İçeriğe atla

Kraliyet Kütüphanesi (İsveç)

Koordinatlar: 59°20′17″K 018°04′20″D / 59.33806°K 18.07222°D / 59.33806; 18.07222
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kraliyet Kütüphanesi
Kungliga biblioteket
Harita
Ülkeİsveç
Kuruluş1661 (363 yıl önce) (1661)
Reference to legal mandateİsveç Milli Kütüphanesi için Hükümet Onay Belgesi
KonumStockholm
Koordinatlar59°20′17″K 018°04′20″D / 59.33806°K 18.07222°D / 59.33806; 18.07222
Koleksiyon
Toplanan öğelerKitaplar, akademik dergiler, gazeteler, dergiler, filmler, ses, televizyon, radyo, el yazmaları, haritalar, görüntüler, partisyon ve efemera
Boyuty. 18 milyon ürün, 175 raf kilometresi ve 15,7 milyon saatlik görsel-işitsel materyal
Koleksiyon kriteriSuecana: İsveç'te veya İsveçli yapımcı tarafından veya İsveç ile ilgili olarak yayınlanan, yayınlanan veya kaydedilen yayınlar
Legal depozitEvet ve yayıncılarla yapılan anlaşmalar
Erişim ve kullanım
Erişim gereklilikleriÜcretsiz. Kredi kaydı: 18 yaşından büyük İsveç vatandaşı veya vatandaşı olun. ((Görsel-işitsel bilgiye yalnızca araştırma amacıyla erişilebilir)
Devir135.187 (2009)
Diğer bilgiler
Bütçe394.000.000 SEK (2017)
MüdürKarin Grönvall (2019'dan beri)
Kadro340
Websitewww.kb.se
İsveç Ulusal Kütüphanesi

İsveç Ulusal Kütüphanesi (İsveççe: Kungliga biblioteket, KB, “Kraliyet Kütüphanesi” anlamına gelir) İsveç'in millî kütüphanesidir. Kütüphane, İsveççe matbaa ve görsel-işitsel materyallerin yanı sıra yurt dışında yayınlanmış İsveççe içerikleri de toplar ve muhafaza eder. Bir araştırma kütüphanesi olarak, diğer dillerde de önemli edebiyat koleksiyonlarına sahiptir.

Koleksiyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Milli Kütüphane koleksiyonları, kitaplar, posterler, resimler, el yazmaları ve gazeteler dahil olmak üzere 18 milyondan fazla nesneden oluşmaktadır.[1] Görsel-işitsel koleksiyon ise 10 milyon saatten fazla kayıtlı materyalden oluşmaktadır.[2]

Milli Kütüphane aynı zamanda geniş bir konu yelpazesinde yabancı edebiyat koleksiyonlarına sahip bir beşeri bilimler araştırma kütüphanesidir. Kütüphanede 1852 yılından kalma 850 broşürlük bir İsveç koleksiyonu bulunmaktadır.[3]

Milli Kütüphane aynı zamanda İsveç hakkında yabancı dillerde yazılmış literatürü ve İsveçliler tarafından yurtdışında yayınlanmış eserleri de satın almaktadır, bu kategori suecana olarak bilinmektedir.[4] Milli Kütüphane 1990'ların ortalarından beri disket, CD-ROM ve diğer elektronik depolama ortamlarının yanı sıra e-kitaplar, akademik dergiler, internet siteleri ve diğer dijital materyalleri de toplamaktadır.

1953 yılında Milli Kütüphane, Sankt-Peterburg ve Moskova'dan önemli miktarda Rus edebiyatı kitabı satın aldı. Bu kitaplar Stockholm'de kurulacak bir Slav kütüphanesinin temelini oluşturacaktı. Bu planlar, 1964 yılında Moskova'daki Rusya Devlet Kütüphanesi ile Milli Kütüphane arasında yapılan ve ilgili kütüphanelerin ülkelerinin literatürünü değiş tokuş etmeyi kabul ettikleri bir anlaşmayla pekiştirildi.

Yasal depozito

[değiştir | kaynağı değiştir]

İsveç Yasal Depozito Yasasına göre basılı materyal yayıncıları her nesnenin bir kopyasını Milli Kütüphaneye ve diğer altı araştırma kütüphanesine göndermek zorundadır. Müzik, film, radyo ve TV yayıncıları da benzer şekilde kopyaları kütüphaneye göndermelidir. Bazı durumlarda yayın materyalinin sadece bir örneğinin gönderilmesi gerekmektedir.[5]

2012 yılında Elektronik Materyaller için Yasal Depozito Yasası kabul edilmiştir. Buna göre 2013 yılından itibaren yayıncılık şirketleri ve kamu kurumları dijital olarak yayınlanmış içerikleri Milli Kütüphaneye teslim etmek zorundadır.[6]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

İsveççe basılan tüm eserlerin toplanması zorunluluğu 1661 yılında İsveç Özel Konseyi Kançılaryası'nın bir yönetmeliğiyle ortaya konmuştur. Yönetmelik (yasal depozito), İsveç'teki tüm matbaacılara, basılan her yayının iki kopyasını, materyal dağıtılmadan önce Kançılarya'ya göndermelerini emrediyordu. Kopyalardan biri İsveç Ulusal Arşivi'ne (Riksarkivet), diğeri ise Ulusal Kütüphane'ye gönderilecekti. Bu hükmün gerekçesi, yayınları gelecek nesiller için koruma arzusundan değil, içeriklerini izleme arzusundan kaynaklanıyordu.

Kütüphane işbirliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kütüphane, halk kütüphaneleri de dahil olmak üzere tüm İsveç kütüphanelerinin koordinasyonundan sorumludur.

İsveç Uluslararası Standart Kitap Numarası Ajansı, Ulusal Kütüphane bünyesinde bir birimdir[7]. İsveç'in 91- (ve 978-91-) ülke ön ekine sahip ISBN'lerin atanmasından soru mludur.

Kütüphane, Dünya Dijital Kütüphanesi'nin bir ortağıdır.[8]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün Milli Kütüphane olarak bildiğimiz yapının kökleri 16. yüzyılda Kral I. Gustav'ın günlerine kadar uzanmaktadır.[9] Kral tarih, bilim ve teolojinin yanı sıra haritalar da dahil olmak üzere çeşitli konularda kitaplar toplamıştır. Koleksiyonlar XIV. Eric, III. Johan ve IX. Karl tarafından genişletildi ve Tre Kronor (Üç Taç) olarak bilinen sarayda muhafaza edildi. Bazı kitaplar yurtdışından satın alınmış, bazılarına ise Reform sırasında feshedilen İsveç manastırlarından el konulmuştur. Kral II. Gustaf Adolf 1620 yılında kraliyet kitap koleksiyonunun bir kısmını bağışladı: bu kitaplar Uppsala Üniversitesi Kütüphanesi'nin temelini oluşturdu.

Koleksiyon, Otuz Yıl Savaşı sırasında ele geçirilen ganimetlerle de genişletilmiştir. Ele geçirilen bu hazineler arasında 1631'de Würzburg piskoposluk kütüphanesi, 1642'de Olomouc Üniversitesi kütüphanesi ve 1649'da Prag kraliyet kütüphanesi vardı. Bu bağlamda 13. yüzyıldan kalma “Şeytan İncili” (Codex Gigas) Stockholm'e geldi.[10] Kristina, İsveç tahtından feragat ettikten sonra bu materyallerin çoğunu Roma'ya götürdü, ancak kraliyet koleksiyonları X. Karl Gustav döneminde ek savaş ganimetleri ve yurtdışından satın almalar yoluyla büyümeye devam etti. El yazması koleksiyonu Anglo-Sakson Stockholm Codex Aureus'u da içermektedir.

1661'deki Kançılarya Kararnamesi uyarınca, İsveç'teki tüm kitap matbaacılarının bastıkları her şeyin iki nüshasını -bir nüshasını Ulusal Arşivlere, diğer nüshasını da Ulusal Kütüphaneye- teslim etmeleri gerekiyordu. Bu kararname, araştırma amacıyla yeni basılan literatürü edinmekten ziyade, büyük bir gücün devlet kontrolü ve sansürü uygulama arzusunu yansıtıyordu.

Kütüphanenin büyük bir kısmı 1697 yılındaki Tre Kronor Sarayı yangınında alevler içinde kalmış, 17.286 cilt ve 1.103 el yazması kaybolmuştur. Sadece 6.700 cilt ve 283 el yazması kitap hayatta kalmıştır. Bundan sonra kitaplar geçici olarak Stockholm'deki çeşitli soylu saraylarda, önce Kont Lillie'nin o zamanlar Norrmalm Meydanı olan yerdeki evinde (1697-1702), daha sonra Bonde Sarayı'nda (1702-1730) ve Kont Per Brahe'nin Helgeandsholmen'deki evinde (1730-1768) saklandı. Son olarak 1768 yılında koleksiyonlar yeni kraliyet sarayının kuzeydoğu kanadına taşınabilmiştir.

Eski Eserler Arşivi'nin 1780 yılında lağvedilmesi ve burada bulunan kitapların çoğunun Milli Kütüphane'ye aktarılmasıyla koleksiyon yeni evinde daha da büyümüştür. 1792'de III. Gustav 14.500 eserden oluşan özel kütüphanesini bağışladı ve dört yıl sonra IV. Gustav Adolf 7.500 eser bağışladı. Sonuç olarak, Milli Kütüphane 1814 yılına kadar yaklaşık 40.000 esere sahip olmuştur.

Bağışlanan ya da satın alınan birçok büyük kitap koleksiyonu 19. yüzyılda Milli Kütüphane'ye gelmiştir. Sarayda alan sınırlıydı ve koleksiyonlar için yeni bir ev gerekiyordu. 1877 yılında Milli Kütüphane Humlegården'deki yeni ve özel binasına taşındı. Kütüphane 1887'de elektrikli aydınlatma kurmaya başladı, ancak kütüphane 1964'e kadar tamamen elektrikli değildi.

Kitap hırsızlıkları

[değiştir | kaynağı değiştir]

2004 yılında, koleksiyonundan düzinelerce nadir kitabın çalındığı keşfedildi.[11] Daha sonra yapılan soruşturmada hırsızın Milli Kütüphane'de çalışan kıdemli bir kütüphaneci olan Anders Burius olduğu ortaya çıktı. En az 62 kitap çalınmış ve daha sonra bir Alman müzayede evinde açık artırmaya çıkarılmıştır.[12][13] Polis soruşturması 2006 yılında kapatılmış ve itiraz üzerine 2014 yılında yeniden açılmıştır. Soruşturma bir buçuk yıl sonra hiçbir kitap iade edilmeden kapatıldı.[14]

2011 yılında, Cornelius Wytfliet'in bir atlası olan ilk kitap kütüphaneye iade edildi. New York'taki bir harita tüccarı tarafından 2003 yılında Sotheby's müzayedesinden satın alınmıştı. Değeri 450.000 dolar olarak tahmin ediliyordu.[15] 2015 yılında bazı kitaplar ABD Savcılığı tarafından İsveç'e iade edilmiştir.[16] 2021 yılında on kitap iade edilmiştir. 2021 itibariyle, çalınan 62 kitaptan 17'si iade edilmiştir.[17] Kütüphane kayıp kitapların bir listesini tutmaktadır.[18]

Bina

[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlangıçta kraliyet kitap koleksiyonları 1697 yılında yanan Kraliyet Sarayı'nda (Tre Kronor) tutuluyordu. Milli Kütüphane Aralık/Ocak 1877/1878'de Humlegården'deki mevcut binasına taşındı. Bina Gustaf Dahl tarafından tasarlanmış ve dökme demir kullanılarak inşa edilmiştir. Binaya 1926-27 yıllarında iki kanat eklenmiştir.

Milli Kütüphane, kapsamlı tadilat ve eklemelerden sonra 1997 baharında yeniden açılmıştır. Binanın altındaki ana kayaya inşa edilen iki büyük yeraltı kütüphanesi şimdi kütüphanenin koleksiyonlarının büyük bir kısmını içerirken, kütüphane kullanıcıları, diğer ziyaretçiler ve çalışanlar ana binadaki alanı paylaşmaktadır.

Annex adı verilen yeni bölümde oditoryumlar, sergi odaları ve bir gazete okuma odası bulunmaktadır. Mikrofilm Okuma Odası'nda birçok İsveç günlük gazetesi ve çok sayıda yabancı gazete mikrofilm halinde ve dijital arama aracında mevcuttur.

Organizasyon

[değiştir | kaynağı değiştir]

Milli Kütüphane, Eğitim ve Araştırma Bakanlığı'na bağlı bir devlet kurumudur. Gunilla Herdenberg Mart 2012'den bu yana İsveç Ulusal Kütüphanecisi olarak görev yapmaktadır.

Görsel-işitsel medya

[değiştir | kaynağı değiştir]

2009 yılına kadar İsveç Ulusal Kaydedilmiş Ses ve Hareketli Görüntüler Arşivi görsel-işitsel materyalleri topluyor ve arşivliyordu. Arşiv, 2009 yılında Milli Kütüphane'nin bir parçası haline gelmiş ve bağımsız bir kurum olmaktan çıkmıştır.

Dijital koleksiyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

24 Mart 1997'den itibaren Milli Kütüphane, kulturarw3 (kelime oyunu; kulturarv İsveççe kültürel miras anlamına gelmektedir) adlı bir projenin parçası olarak World Wide Web'in İsveççe bölümünü de arşivlemiştir. Başlangıçta, telif hakkı sorunları nedeniyle içerik halka açık değildi, ancak 2004'ten sonra kütüphaneye gelen ziyaretçiler arşive kütüphane tesislerindeki özel salt okunur bilgisayarlardan erişebildi.[19]

2010 yılında İsveç gazetelerinin toplu dijitalleştirilmesine başlanmış ve 2016 yılı itibariyle 12 milyondan fazla sayfa işlenmiştir.[20]

Kütüphane, 2020 yılında Lund, Göteborg, Stockholm, Uppsala ve Umeå'daki üniversite kütüphaneleriyle birlikte İsveç'te basılan fiziksel materyalleri dijital ortama aktarmak için bir proje başlattı.[21]

  1. ^ "The National Library of Sweden". www.kb.se (İngilizce). 22 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  2. ^ "IT News Archive | ComputerWeekly.com". www.computerweekly.com. 20 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  3. ^ "About this Collection | World Digital Library | Digital Collections | Library of Congress". Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA. 22 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  4. ^ "Purchases". www.kb.se (İngilizce). 27 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  5. ^ "Legal deposit". www.kb.se (İngilizce). 16 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  6. ^ "E-legal deposit". www.kb.se (İngilizce). 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  7. ^ "Swedish ISBN Agency". www.kb.se (İngilizce). 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  8. ^ "About this Collection | World Digital Library | Digital Collections | Library of Congress". Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA. 22 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  9. ^ "History". www.kb.se (İngilizce). 25 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  10. ^ "Devil's Bible. | Library of Congress". www.loc.gov. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  11. ^ Cohen, Patricia (23 Temmuz 2013). "National Library of Sweden to Recover Stolen Books". ArtsBeat (İngilizce). 23 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  12. ^ Cohen, Patricia (23 Temmuz 2013). "National Library of Sweden to Recover Stolen Books". ArtsBeat (İngilizce). 23 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  13. ^ "United States Returns Stolen Antique Books to the National Library of Sweden". Federal Bureau of Investigation (İngilizce). 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  14. ^ Bergvall, Greger (2016). ""Cold case" – The story of inside thefts at the National library of Sweden". 13 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  15. ^ Cohen, Patricia (27 Haziran 2012). "Swedes Find Stolen Atlas in New York". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 27 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  16. ^ Article, Sarah Cascone ShareShare This (17 Haziran 2015). "U.S. Returns Millions in Antique Books Stolen by Suicidal Librarian to Sweden". Artnet News (İngilizce). 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  17. ^ "Ten Stolen Books Returned to the National Library of Sweden, More Still Missing | The New Antiquarian | The Blog of The Antiquarian Booksellers Association of America". www.abaa.org (İngilizce). 25 Ekim 2021. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  18. ^ "Stolen books". www.kb.se (İngilizce). 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  19. ^ "Kulturarw3 – The Web Archive of the National Library of Sweden – DHNB" (İngilizce). 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  20. ^ biblioteket, Kungliga. "Svenska tidningar". Svenska tidningar (İsveççe). 15 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  21. ^ infoubluse, Last updated: 6 Jul 2022 | (11 Nisan 2025). "National library collaboration will digitise Swedish printed material | LUND UNIVERSITY LIBRARY". www.ub.lu.se (İngilizce). 17 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kraliyet_Kütüphanesi_(İsveç)&oldid=35444114" sayfasından alınmıştır