Kullanıcı:Hatas/Viki notlar

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Vikipedi'ye genellikle uzun aralıklarla katkıda bulunuyorum. Edindiğim bilgileri unutma ihtimaline karşı ve her seferinde araştırma zahmetinden kurtulma amaçlı olarak notlar tutuyorum. Okumak isterseniz bilginiz olsun; içinde çeşitli hatalar olabilir.

Kaynak gösterme[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynak için ad tanımlama : Bir sayfa içinde bir kaynağı tek bir kez kullanacaksak <ref></ref> etkietini kullanabiliriz. Aynı kaynağı bir kaç kez kullanabilmek için kaynak için ad tanımlanmalıdır. Bunun için kaynağın kullanılacağı yerlerden birinde <ref name="adı"> diğer tümünde ise <ref name="adı"/> etiketi kullanılır.
Web kaynağı şablonu :
  • Bir web sayfasını kaynak olarak göstermek için Web kaynağı şablonu kullanılır.
  • Kısa hali:<ref name="aaa">{{Web kaynağı | url = | başlık = | erişimtarihi = 15 Mart 2020}}</ref>
  • Uzun hali: <ref name="aaa">{{Web kaynağı | url = | başlık = | erişimtarihi = 15 Mart 2020 | tarih = 1 Ocak 2010 | yayımcı = | arşivurl = | arşivtarihi = 15 Mart 2020 | ölüurl=hayır}}</ref>
  • Güncel URL artık çalışmıyorsa üstteki örnekte "ölüurl=evet" kullanılır.
Diğer kaynak şablonları : Bkz. Vikipedi:Kaynak gösterme şablonları (dergi, kitap, haber vb.)
Tarih formatı kaynaklı hata : Tanımladığımız kaynakta "Tarih değerini gözden geçirin" gibi bir hata alıyorsak bu sorun genellikle tarih formatını yanlış girmemizden kaynaklanır. Tarih örneğinː 27.06.2018 şeklinde değil, 27 Haziran 2018 şeklinde girilmelidir.

Not: Ana metin içinde referans vermek şartıyla bilgi kutuları içinde referans vermek gerekmez:

Bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekran görüntülerinin yüklenmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Çeşitli özgür yazılımlardan aldığınız ekran görüntülerini Vikipedi'ye yerine Wikimedia Commons'a yüklemeniz tavsiye edilir. Çünkü Wikimedia Commons, serbest/özgür telifli medya dosyalarının bulundurulduğu bir depo olup bu depoya yüklenen görseller tüm dillerdeki Viki projelerinde (tekrar yüklemeyi gerektirmeksizin) doğrudan kullanılabilmektedir.

Görselleri yüklerken doğru lisans bilgisi ile yüklemeye dikkat ediniz, aksi takdirde yüklediğiniz dosyalar bir süre sonra silinirler. Bir özgür yazılımdan aldığınız ekran görüntüsünü Commons'a yüklerken, yüklemenin ilk aşamasında "Kendi çalışmam" seçeneğini işaretlediğinizde, dosya otomatik olarak "Creative Commons BY-SA" lisansı ile lisanslanmaktadır.

Commons'a serbest telifli olmayan yazılımların ekran görüntüsü yüklenemez (şurada belirtilmiştir). Serbest telifli olmayan yazılımların ekran görüntüsünü kullanmanız gerekiyorsa bunu Commons'a değil Vikipedi'ye (tabi adil kullanım şartlarını sağlıyorsa) yükleyenebilir.

Commons'a yüklendiğimiz ya da başkası tarafından yüklenmiş herhangi bir dosyayı silinmeye aday gösterebilmek için arayüzünde sol kenarda yer alan silme ile ilgili bağlantı (Nominate for deletion) kullanılır.

  • Adil kullanım çerçevesinde Vikipedi'ye ekran görüntüsü yükleme:

Logoların yüklenmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu notlarda bazı hatalar olabilir, kesin bilgi için Vikipedi'nin ilgili sayfalarına bakınız.

Adil kullanım çerçevesinde:

Yazılım logolarının pek çoğu tescillidir, bu yüzden serbetçe kullanıma imkan vermez. Özgür yazılımların bile bazılarının logoları (örneğin Ubuntu, LibreOffice, Gnome), ürünün marka değerine zarar gelmemesi ya da başka firmalar tarafından kullanılmasını önlemek gibi nedenlerle tescilli olabilmektedir. Wikimedia Commons, serbest/özgür telifli medya dosyalarının bulundurulduğu bir depodur. Bu nedenle serbest telifli olmayan bir logo (sadece geometrik şekil ve/veya metinden oluşmuyorsa) Commons'a yüklenemez, ancak adil kullanım (bkz. Vikipedi:Adil kullanım, Adil kullanım gerekçesi) ilkesi çerçevesinde Vikipedi'ye yüklenmesi söz konusu olabilir (bkz. Vikipedi:Yükle). Adil kullanım ABD Telif Hakları Yasası'nda bulunan, telifli malzemelerin, telif sahibinden izin istenmeden, kısıtlı olarak kullanılmasına imkân veren bir doktrindir. Adil kullanım çerçevesinde bir dosya yüklemenin ve kullanmanın çeşitli şartları vardır: Örneğin; yüksek çözünürlüklü olmamalı, vektörel çizim olmamalı, dosyanın sadece hangi Vikipedi maddesinde kullanılabileceği belirtilmeli (yani dosya çok dayıda sayfada kullanılamaz), adil kullanım gerekçesi (neden o görsele ihtiyaç duyulduğu belirtilmeli), bir konu için adil kullanım çerçevesinde sadece bir adet görsel kullanılmalı (örneğin özgür olmayan bir yazılım için birden fazla sayıda ekran görüntüsü adil kullanım çerçevesinde kullanılamaz) gibi... Diğer yandan şu sayfada belirtildiğine göre Türkiye Cumhuriyeti yasalarına göre, telif sahibinin izni alınmaksızın, hiçbir fikir ve sanat eseri kamuya teşhir edilemez.
Adil kullanım çerçevesinde logo yüklemek için örnek bir dosya yüklemesi ve örnek şablonlar: Dosya:Ahtapot.logo.png, şablon1, şablon2, şablon3

Sadece geometrik şekil ve/veya metinden oluşan logolar:

Yukarıda "serbest telifli olmayan bir logo Commons'a yüklenemez" demiştik. Ancak anladığım kadarıyla sadece geometrik şekillerden ve/veya metinden oluşan logolar telif hakkında bulunabilmek için gerekli olan özgünlük eşiğini karşılamadığından, kamu malı kabul edilebiliyor. (Bu görsel örneğin bir Wikipedia katkıcısı tarafından yeniden çizilerek yüklenmiş olabilir ya da ürünün web sitesinden temin edilmiş olabilir.) Yani bu şekilde logolar Wikipedia kullanıcısının kendi sorumluluğu dahilinde Commons'a yüklenebiliyor. Her ne kadar oluşturulan bu dosya serbest telifli kabul edilse de bu dosya tescilli bir markanın logosudur. Bu nedenle bu tür dosyaların yüklenmesinden ve kullanılmından yükleyen kişi sorumludur. Örnekler:

Diğer yükleme örnekleri:

Herhangi bir yazılımın logosuna ihtiyaç duyulduğunda yüklemeden önce Commons'da olup olmadığı mutlaka aratılmalı.

Belirsizlik giderme şablonları[değiştir | kaynağı değiştir]

Belirsizlik giderme ve yönlendirme şablonları

Gelen mesaja kendi kullanıcı sayfanızda cevap yazarken[değiştir | kaynağı değiştir]

Örneğin Ali isimli Vikipedi kullanıcısının, Ayşe isimli kullanıcının mesaj sayfasında bir soru sorduğunu düşünelim. Ayşe cevabını, sanırım genel kabul olarak Ali'nin sayfasına değil yine kendi sayfasında vermeli. Ancak bu cevaptan Ali'nin kolayca haberdar olabilmesi için Ayşe mesajın sonuna {{ping|Ali}} ekleyebilir. Böylece Ali'ye bir bildirim gider.

Resmin sayfaya yerleştirilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Konu hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Yardım:Resim ekleme. Vikiye daha önceden yüklenmiş bir resmin yeni sürümünü aynı dosya adı ile yüklediğinizde, ilk anda sanki eski resmi tekrar yüklemişsiniz gibi bir görüntüyle karşılaşabilirsiniz. Bu durum, web tarayıcınızın sayfaları önbelleklemesinden kaynaklanmaktadır. Firefox'da o sayfayı görüntülerken (Ctrl + F5) ile önbelleği temizleyerek, diğer tarayıcılarda F5'i kullanarak, yüklediğiniz gerçek görüntüye ulaşabilirsiniz.

[[:Dosya:Inkscape Logo.svg]] Bir resmi sayfada görüntülemek yerine o resim dosyasına bir metin şeklinde tıklanabilir bir bağlantı olmasını sağlamak için "Dosya" sözcüğünün önünde iki nokta (:) işareti bırakılır, örneğin [[:Dosya:Inkscape_Logo.svg|Inkscape logosu]] yazdığımızda sonuç Inkscape logosu şeklinde olur.
[[Dosya:Inkscape Logo.svg|none]] none kullanılarak yazıların resmin etrafında akması engellenebilir. NOT: Eğer none ile beraber left, center, right gibi kodları da kullanacaksan "none" kodunu bunlardan önce yazmalısın aksi taktirde none çalışmaz. Örneğin;
DOĞRU: [[Dosya:Inkscape Logo.svg|30px|none|left]]
YANLIŞ: [[Dosya:Inkscape Logo.svg|30px|left|none]
[[Dosya:Inkscape Logo.svg|thumb|400px|center|açıklama...]] thumb kullanılarak resmin altına açıklama eklenebilir.
[[Dosya:Inkscape Logo.svg|link=sayfa adı]]

[[Dosya:Inkscape Logo.svg|link=http://............]]

[[Dosya:Inkscape Logo.svg|link=]]

[[Dosya:Inkscape Logo.svg|link=|imleç açıklaması]]

Yazılarak resime bir iç ya da dış bağlantı eklenebilir. Yani resime tıklayan kullanıcı dosya sayfasına değil bir başka sayfaya ulaşır. Buna mesela Viki ana sayfasında kullanılan simgelerde ihtiyaç duyulabilir.

Sadece link= yazılarak resmin tıklanabilir olması engellenebilir.

link=|açıklama yazıldığı taktirde ise simge tıklanamaz ancak imleç üzerine götürüldüğünde bir açıklama kutucuğu ortaya çıkar.

[[Dosya:Resim 01.png|x50px|link=|Linux]] Bir resmin genişlik değeri değil de yükseklik ölçüsü girilmek isteniyorsa başına x konulur. Örneğin x50px

Çeşitli notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Vikilerde "sayfa" ve "madde" farklı kavramlardır. Vikideki toplam sayfa sayısı denilince Vikideki tüm maddeler, kategoriler, şablonlar, tartışma sayfaları ve hatta resim dosyalarının sayfaları bu rakama dahildir.
  • İçinde hiçbir iç bağlantı bulunmayan bir belge, MeadiWiki yazılımı tarafından bir "madde" olarak kabul edilmez, yani bu sayfa UbuntuWiki'deki toplam madde sayısı istatistiğinde yer almaz. (Maddeye, başka sayfalarda iç bağlantı verilmemiş olmasından bahsetmiyoruz, maddenin içinde hiçbir iç bağlantı bulunmaması durumundan bahsediyoruz.)


  • <nowiki>.........</nowiki> bu parametre arasına yazılan şey MediaWiki yazılımı tarafından kod olarak değerlendirilmez ve içinde ne yazıyorsa aynen sayfaya yansıtılır. Örneğin herhangi bir sayfada bu parametre arasına bir kategori yazdığınızı, çeşitli iç dış bağlantılar eklediğinizi farzedin, bu bağlantılar çalışmayacak ve ne yazmışsanız ayney görüntülenecektir.


  • Bir sayfanın içine sadece o sayfada Değiştir düğmesine basıp içeriği düzenlemek isteyen kullanıcıların görmesini isteyeceğin bir not ekleyebilirsiniz.
    Bunun için <!-- bir şeyler bir şeyler... --> yazılır. Bu parametre içinde yazılan şeyler sayfayı görüntüleyen kullanıcılar tarafından görünmez, sayfayı düzenleme modunda açan kullanıcılar tarafından görünür.


  • Bir yazıyı üst simge haline getirmek için örneğin ( X2 ) yazmak için: <sup>2</sup>
Bir yazıyı alt simge haline getirmek için örneğin (X2) yazmak için: <sub>2</sub>
Altı çizili yazı yazmak için örneğin deneme yazmak için: <u>deneme</u> yazılır.
Üstü çizili yazı yaznak için örneğin deneme yazmak için: <strike>deneme</strike>
Şablon kullanarak renkli yazı yazmak: {{kırmızı|deneme 1 2 3}} yazdığımızda sonucu deneme 1 2 3 olur, benzer şekilde deneme 1 2 3
Şablon kullanmadan renkli yazı yazmak: Örneğin ABC yazmak için <span style="font-weight: bold; font-size: 25px; color: red;">ABC</span>


  • Bir sayfada kullanılan başlıkların sayısı 3'ü geçtiğinde Konu başlıkları kutucuğu (table of contents - TOC) otomatik olarak ortaya çıkar.
  • Dış bağlantıların yanında oluşan ok işaretini kaldırmak için; <span class="plainlinks"> dış bağlantı </span> parametresi kullanılır. Bazı özel zaruri durumlarda bu özelliğe ihtiyaç duyulabilir, normal şartlarda Viki standartları dışındadır. Kullanım örneği:
wget http://linuxtv.org/hg/~pinchartl/uvcvideo/archive/tip.tar.gz (dış bağlantı oku var)
wget http://linuxtv.org/hg/~pinchartl/uvcvideo/archive/tip.tar.gz (dış bağlantı oku yok)

Kategori ve şablonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Bir maddede kullanılan şablonları listelemek için sayfayı Değiştir düğmesine tıklamamız yeterlidir. Değiştir düğmesine tıklandığında, kullanılan şablonlar sayfanın altında listelenir.
  • Şablon sayfalarında şablon kodu bittikten sonra ne yazacak olursan yaz, bunu şablonun son karakterine bitiştirerek (yani alt satıra geçmeden) aynı satırdan devam ederek yaz. Mesela şablon kodu bittikten sonra <noinclude> yaparak bir açıklama eklemek istersen, <nowiki> yazıp bir şeyler yazmak istersen vs vs. bunları, şablon kodlarının bittiği son karaktere boşluk bırakmadan bitişik yaz. Aksi takdirde şablonun kullanıldığı sayfalarda fazladan bir - iki satır oluşabiliyor.
  • Şablon sayfalarına açıklama eklemek: Açıklama eklerken <noinclude> açıklamalar... </noinclude> kodu kullanılır. Tabi yukarıda anlatıldığı gibi bu kodun başlangıç kısmı (yani <noinclude> kısmını), şablon kodunun son karakterine bitiştirerek yazılmalıdır. Aksi taktirde şablonun kullanıldığı sayfalarda şablonun altında fazladan boş satırlar oluşuyor. (NOT: Açıklama değil de bir kategori yazıldığında boşluk bırakmak bir sorun yaratmıyor).
  • Şablon sayfalarına kategori eklemek: Bir şablona kategori ekleyerek, o şablonun kullanıldığı tüm sayfaların da otomatikman o kategoriye eklenmesini sağlamak için şablona <includeonly>[[Kategori:kategorinin adı]]</includeonly> kodu eklenir. Burada "includeonly" parametrelerinin kullanılmasındaki amaç, Şablon sayfasının söz konusu kategori listesinde listelenmesini önlemek içindir.
  • Kategori sayfalarının isimlerini değiştirmek için: Bir kategori sayfasının adının değiştirilmesi mümkün değildir. Bir kategori sayfasının adını değiştirmek isterseniz için o kategorinin kullanıldığı tüm sayfalarda kategorinin adını birer birer değiştirmeniz gerekir.
  • Kategori sayfasına iç bağlantı yapmak: Sayfaya bir kategori eklemek yerine sayfa içinde o kategori sayfasına bir bağlantı vermek istenirse bunun için kategori isminin başına iki nokta üst üste işareti konulması yeterlidir. Örneğin [[:Kategori:Linux]] yadığımızda sonuç Kategori:Linux olur. Kategori sayfasına bu şekilde bağlantı vermek gerçek anlamda maddeyi o kategoriye eklemez.
  • Kategoriyi gizlemek: Sayfaya eklenen bir kategorinin sayfanın altındaki kategori bölümünde listelenmesini engellemek için kategori sayfasına __HIDDENCAT__ kodu eklenir.
  • Örneğin "İstanbul" isimli bir maddenin altına [[Kategori:Türkiye|C]] yazarak Türkiye kategorisi altına attığımızda bu madde, kategori sayfasında İ başlığı altında değil "C" başlığı altında listelenir.
Maddenin herhangi bir harf başlığı altında olmadan sayfa başında görüntülenmesini istersek [[Kategori:Türkiye| ]] yazılır yani "|" işareti ve bir boşluk karakteri kullanılır.

Sihirli sözcükler (bkz.)[değiştir | kaynağı değiştir]

__TOC__ Normalde konu başlıkları listesi; sayfadaki ilk başlıktan önce, varsa giriş metninden sonra otomatik olarak ortaya çıkar. Yandaki parametre ile konu başlıkları listesinin sayfa içinde farklı bir yerde görüntülenmesi, örneğin giriş metninden önce görüntülenmesi mümkündür. Bu parametreyi sayfada hangi satıra yerleştirirsek konu başlıkları listesi orada görüntülenir.
__NOTOC__ Konu başlıkları listesinin görüntülenmesini engeller.
{{TOCsağ}}, {{TOCsol}} Bu şablonlar metnin, konu başlıkları listesinin etrafında kayması sağlar ve {{TOCsağ}} şablonu ayrıca konu başlıkları listesi sağa yaslar.
__NOEDITSECTION__ Başlıkların yanında oluşan "[değiştir]" düğmelerini o sayfadan kaldırır. Özel bir gerekçe olmadığı müddetçe bu tür değişikliklere yol açan parametreler kullanılmamalıdır. Bu parametreye örneğin Ana Sayfada ihtiyaç duyulabilir.
__HIDDENCAT__ Kategori sayfasına eklenen bu parametre, kategoriyi gizli hale getirir. Bu kategoriyi kullanan maddelerde sayfanın altında bu kategorinin adı listelenmez.
.
{{NUMBEROFPAGES}} Vikideki toplam sayfa sayısı (maddeler, kategoriler, şablonlar, tartışma sayfaları, resim sayfaları dahil) (2.962.442)
{{NUMBEROFARTICLES}} Vikideki toplam geçerli madde sayısı (606.115) Vikipedi:Madde
{{NUMBEROFEDITS}} Toplam değişiklik sayısı (32.512.779)
{{NUMBEROFUSERS}} Kayıtlı kullanıcı sayısı (1.580.996)
{{NUMBEROFFILES}}} Toplam dosya sayısı (40.464)
.
{{PAGESINCAT:kategori adı}} Bir kategorideki toplam madde sayısını veriyor ancak alt kategorileri olan sayfalarda alt kategorileri toplamıyor.

Alt kategori göz önüne alıp toplayan bir parametre var mıdır bilmiyorum ama bu gibi durumlarda;
{{#expr:{{PAGESINCAT:kategori1}}+{{PAGESINCAT:kategori2}}+{{PAGESINCAT:kategori3}}}}
gibi bir kod kullanılabilir. NOT: Bu formülde dikkat ederseniz kategori adları yazılırken "Kategori:" önekini kullanılmamıştır.

(R), (TM), (c) simgeleri hakkında[değiştir | kaynağı değiştir]

  • (R) ve (TM) birer ticaret hukuku terimi olup ticari bir malı diğer benzerlerinden ayırmaya yarayan işaret, özellik anlamına gelir. Endüstrilere ve şirketlere yöneliktir, kişilerin özel ürünlerini korumaz. Bir ismin, kelimenin, cümlenin, logonun, sembolün, tasarımın, resmin ya da bunların karışımını temsil edebilir.
  • TM: Trade Mark = Ticari Marka demektir. Resmi patent ofisine tescil başvurusu yapılmış ve henüz tescil edilerek marka tescil belgesine bağlanmamış markalarda kullanılır. Genelde ABD'de kullanılır.
  • (R): Registred Trade Mark = Tescilli Marka: Kısaca "Registered" olarak okunmakta ve "Tescillidir" anlamına gelmektedir. Resmi patent ofisinden marka tescil belgesini almış markalarda kullanılır. Markası tescil olmuş bir ürünün logosunda (R) işaretinin kullanılması aslında zorunlu değildir. Yine de bazı şirketler, olası taklitçilere karşı markanın yasal koruma altında olduğu uyarısında bulunmak için (R) simgesini kullanırken bazı ünlü markalar ise, tescil edilmiş olmalarına rağmen estetik nedenlerle (R) işaretini kullanmamayı tercih ederler. Örnekler: Pepsi, Coca Cola, Oracle, LibreOffice logosu , Firefox logosu
  • (c) Telif hakkı (Copyright) : Kişinin ya da kuruluşun her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği bilgi, düşünce ve ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hukuken sağlanan haklardır. (R) ve TM 'nin aksine Telif Hakkı için herhangi bir patent ofisine ya da tescil bürosunda (noter vs.) tescil edilmesine gerek yoktur.kaynak Fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar eserin üretilmesiyle birlikte doğar. Dolayısıyla bir ürünün telif haklarının olması icin (c) işaretine ihtiyaç yoktur, orijinal olan her ürün doğuştan telif haklarına sahiptir.
Telif hakkının koruma süresi, eser sahibi yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıldır.telifhaklari.gov.tr Eser sahibi tüzel kişiyse, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır. Koruma süresinin dolmasıyla birlikte eser sahibine tanınan mali haklar sona erer. Bu sebeple koruma süresi dolmuş eserler, eser sahibinden izin alınmaksızın serbestçe kullanılabilir.
  • Şuradaki çizelgede de görüleceği üzere Kamu Malı olan bir ürün/yazılım, özgür yazılım lisansı ile lisanslı bir ürüne göre bir kademe daha serbestir. Çünkü kamu malı olan bir eser, üzerinde hiçbir telif hakkı olmayan yazılım demektirkamuya açık yazılım Özgür yazılım da az da olsa telif hakları söz konusudur örneğin yazılımın kimler tarafından üretildiğinin belirtilmesi gereklidir.