Kral Lear
| Kral Lear The Tragedy of King Lear | |
|---|---|
Quatro:True Chronicle History of the Life and Death of King Lear anf His Three Daughters First Folio: The Tragedy of King Lear | |
 Kral Lear ve soytari Ressam:William Dyce | |
| Yazar | William Shakespeare |
| İlk gösterim | 1605 |
| Ülke | İngiltere |
| Orijinal dil | İngilizce |
| Tür | Trajedi |
Kral Lear (İngilizce özgün adı : (Quatro) - True Chronicle History of the Life and Death of King Lear anf His Three Daughters ; (First Folio) - The Tragedy of King Lear), İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış bir oyundur. Yaklaşık olarak 1605 yılında yazıldığı tahmin edilen oyun, Shakespeare'in önemli trajedilerinden biridir.
Kaynaklar, ilk temsil ve ilk basılım
Shakespeare'in diğer birçok oyununda olduğu gibi Lear'ın hikâyesi de daha önceden anlatılan öykülerden alınmadır. Yazarın özellikle Monmouth'lu Geoffrey'nin 12.yy'da yazdığı Historia Regum Britanniae adlı kitabına eklediği Kral Leir adlı halk masalından yararlandığı belirlenmiştir.[1]
Ayrıca genellikle bahsi geçmeyen bir de Kral Lear balad'ı vardır. Bu baladın günümüze kalan en eski kopyası 1620 yılındandır.[2] Shakespeare'in oyunun mu yoksa baladın mı daha önce yazıldığı tartışmalıdır. Baladın hikâyesi oyununkinden farklılıklar gösterir. Örneğin baladda, Cordelia bir süre Britanya'da sahipsiz dolaşmış ününü duyan Fransa kralıyla daha sonra evlenmiştir. Oyunun sonunda da Lear, Fransa kralını yardımıyla savaşarak krallığını geri aldıktan sonra, savaşta Cordelia'nı ölüm haberini alınca üzüntüden ölmüştür.
İlk olarak 1608 yılında "Kral Lear'ın Gerçek Tarihi" başlığıyla basılmıştır. Oyunun ilk gösterimi 1607 yılında saraya bagli olan Whitehall Tiyatrosunda yapılmıştır.
Oyunun basılmış folio ve quarto olarak iki farklı versiyonu bulunmaktadır. Yazarın diğer oyunlarının aksine iki versiyon da özgün olarak kabul edilmekte ve halen tartışılmalarına rağmen eşit değerde görülmektedirler.
Karakterler
- Kral Lear: Britanya kralı
- Goneril: Kralın büyük kızı
- Regan: Kralın ortanca kızı
- Cordelia: Kralın küçük kızı
- Albany Dükü: Gonoril'in kocası
- Cornwall Dükü: Regan'ın kocası
- Burgundi Dükü: Cordelia'nın taliplerinden biri
- Fransa Kralı: Cordelia'nın taliplerinden diğeri, sonradan kocası
- Kent Kontu: Sonradan Caius olarak kılık değiştirir
- Gloucester Kontu
- Edgar: Gloucester Kontu'nun büyük oğlu, sonradan Tom o'Bedlam olarak kılık değiştirir
- Edmund: Gloucester Kontu'nun gayrimeşru oğlu
- Yaşlı Adam: Gloucester'ın adamlarından biri
- Curan: Gloucester'ın uşağı
- Lear'ın Soytarısı
- Oswald: Gonoril'in kahyası
- Cornwall'ın Üç hizmetlisi
- Doktor: Cordelia ile ilgilenir
- Üç Kaptan
- Bir Şövalye
- Bir Haberci
- Bir Ulak
- Askerler, hizmetliler, soylular ve diğer figüranlar
Konusu
Oyunda Lear'ın trajedisine paralel olarak Gloucester'ın hikâyesi bulunmaktadır. İki hikâyenin de teması evlatlarından kötü olanların etkisiyle, iyi evlatlarını haksız yere cezalandıran babaların kendilerini düşürdükleri zor durum ve trajik sonları anlatılır.
Birinci hikâye oyunun baş kişisi Lear'ın yaşlandığı gerekçesiyle topraklarını üç kızı arasında paylaştırmaya karar vermesiyle başlar. Bu paylaşımın eşit ve adil olması için kızlarını sınava tabii tutmaya karar veren kral, onlardan kendisini ne kadar sevdiklerini söylemelerini ister. Büyük ve ortanca kızları süslü laflarla sevgilerini ifade edip kendilerini kanıtlar, fakat gerçek sevginin süslü laflarla anlatılamayacağına inanan Cordelia cevap vermez. Buna sinirlenen Lear, onu evlatlıktan reddeder ve topraklarını diğer kızları arasında böler. Cordelia'yı savunmaya kalkan Kent Kontu'nu da sürgüne gönderir. Babalarından toprakları alan Regan ve Gonoril mutlak hakimiyeti elde etmek için Lear'ın askeri ve idari gücünü kısıtlarlar. İki kızı tarafından kapı dışarı edilen Lear aklını kaçırır.
İkinci hikâyede ise Gloucester'ın gayrimeşru oğlu Edmund sahte mektuplar ve yalanlarla babasını Edgar'ın onu devirmek istediğine ikna eder. Edgar'ı da yalanlarıyla kandırarak uzaklaştıran Edmund idareyi eline alır. Gloucester, kızlarının Lear'a davranışlarına ve onu sokağa atmalarına dayanamayarak krala yardım eder. Edmund, Gloucester ile Regan ve Goneril arasındaki gerginliği kendi çıkarları için kullanarak babasını hain ilan ettirir. Lear'ın kızları, Gloucester'ın gözlerini oydurarak onu sokağa atarlar. Cornwall Gloucester'ın hizmetlisi tarafından öldürülür.
Bu arada Fransa kralı Cordelia ile birlikte Britanya'ya ordu gönderir. Amaçları Lear'ın öcünü almaktır. Kent Kontu Lear'ı, Edgar Gloucester'a güvenli bir yere aldırırlar. Lear ile Cordelia barışır, fakat savaşı kaybedince esir alınırlar. Gloucester, Edgar ona başından geçenleri anlatınca Gloucester heyecana ve mutluluğa dayanamayarak kalpten ölür. Daha sonra her şeyi itiraf eden Edmund intihar ederek ölür fakat çok daha önce Cordelia'yı astırmak ve babası Lear 'ı öldürtmek için emir vermiştir. Gonoril ile Regan ise Edmund'ı paylaşamayarak birbirlerini öldürürler. Krallık Albany, Kent ve Edgar'a kalır.
Shakespeare'in trajedilerinde ölüm önemli bir çözümdür. Kötü karakterler ile trajedinin baş kahramanları genellikle oyunun sonunda ölürler ve her şey geride bırakılan trajik sonlarla bir çeşit "normal" duruma döner.
Film uyarlamaları
- Kral Lear: Laurence Olivier'in başrolünü oynadığı televizyon uyarlaması
- Ran: Akira Kurosawa uyarlaması
- Korol Lir: Grigori Kozintsev'in 1971 yapımı Sovyet uyarlaması.
Türkçeye çeviriler
- Kıral Lir, Çev. Abdullah Cevdet. İstanbul: Resimli Kitab matbaası, 1912.
- Kral Lir, Çev. Seniha Bedri Göknil. 1937.
- Kral Lear, Çev. İrfan Şahinbaş. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1959.
- Kral Lear, Çev. Seniha Bedri Göknil. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1967.
- Kral Lear, Çev. Özdemir Nutku. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
- Kral Lear, Çev. Can Doğan. İstanbul: Mitos Boyut Yayınevi, 2012.
Referanslar
Dışsal kaynaklar
- [1] Wikisource'da King Lear oyununun tam metni İngilizce.
 |
Vikisöz'de Kral Lear ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
 |
Wikimedia Commons'ta Kral Lear ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |