref name=bartu>{{dergi kaynağı|son=Bartu|ilk=Peter|başlık=Wrestling With the Integrity of A Nation: The Disputed Internal Boundaries in Iraq|dergi=International Affairs|yıl=2010|cilt=86|seri=6}}</ref> [[Irak ve Şam İslam Devleti]]'nin [[Kuzey Irak Taarruzu (Haziran 2014)|Kuzey Irak Taarruzu]] sonrası Irak ordusunun çekilmesi üzerine Kerkük ve Diyala illerinin kontrolü Kürdistan Bölgesel Yönetiminin Kontrolüne geçmiştir.<ref name="ReferenceD">{{Web kaynağı |url=http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/kerkuk-pesmerge-korumasinda |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=12 Mart 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160313043123/http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/kerkuk-pesmerge-korumasinda |arşivtarihi=13 Mart 2016 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name="t24.com.tr">{{Web kaynağı |url=http://t24.com.tr/haber/pesmerge-tek-kursun-atmadan-kerkukte-kontrolu-ele-aldi,261321 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=12 Mart 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160313040358/http://t24.com.tr/haber/pesmerge-tek-kursun-atmadan-kerkukte-kontrolu-ele-aldi,261321 |arşivtarihi=13 Mart 2016 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name="ReferenceE">{{Web kaynağı |url=http://www.haberler.com/irak-ta-yasanan-catismalar-6157187-haberi/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=12 Mart 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160313044636/http://www.haberler.com/irak-ta-yasanan-catismalar-6157187-haberi/ |arşivtarihi=13 Mart 2016 |ölüurl=hayır }}</ref>

== Ekonomi ==
Kürdistan, Irak'taki en düşük yoksulluk oranlarına sahiptir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.nbcnews.com/id/wbna30849286 | başlık = Nearly 25 percent of Iraqis live in poverty | erişimtarihi = 22 Mayıs 2021 | dil = İngilizce | çalışma = NBC News | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201030011611/https://www.nbcnews.com/id/wbna30849286 | arşivtarihi = 30 Ekim 2020}}</ref> Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin ekonomisini [[tarım]], [[turizm]], [[alışveriş]] ve [[petrol]] ihracatı oluşturur. Kişi başına düşen millî gelir 7.700 dolardır. Bölgede 2.83 trilyon metreküp Doğalgaz yatağı, 45 milyar varil ise Petrol rezervi bulunmaktadır.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2012/11/03/the-kurdish-opening|başlık=The Kurdish opening|erişimtarihi=22 Mayıs 2021|tarih=3 Kasım 2012|çalışma=The Economist|issn=0013-0613|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210522174453/https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2012/11/03/the-kurdish-opening|arşivtarihi=22 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Başlıca petrol ihracat ortakları arasında [[İsrail]], [[İtalya]], [[Fransa]] ve [[Yunanistan]] bulunmaktadır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.ft.com/content/150f00cc-472c-11e5-af2f-4d6e0e5eda22|başlık=https://www.ft.com/content/150f00cc-472c-11e5-af2f-4d6e0e5eda22|erişimtarihi=22 Mayıs 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210423020133/https://www.ft.com/content/150f00cc-472c-11e5-af2f-4d6e0e5eda22|arşivtarihi=23 Nisan 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.washingtonpost.com/business/new-oil-pipeline-boosts-iraqi-kurdistan-the-region-made-of-three-northern-provinces/2014/06/12/50635600-ef30-11e3-bf76-447a5df6411f_story.html|başlık=New oil pipeline boosts Iraqi Kurdistan, the region made of three northern provinces|erişimtarihi=22 Mayıs 2021|tarih=13 Haziran 2014|dil=en-US|çalışma=Washington Post|ad=Brian|soyadı=Swint|issn=0190-8286|arşivurl=https://web.archive.org/web/20171012130446/https://www.washingtonpost.com/business/new-oil-pipeline-boosts-iraqi-kurdistan-the-region-made-of-three-northern-provinces/2014/06/12/50635600-ef30-11e3-bf76-447a5df6411f_story.html|arşivtarihi=12 Ekim 2017|ölüurl=hayır}}</ref>

Kürdistan'da faaliyet gösteren önemli şirketler arasında [[ExxonMobil|Exxon]], [[Total (şirket)|Total]], [[Chevron Corporation|Chevron]], Talisman Energy, DNO, MOL Group, [[Genel Energy]], Hunt Oil, Gulf Keystone Petroleum ve Marathon Oil bulunmaktadır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://www.westernzagros.com/wp-content/uploads/2012/12/121126_operator_activity_EXTERNAL.pdf|başlık=Oil|erişimtarihi=22 Mayıs 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131109173803/http://www.westernzagros.com/wp-content/uploads/2012/12/121126_operator_activity_EXTERNAL.pdf|arşivtarihi=9 Kasım 2013|ölüurl=}}</ref>

Kürdistan Bölgesi'nde buğday, arpa, tütün, pamuk ve meyve yetiştirilir. Bölgede ayrıca [[çimento]], [[mermer]], [[demir]], [[nikel]], [[kömür]], [[bakır]], [[altın]], [[kireç]] üretimi yapılmaktadır. Erbil'de dünyanın en büyük kaya kükürdü yatağı bulunur.<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://www.kurdistancorporation.com/Oil_and_gas.htm|başlık=http://www.kurdistancorporation.com/Oil_and_gas.htm|erişimtarihi=22 Mayıs 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20071012180933/http://kurdistancorporation.com/Oil_and_gas.htm|arşivtarihi=12 Ekim 2007|ölüurl=hayır}}</ref>

== Ulaşım ==
[[Dosya:44929_The_Sulayamaniyah_International_Airport_in_2007.jpg|sağ|upright=0.91|küçükresim|[[Süleymaniye Havalimanı]]]]
[[Erbil]]'deki [[Erbil Havalimanı]] ve [[Süleymaniye, Irak|Süleymaniye]]'deki [[Süleymaniye Havalimanı]] olmak üzere bölgede iki uluslararası havalimanı vardır. Buradan [[Viyana]], [[Frankfurt]], [[Stockholm]], [[Amsterdam]], [[Dubai]], [[Umman]], [[Ankara]] ve [[İstanbul]] gibi birçok dünya şehrine, haftada 80'den fazla doğrudan uçak seferleri düzenlenmektedir.<ref name="krg.org">http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010800&rnr=145&anr=18621 {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081009130754/http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010800&rnr=145&anr=18621 |tarih=9 Ekim 2008 }} Kürdistan Bölgesel Yönetimi Resmi Web Sitesi</ref>

== Demografi ==
Bölge halkının çoğu [[Müslüman]]'dır ve [[Sünnilik|Sünni]] mezhebindendir. Bölgede [[Katolik]], [[Ortodoks]], [[Süryani]], [[Ermeniler|Ermeni]] ve [[Keldani]] kiliselerine bağlı [[Hristiyanlık|Hristiyan]] azınlık ve sayıları on binlere ulaşan [[Yezidi]] ve [[Ehl-i Hak]] dini mensupları mevcuttur.<ref name="institutkurde.org">http://www.institutkurde.org/products/details/691/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081102223018/http://www.institutkurde.org/products/details/691/ |tarih=2 Kasım 2008 }} François-Xavier Lovat, Kurdistan Land of God</ref>

Bölgede resmî düzeyde [[Kürtçe]] ve [[Arapça]]nın yanı sıra Kürtçenin farklı lehçeleri, [[Irak Türkmenleri#Dil|Türkçe]], [[Süryanice]] ve [[Ermenice]] dilleri de konuşulmaktadır. Bölgesel Yönetim sınırları içerisinde [[İngilizce]] ve [[Fransızca]] da yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.impr.org.tr/wp-content/uploads/2013/11/Rapor-Kas%C4%B1m-2013.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=28 Eylül 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150929173109/http://www.impr.org.tr/wp-content/uploads/2013/11/Rapor-Kas%C4%B1m-2013.pdf |arşivtarihi=29 Eylül 2015 |ölüurl=evet}}</ref>

Kürdistan Parlamentosu 17 Kasım'ı Türkmen Dili ve Kültürü Günü ilan etmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.konhaber.com/guncel/disisleri_bakanligi_17_kasim_turkmen_kulturu_ve_dili_gunu_nu_kutladi-1484420h | başlık = Dışişleri Bakanlığı “17 Kasım Türkmen Kültürü ve Dili Günü“nü kutladı | erişimtarihi = 18 Kasım 2022 | dil = Türkçe | çalışma = www.konhaber.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20221118102727/https://www.konhaber.com/guncel/disisleri_bakanligi_17_kasim_turkmen_kulturu_ve_dili_gunu_nu_kutladi-1484420h | arşivtarihi = 18 Kasım 2022}}</ref>

== Kültür ==
[[Dosya:Kurdistan governorates 2015.png|küçükresim|Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin illeri<ref name="krso.net">{{Web kaynağı | url = http://www.krso.net/Default.aspx?page=article&id=1142&l=1 | başlık = Map of area of Kurdistan Region & its Governorates | yayımcı = www.krso.net | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160119181438/http://www.krso.net/Default.aspx?page=article&id=1142&l=1 | arşivtarihi = 19 Ocak 2016 | erişimtarihi = 6 Şubat 2016 | ölüurl =hayır}}</ref>]]Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin kültürü [[Mezopotamya]] kültürü, [[İslam]] dini ve geleneksel [[Arap kültürü|Arap]] ve [[Kürt kültürü|Kürt]] kültürü etrafında biçimlenmiştir. Buna karşın, Bölge çeşitlilikler içinde yüksek bir kozmopolit toplum ve canlı bir kültüre sahiptir. İslam etkisi Arap ve Kürt kültürünün mimari, müzik, giyim, mutfak ve yaşam tarzında görülebilmektedir.

=== Müzik ve dans ===
Kürt kültüründe müzik ve dans çok önemli bir yer teşkil etmekte, özellikle [[Kürtler]] arasında yaygın olan dinî inançların ibadet ve kutlama şekillerinde [[müzik]] ve [[dans]] temel bir rol oynamaktadır. Örneğin Kürt kökenli bir inanç olan [[Ehl-i Hak]]k'ın temel ibadeti sırasında müzik ve yüksek sesle söylenen dua ve ilahîler çok önemli bir yer tutarken, zikirleri sırasında da müzik ve dans temeldir. Kürt dinî müziğinde özellikle [[def]] ve [[tambur]] enstrüman olarak önemli bir yer tutar.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Mir-Hosseini, Ziba (1996). "Faith, Ritual and Culture among the Ahl-e Haqq". Kurdish Culture and Identity. Zed Books Ltd. ISBN 1856493296.}}</ref><ref name="findarticles.com">{{Kitap kaynağı|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m1197/is_2_51/ai_n19295994?tag=untagged|başlık=Kurdish Music}}</ref>

[[Kürtler|Kürt]] kültüründe dinî karakterde olmayan dans ve müzik de mevcut ve yaygındır. Bayramlar, düğünler gibi her türlü kutlama ve şenlikte Kürtler dans eder ve şarkı söylerler. Kürtlerin bu [[folklor]]ik danslarının onları komşuları olan diğer etnik kökenlere sahip Müslüman topluluklardan ayırt edebilmekte önemli bir etken olduğu belirtilmiştir. Geleneksel Kürt danslarını birçoğu halk oyunu/[[halay]] tarzı olup [[Balkanlar]] ve [[Orta Doğu|Orta Doğu']]daki geleneksel halk oyunlarıyla benzerlik arz eder. Bunlardan bazıları Dilan, Sepe, Geryan, Govend ve Halperke'dir.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Bois, Th. (2009). "Kurds, Kurdistān". P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel ve W.P. Heinrichs (Ed.). Encyclopaedia of Islam}}</ref>

Kürt müziği de, genel olarak Kürt kültürü gibi, bölgedeki komşu etnik grupların müzik kültürüyle etkileşime girmiş olsa da, [[Araplar|Arap]] ve [[İran]] müziğinden farklı karakterini korumuş, etkileşimler sonucu, temelde Dorian gamı olan, Kürt gamı gerek Arap gerekse İran müzik kültürüne girmiştir.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=https://web.archive.org/web/20150527053832/http://www.medieval.org/music/world/kurd.html}}</ref><ref name="web.archive.org">{{Web kaynağı | url = http://www.iranonline.com/multimedia/Kurdish.html | başlık = Kurdish Music | erişimtarihi = 28 Mayıs 2021 | tarih = 19 Eylül 2014 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140919084629/http://www.iranonline.com/multimedia/Kurdish.html | arşivtarihi = 19 Eylül 2014 | ölüurl =  }}</ref>

Geleneksel Kürt müziği icra edenler üçe ayrılırlar: ''çîrokbêj'' yani hikâyeciler, ''stranbêj'' yani şarkıcılar ve [[Dengbêjlik|''dengbêj'']] yani aşıklar (halk ozanları). Kürt hükümdar meclislerinde çalınan resmî, özel bir müzik türü olması sebebiyle genellikle akşam ve gece meclislerinde (toplantı ve sohbetlerinde) çalınan müzikler [[klasik müzik]] olarak kabul edilirler; bu türe ''şevbihêrk'' denir. Birçok şarkı epik motiflere ve temele sahiptir. İnce bir melankoliye Kürt şarkılarında, özellikle ''heyran'' olarak adlandırılan (sevgili) türkülerinde, sıklıkla rastlanır.<ref name="findarticles.com"/>

Bunların dışında ''lawje'' olarak adlandırılan dinî müzik ve özellikle sonbaharda seslendirilen ve ''payizok'' olarak anılan şarkılar da vardır. Kürt müziği çok çeşitli enstrümanlar barındırır ki bunlardan birkaçı şunlardır: [[tambur]], [[Buzuki|buzuk]], [[Ut|ud]], [[Balaban (çalgı)|qernête]], [[Flüt|şimşal]], [[davul]], [[def]].<ref name="web.archive.org"/>

=== Kilim ve halılar ===
Kürt [[kilim]] ve [[halı]]ları, Kürt kültürü ve sanatında önemli bir yer teşkil etmiştir ki Kürtlerin birçok yüzyıldır kilim ve halı üretmekte olduğu tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, eldeki koleksiyondaki eski Kürt halıları 18. yüzyıldan kalmadır.<ref name="Eagleton, William 1996">{{Kitap kaynağı|başlık=Eagleton, William (1996). "Kurdish Rugs and Kelims: An Introduction". Kurdish Culture and Identity. Zed Books Ltd. ISBN 1856493296.}}</ref>

[[Dokuma|Halıcılık]] özellikle göçebe Kürtlerde çok yaygındır. Geleneksel olarak, özellikle göçebe Kürtlerde, kadınlar halı ve [[kilim]] üretimini boş zamanlarını değerlendirmekte kullanmışlardır. Nitekim bazı araştırmacılar, [[Kürtler|Kürt]] halıcılığında son dönemde yaşanan gerilemenin ve üretim azlığının sebeplerinin, bölgedeki siyasi belirsizlik ve sorunların yanı sıra, kadınların boş zamanlarında diğer faaliyetlere daha çok zaman ayırmaya başlaması olduğunu öne sürmüşlerdir.<ref name="Eagleton, William 1996"/>

Kürt halıları genelde bir veya iki kenar bordürü barındırır. Kürt halılarında sıklıkla [[simetri]]k düğüm sıraları arasında iki veya daha çok [[argaç]] mevcuttur, çok renkli kenar şeritleri yaygındır. Çok renkli bu kenarlar, diğer halıcılık kültürlerinden farklılık arz ettikleri gibi, [[Motif (anlatım)|motifsel]] açıdan Kürt halılarının üretildiği bölgelere göre de farklılık arz eder: [[Türkiye]]'de yapılmış Kürt halılarında balıksırtı oluşturacak şekilde farklı renklerden örülmüş kenarlar yaygınken, [[İran]]'da 13&nbsp;cm veya daha büyük uzunluklarda renk şeritleri daha yaygındır. Kenarların dışında, genel olarak Kürt halılarında motif olarak sekiz köşeli yıldızlar ve benzeri sekiz köşeli şekiller başta olmak üzere çeşitli geometrik şekiller ve [[Kaplumbağa]], [[Dağ keçisi|Dağ Keçisi]], [[Kuş]] gibi hayvanların figürleri yaygındır.<ref name="Eagleton, William 1996"/><ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Izady, Mehrdad R. (1992). The Kurds: A Concise Handbook. Taylor & Francis. s. 46}}</ref>

=== Kürt mitolojisi ===
[[Kürt mitolojisi|Kürt Mitolojisi]], Kürt coğrafyasında yaşamış birbirleriyle dilsel ve kültürel yakınlık bulunan halkların ortak değerleridir. [[Kürtler]] [[İran halkları|İrani]] bir halk olduğu için, diğer İrani halklarla benzer destan ve hikâyelere sahiptir. [[Demirci Kawa Efsanesi|Demirci Kawa]], [[Simurg]], [[Mem û Zîn|Mem-u Zin]], Rostem-e zal bunlardan bazılarıdır.

İslamiyet öncesi dönemde ise, [[Zerdüştçülük|Zerdüştlük]] Mitolojisi hakimdir. Kürtler'in [[İslam]]iyet, [[Hristiyanlık|Hıristiyanlık]] ve [[Yahudilik|Musevilik]]ten önceki dini olan Zerdüştlük, M.Ö. 660-583 yılları arasında yaşamış olan Zerdüşt tarafından kurulmuştur. [[Medler]] zamanında bölgesel bir din iken, Pers İmparatorluğu döneminde resmî din olmuştur ve resmîyetini [[Sasani İmparatorluğu|Sasaniler]]'in yıkılmasına kadar korumuştur. [[Zerdüşt]], Medler'in Magi aşiretine mensuptur ve [[Urmiye]] yakınlarındaki Rey şehrinde doğmuştur.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Herodot Tarihi,1.kitap sayfa 132.}}</ref>

[[Zerdüştçülük|Zerdüştlük]], Kürtler tarafından benimsenmiştir. Öyle ki; Zerdüştlüğün en kutsal üç büyük ateş tapınağından biri olan Azarguşasp Tapınaği [[Doğu Kürdistan|Doğu Kürdistan']]daki Kürt şehri olan [[Bicar şehristanı|Bicar]]'ın kuzey bölgesindeki kutsal [[Ganzak]]'ta (Günümüzde [[Takab]]) inşa edilmiştir. Kutsal ateş tapınaği, daha sonraları yerli inançların ibadet yeri hâline gelen Auzhdiş-takara yani "Avatarlar Tapınağı"na dönüştürülmüştür. Tapınağin kalıntıları hala ayaktadır.

Kürtler tarafından benimsenen, Zerdüştlük inancına göre bazı Tanrı ve Tanrıçalar şunlardır:

* Aesma Daeva: Şehvet ve öfkenin, gazap ve intikamın iblisi. Şiddet ve savaşın insanlaşmış hâli.
* [[Ahura Mazda]]: Bilgeliğin Tanrısı, yüce bir Tanrı olarak geçer. Dünyayı ve cennetleri yarattı, ayrıca Zurvan'ın oğluydu.
* Asiman: Gökyüzü tanrısı.
* Mah: Ay tanrısı
* Fravashis: Koruyucu melekler.
* [[Dev]]: Kocaman bir güce sahip olan bir iblis, acımasız ve ahlaksız bir savaş tanrısı.
* Bahram: Gezegenlerin ve zaferin tanrısı
* Indar: Savaşın, cesaretin tanrısı

Günümüzde ise Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ilk Zerdüşt Kürtler ibadethanesi açılmıştır ve tahmini Zerdüşt Kürt sayısının 100.000 olduğu ve hızla arttığı iddia edilmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.haberturk.com/dunya/haber/1073873-isid-yuzunden-kurtler-zerdust-oluyor | başlık = ‘IŞİD yüzünden Kürtler Zerdüşt oluyor | erişimtarihi = 28 Mayıs 2021 | tarih = 7 Mayıs 2015 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150507050537/https://www.haberturk.com/dunya/haber/1073873-isid-yuzunden-kurtler-zerdust-oluyor | arşivtarihi = 7 Mayıs 2015 | ölüurl =  }}</ref>

=== Kürt sineması ===
20. yüzyılın sonlarında ilk eserlerini vermeye başlayan Kürt sineması için tanınmış Kürt yönetmen ve sinemacı [[Behmen Kubadi|Bahman Ghobadi]] "doğum yapmasına yardımcı olunması gerekilen..." "hamile bir kadın" benzetmesi yapmıştır.

İlk Kürt filmi olan 1926 çıkışlı Zare filmi, [[Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nin film stüdyosu olan Armenfilm tarafından üretildi. [[Hamo Beknazaryan]]'ın yönetmenliğini yaptığı film, genç bir [[Yezîdîler|Yezîdî]] [[Kürtler|Kürt]] kızı olan Zare'nin, [[Ekim Devrimi]] arifesinde çoban Saydo'ya olan sevgisini konu alır. Film, Kürt sinemasının klasikleri arasında yer alır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://origins.osu.edu/connecting-history/top-ten-origins-russia-s-relations-kurds | başlık = Top Ten Origins: Russia’s Relations with the Kurds {{!}} Origins: Current Events in Historical Perspective | erişimtarihi = 28 Mayıs 2021 | tarih = 5 Ocak 2020 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200105154011/http://origins.osu.edu/connecting-history/top-ten-origins-russia-s-relations-kurds | arşivtarihi = 5 Ocak 2020 | ölüurl =  }}</ref> Günümüzde Kürdistan Bölgesinde yerel Film festivalleri ve [[Kısa film|Kısa Film]] yarışmaları düzenlenmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://kameraarkasi.org/sinema/sinemadaakimlar/kurtsinemasi.html | başlık = Sinemada Akımlar | erişimtarihi = 28 Mayıs 2021 | tarih = 29 Nisan 2015 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150429103332/http://kameraarkasi.org/sinema/sinemadaakimlar/kurtsinemasi.html | arşivtarihi = 29 Nisan 2015 | ölüurl =  }}</ref>

=== Mutfak ===
{{ayrıca bakınız|Kürt mutfağı}}
Bölgede Kürt, Arap ve Türk mutfağı oldukça tutulmaktadır. "[[Fast food]]" ve [[döner]] lokantaları bölgenin hemen her yerinde bulunabilmektedir. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlar, pirinç ve bulgurdur.

Fıreydin, Suryaz, Mehir, [[Büryan]], [[İçli köfte|İçli Köfte]], [[Mumbar dolması|Mumbar]], Ur, Ser, [[Kaburga dolması]], Şam Böreği, [[Perde pilavı|Perde Pilavı]], [[Çiğ köfte]] gibi yemekler Kürt ve bölge Mutfağının Vazgeçilmezleri arasında yer almaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.kurdistan24.net/tr/story/56738-K24-%C3%96ZEL--K%C3%BCrt-mutfa%C4%9F%C4%B1nda-rekabet | başlık = K24 ÖZEL -Kürt mutfağında rekabet | erişimtarihi = 28 Mayıs 2021 | dil = Türkçe | çalışma = www.kurdistan24.net | arşivengelli = evet}}</ref>

=== Giyim ===
Bölgede giyim bakımından bir zorlayıcılık yoktur. Bölgede Erkeklerin birçoğu yöresel [[Kürt kıyafetleri|Kürt kıyafeti]] Şal u Şepik giyerler. Bu giyim biçimleri, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin çok sıcak ve nemli veya çok soğuk olan iklimine göre değişmektedir.

Bölgedeki Kürt kadınlarının giyim tercihi arasında Kiras ve Sermil yaygındır. [[Erbil]]'de Yöresel Kürt Kadın kıyafetleri olan, Kiras û Sermil, Xiftan ve Kiras defileleri düzenlenmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.yenisafak.com/kultur-sanat/kurt-kiyafetleri-defilesi-gerceklestirildi-622598 | başlık = Kürt kıyafetleri defilesi gerçekleştirildi | erişimtarihi = 28 Mayıs 2021 | tarih = 1 Mart 2014 | dil = tr-TR | çalışma = Yeni Şafak | ad = Yeni | soyadı = Şafak | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151222085958/https://www.yenisafak.com/kultur-sanat/kurt-kiyafetleri-defilesi-gerceklestirildi-622598 | arşivtarihi = 22 Aralık 2015}}</ref>

== Spor ==
Bölgedeki popüler spor dalları [[futbol]], [[boks]], [[güreş]] ve [[basketbol]]dur.

Bölgeyi futbolda temsil eden [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi millî futbol takımı|takım]], [[Birleşmiş Milletler]] tarafından tanınmayan ve özerk olan ülkeler için spor organizasyonlarına katılmaktadır. Ayrıca [[NF-Board]] tarafından düzenlenen [[FIFA]] üyesi olmayan takımların katıldığı [[VIVA Dünya Kupası]]'nda mücadele etmektedir. [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi millî futbol takımı|Kürdistan Milli Takımı]] 2012 yılında finalde, [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti]]ni yenerek şampiyon olmuştur.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.timeturk.com/tr/2012/06/10/kurdistan-kktc-yi-2-1-yendi.html | başlık = Kürdistan, KKTC'yi 2-1 yendi - Timeturk Haber | erişimtarihi = 28 Mayıs 2021 | dil = Türkçe | çalışma = www.timeturk.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120610180919/https://www.timeturk.com/tr/2012/06/10/kurdistan-kktc-yi-2-1-yendi.html | arşivtarihi = 10 Haziran 2012}}</ref>

Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ndeki futbol ligi, Kürdistan Premier Ligi'dir. Kürdistan Bölgesel Yönetimi Futbol Federasyonu tarafından denetlenmekte olup [[FIFA]] veya herhangi bir konfederasyon tarafından resmî olarak tanınmamaktadır. Bu nedenle kendi kıta veya kıtalararası müsabakalarında mücadele edememektedir. [[Erbil (futbol kulübü)|Erbil Sc]], [[Zaho (futbol kulübü)|Zakho Fc]] ve [[Duhok (spor kulübü)|Duhok Sc]], [[Kurdistan Premier League|Kürdistan Premier Lig]]'in önemli takımlarıdır.

Makwan Amirkhani, Ali Qaradagh, Serdar Altaş gibi bazı boksörler Uluslararası Turnuvalar'da bölgeyi temsil etmektedir.{{Kaynak belirt}}

== Şehirler ==
Irak Kürdistan Bölgesi, artan kentsel nüfusa rağmen hâlâ önemli bir kırsal nüfusa sahiptir.
{{Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin en büyük şehirleri}}
{{Ana|Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ndeki şehirler listesi}}

== Göçmenlik ==
{{No footnotes|date=Haziran 2022}}
2003 yılında [[Saddam Hüseyin]] rejiminin devrilmesinden bu yana, Irak Kürdistanı'nda özellikle [[Kürtler]], [[Süryaniler]], [[Ermeniler]], [[Mandanlar]], [[Şabaklar]] ve [[Romanlar]]'ın göçüne tanıklık etti.{{Kaynak belirt}} İstikrar ve güvenlikten dolayı, Kürdistan bölgesine göç edilmekte. Irak Kürdistanı ile [[Türkiye]] arasındaki yaygın ekonomik faaliyetler, Türklerin Irak Kürdistanı'nda iş aramasına fırsat verdi. 2009 yılında, Kürt başkentli merkezi bir Kürt gazetesi, yaklaşık 50.000 Türk'ün artık Kürdistan'da yaşadığının tahmin edildiğini bildirdi.<ref name="economist.com">{{Haber kaynağı | url=http://www.economist.com/world/mideast-africa/displaystory.cfm?story_id=13145898 | eser=The Economist | başlık=An unusual new friendship | tarih=19 Şubat 2009 | erişimtarihi=26 Aralık 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090226142359/http://www.economist.com/world/mideast-africa/displaystory.cfm?story_id=13145898 |arşivtarihi=26 Şubat 2009 | ölüurl=hayır}}</ref> [[Bangladeş]], [[Hindistan]] ve [[Pakistan]]'dan gelen göçmenler hakkında da raporlar yayınlanmıştır.

== Eğitim ==
{{ayrıca bakınız|Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ndeki üniversiteler listesi}}
Bölgesel yönetimin kuruluşundan önce, ilköğretim ve ortaöğretim neredeyse tamamen Arapça olarak öğretildi. Yükseköğretim ise her zaman Arapça olarak öğretildi. Bu durum ancak Kürdistan özerk bölgesinin kurulması ile değişmiştir. İlk uluslararası okul olan [[Choueifat Uluslararası İngiliz Koleji]], 2006 yılında Irak Kürdistanı'nda şubesini açmıştır. Diğer uluslararası okullar da açıldı ve Kürdistan'da İngiliz Uluslararası Okullar Eylül 2011'de [[Süleymaniye]]'de planlı bir şekilde açılmıştır.

Bölgede yer alan üniversiteler:<ref name="ReferenceF">http://www.krg.org/articles/detail.asp?rnr=146&lngnr=12&smap=03010900&anr=18691 {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081209100353/http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010900&rnr=146&anr=18691 |tarih=9 Aralık 2008 }} Bölgesel Yönetim Web Sitesi, Eğitim</ref>

{| class="wikitable" cellpadding=2 cellspacing=2 width=100%
|- bgcolor=#cccccc
! Enstitü !! İnternet Adresi !! Kuruluş Tarihi !! Öğrenci Sayısı
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Selahaddin Üniversitesi]] (SU)
|[http://www.suh-edu.com http://www.suh-edu.com]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180808162245/http://suh-edu.com/ |tarih=8 Ağustos 2018 }}
| align=center|1968 || 7,048 (2007)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Halepçe Üniversitesi]]
|[https://web.archive.org/web/20130716233005/http://halabjau.com/ https://web.archive.org/web/20130716233005/http://halabjau.com/]
| align=center|2011 || (?)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Süleymaniye Üniversitesi]] (US)
|http://univsul.edu.iq/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150526112003/http://univsul.edu.iq///// |tarih=26 Mayıs 2015 }}
| align=center|1968 || (3,067) (2006)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Duhok Üniversitesi]]
|[http://www.uod.ac/ www.uod.ac]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20151214231916/http://www.uod.ac/ |tarih=14 Aralık 2015 }}
| align=center|1992 || 1,689 (2007)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Koya Üniversitesi]] (KU)
|[http://www.koyauniversity.org/ www.koyauniversity.org]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200514115745/http://www.koyauniversity.org/ |tarih=14 Mayıs 2020 }}
| align=center|2003 || (?) (2006)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Kürdistan Üniversitesi Erbil|Kürdistan Üniversitesi]]
|[http://www.ukh.ac/ www.ukh.ac]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160818224718/http://www.ukh.ac/ |tarih=18 Ağustos 2016 }}
| align=center|2006 || 400 (2006)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Irak Amerikan Üniversitesi - Süleymaniye]]
|http://www.auis.edu.iq/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150824115752/http://auis.edu.iq/ |tarih=24 Ağustos 2015 }}
| align=center|2007 || 50 (2007)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Erbil Medikal Üniversitesi]] (HMU)
|[https://web.archive.org/web/20130726143042/http://www.hawlermu.org/ www.hawlermu.org]
| align=center|2006 || (?) (2006)
|- valign=top
| nowrap align=left|İş ve Yönetim Üniversitesi (BMU)
|[https://web.archive.org/web/20181005061534/http://www.bmu-me.net/ www.bmu-me.net]
| align=center|2007 || (?) (2007)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[SABIS Üniversitesi]]
|[http://www.sabisuniversity.net/ www.sabisuniversity.net] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150515170008/http://www.sabisuniversity.net/ |tarih=15 Mayıs 2015 }}
| align=center|2009 || (?) (2009)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Cihan Üniversitesi]]
|[https://web.archive.org/web/20190506183701/http://www.cihanuniversity.org/ www.cihanuniversity.org]
| align=center|2007 || (?)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[İngiliz Kraliyet Üniversitesi]]
|[http://www.broyalu.com/ www.broyalu.com] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130716034550/http://www.broyalu.com/ |tarih=16 Temmuz 2013 }}
| align=center|? || (?)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Erbil Bilgi ve Teknoloji Üniversitesi]] (özel)
|[http://hpust.com/ hpust.com]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170907023649/http://hpust.com/ |tarih=7 Eylül 2017 }}
| align=center|? || (?)
|- valign=top
| nowrap align=left|Tişk Üniversitesi
|[https://www.tiu.edu.iq www.tiu.edu.iq]  {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20240422024805/https://tiu.edu.iq/ |tarih=22 Nisan 2024 }}
| align=center|2008 || (?)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Soran Üniversitesi]]
|http://www.soran.edu.iq/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150524050903/http://www.soran.edu.iq/ |tarih=24 Mayıs 2015 }}
| align=center|2009 ||2200 (2011)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Nevruz Üniversitesi]]
|[https://web.archive.org/web/20150801182927/http://nawrozuniversity.com/ www.nawrozuniversity.com]
| align=center|2004 || (?)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Human Development Üniversitesi]]
|http://uhd.edu.iq/ku/index.php/en/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150528181328/http://uhd.edu.iq/ku/index.php/en/ |tarih=28 Mayıs 2015 }}
| align=center|? || (?)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Zaho Üniversitesi]]
|http://www.uoz.ac/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150526114251/http://www.uoz.ac/// |tarih=26 Mayıs 2015 }}
| align=center|2010 || (?)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Amerikan Üniversitesi Duhok Kürdistan]]
|http://audk.edu.krd/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150526110610/http://audk.edu.krd//// |tarih=26 Mayıs 2015 }}
| align=center|2014 || (?)
|- valign=top
| nowrap align=left|[[Süleymaniye Politeknik Üniversitesi]]
|http://spu.edu.iq/index.php/en/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150526131156/http://spu.edu.iq/index.php/en////// |tarih=26 Mayıs 2015 }}
| align=center|1996 || (?)
|-
|nowrap align=left|Bilgi Üniversitesi
|[https://knu.edu.iq/ Knowledge University Erbil-Iraq (knu.edu.iq)]
|align=center|2009 ||4000
|-
|nowrap align=left|[[Erbil Katolik Üniversitesi]]
|https://cue.edu.krd/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20221015120518/https://cue.edu.krd/ |tarih=15 Ekim 2022 }}
|align=center|2015 ||276
|}

== Ordu ==
{{Ana|Peşmerge}}Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin askerî gücü [[Peşmerge|Peşmerge'dir.]] Irak Anayasası'na göre Peşmerge, güvenlik yan kuruluşlarıyla birlikte Kürdistan Bölgesi'nin güvenliğinden sorumludur. Peşmerge'ye bağlı kuruluşlar arasında [[Asayiş (Irak)|Asayiş]] (istihbarat teşkilatı), Parastin u Zanyarî (istihbarat yardım teşkilatı) ve [[Zerevani|Zeravani]] (Jandarma teşkilatı) bulunmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.constituteproject.org/constitution/Iraq_2005.pdf?lang=en | başlık = Irak Anayasası | arşivurl = https://web.archive.org/web/20171107003228/https://www.constituteproject.org/constitution/Iraq_2005.pdf?lang=en | arşivtarihi = 7 Kasım 2017}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://mope.krg.org/about-e.php?z=8&l=3 | başlık = وزارة البيشمركة | erişimtarihi = 9 Mart 2022 | tarih = 12 Ocak 2015 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150112042513/http://mope.krg.org/about-e.php?z=8&l=3 | arşivtarihi = 12 Ocak 2015 | ölüurl =  }}</ref>

Peşmerge'nin tarihi 18. yüzyıla kadar uzanır. [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlılar]] ve [[Safevîler|Safeviler]] altında bir askeri sınır muhafızı olarak tarih sahnesine çıktı ve 19. yüzyılda iyi eğitimli, disiplinli bir gerilla gücüne dönüştü. Özgür Kürt devleti hedefine ulaşmayı amaçlayan bağımsızlıkçı Kürt hareketinin silahlı bir birimidir. 2003'te başlayan [[Irak Savaşı]]''<nowiki/>'nda'' [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ile birlikte koalisyon güçlerine eşlik etmiştir. 2003 yılında Saddam Hüseyin'in devrilmesiyle birlikte Kürdistan Bölgesel Yönetimi Ordusu olarak resmiyet kazanmıştır.

[[Mahabad Cumhuriyeti|Kürt Mahabad Cumhuriyetinde]]'de Peşmerge tabiri kullanılmıştır. Peşmerge, Kürdistan ve Irak'ın diğer bölgelerindeki güvenliğinde hayati bir rol oynadı. Peşmerge aynı zamanda anti-terör operasyonları için [[Bağdat]] ve [[Anbar (il)|Anbar]] illerinde de konuşlandırılmıştır. Kürdistan Bölgesi, [[Irak Anayasası]]'na göre kendi ordusuna sahiptir ve yasalara göre merkezî Irak ordusunun Kürdistan Bölgesine girmesine izin verilmez.

== Kaynakça ==
{{kaynakları düzenle}}
{{Kaynakça|2}}

== Dış bağlantılar ==
{{commons kategori|Iraqi Kurdistan}}
* [https://web.archive.org/web/20160501063043/http://www.presidency.krd/english/default.aspx Kürdistan Bölgesel Hükûmeti Başkanlığı]
* [http://www.gov.krd/ Kürdistan Bölgesel hükûmeti]*{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190820033339/https://dfr.gov.krd/ |tarih=20 Ağustos 2019 }}
* {{vikigezgin|:en:Iraqi Kurdistan}}
{{Kürdistan Bölgesel Yönetimi konuları}}
{{İrredantizm}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Kürdistan Bölgesel Yönetimi| ]]