Kiraz

Başlığın diğer anlamları için Kiraz (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kiraz, Prunus cinsine ait birçok ağacın meyvesine verilen addır. Etli bir sert çekirdekli bir meyvedir.

Kiraz

Prunus cinsine ait pek çok ağaç türü bulunmaktadır ve bu ağaç türünün meyvelerinin hepsine kiraz denmektedir. Halk arasında en çok bilinen ve tüketilen tatlı kiraz ise Prunus avium adlı türün verdiği meyvelerdir.

Vişne olarak bilinen Prunus cerasus türü ise daha ekşi bir tada sahiptir ve genellikle reçel, meyve suyu, şurup ve tatlı yapımında kullanılır.

Botanik

Kiraz ağaçları genellikle 3–10 metre boylarında, beyaz veya pembe çiçekler açan yaprak döken ağaçlardır. Ilıman iklimlerde yetişirler ve ilkbaharda çiçek açıp yaz başında meyve verirler. Meyveler genellikle çift halinde salkım gibi dallarda bulunur.

Gerçek Kirazlar

Prunus subg. Cerasus, kiraz olarak bilinen meyveleri veren temel ağaç türlerinin genel ismidir. Gerçek kiraz olarak da bilinirler. Bu türe dahil olan ağaçlar şunlardır;

• Prunus apetala (Siebold & Zucc.) Franch. & Sav. – dişli kiraz
• Prunus avium (L.) L. – kiraz, tatlı kiraz, yabani kiraz, mazzard
• Prunus campanulata Maxim. – Tayvan kirazı, Formosan kirazı veya çan çiçekli kiraz
• Prunus canescens Bois. – gri yapraklı kiraz
• Prunus cerasus L. – vişne
• Prunus emarginata (Douglas ex Hook.) Walp. – Oregon kirazı veya acı kiraz
• Prunus fruticosa Pall. – Avrupa cüce kirazı, cüce kirazı, Moğol kirazı veya bozkır kirazı
• Prunus incisa Thunb. – Fuji kirazı
• Prunus jamasakura Siebold ex Koidz. – Japon dağ kirazı veya Japon tepe kirazı
• Prunus leveilleana (Koidz.) Koehne – Kore dağ kirazı
• Prunus maackii Rupr. – Mançurya kirazı veya Amur Chokerry
• Prunus mahaleb L. – Saint Lucie kirazı, kaya kirazı, kokulu kiraz veya mahlep kirazı
• Prunus maximowiczii Rupr. – Miyama kirazı veya Kore kirazı
• Prunus nipponica Matsum. – Takane kirazı, tepe kirazı veya Japon Alp kirazı
• Prunus pensylvanica L.f. – pin kiraz, ateş kirazı veya yabani kırmızı kiraz
• Prunus pseudocerasus Lindl. – Çin vişnesi veya Çin kirazı
• Prunus rufa Wall ex Hook.f. – Himalaya kirazı
• Prunus rufoides C.K.Schneid. – kuyruk yapraklı kiraz
• Prunus sargentii Rehder – kuzey Japon tepe kirazı, kuzey Japon dağ kirazı veya Sargent kirazı
• Prunus serrula Franch. – Kağıt kabuğu kirazı, huş ağacı kabuğu kirazı veya Tibet kirazı
• Prunus serrulata Lindl. – Japon kirazı, tepe kirazı, Doğu kirazı veya Doğu Asya kirazı
• Prunus speciosa (Koidz.) Ingram – Oshima kirazı
• Prunus takesimensis Nakai – Ulleungdo kirazı
• Prunus yedoensis Matsum. – Yoshino kirazı veya Tokyo kirazı

Çalı kirazları

• Prunus cistena Koehne – mor yapraklı kum kirazı
• Prunus humilis Bunge – Çin eriği-kiraz veya mütevazi çalı kirazı
• Prunus japonica Thunb. – Kore kirazı
• Prunus prostrata Labill. – dağ kirazı, kaya kirazı, yayılan kiraz
• Prunus pumila L. – kum kirazı
• Prunus tomentosa Thunb. – Nanking kirazı, Mançu kirazı, tüylü kiraz, Şanghay kirazı, Ando kirazı, dağ kirazı, Çin cüce kirazı, Çin çalı kirazı

Kuş kirazları, kiraz defneleri ve diğer salkım kirazlar

• Prunus africana (Hook.f.) Kalkman – Afrika kirazı
• Prunus caroliniana Aiton – Carolina defne kirazı veya defne kirazı
• Prunus cornuta (Wall. ex Royle) Steud. – Himalaya kuş kirazı
• Prunus grayana Maxim. – Japon kuş kirazı veya Gray kuş kirazı
• Prunus ilicifolia (Nutt. ex Hook. & Arn.) Walp. – Hollyleaf kiraz, yaprak dökmeyen kiraz, çobanpüskülü yapraklı kiraz veya islay
• Prunus laurocerasus L. – kiraz defnesi
• Prunus lyonii (Eastw.) Sarg. – Catalina Adası kirazı
• Prunus myrtifolia (L.) Urb. – Batı Hint kirazı
• Prunus napaulensis (Ser.) Steud. – Nepal kuş kirazı
• Prunus occidentalis Sw. – batı kiraz defnesi
• Prunus padus L. – kuş kirazı veya Avrupa kuş kirazı
• Prunus pleuradenia Griseb.
• Prunus serotina Ehrh. – siyah kiraz, yabani kiraz
• Prunus ssiori F.Schmidt – Hokkaido kuş kirazı
• Prunus virginiana L. – Chokeberry

Etimoloji

Kiraz kelimesi, Yunanca kerásion kelimesinden gelmektedir. Kelime kirazın ilk kez Avrupa'ya ihraç edildiği yer olduğu düşünülen, Giresun, Türkiye yakınındaki eski Yunan bölgesi Kerasous (Κερασοῦς) bölgesinden gelmektedir.

Üretim

Kiraz üretimi özellikle Türkiye, ABD, İran, İtalya ve İspanya gibi ülkelerde yoğunlaşmıştır.

Dünya Kiraz üretimi-2023 (ton)
Türkiye	736.791
Şili	465.348
ABD	321.420
Özbekistan	218.866
İran	144.876
Dünya toplamı	2.963.780
Kaynak: Birleşmiş Milletler gıda & tarım organizasyonu (FAO)[1]19 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

2023 yılında 2,9 milyon ton kiraz elde edilmiştir. Dünyada sırasıyla; Türkiye 736 bin ton, Şili 465 bin ton, Amerika Birleşik Devletleri 321 bin ton, Özbekistan 218 bin ton, İran 144 bin ton ile önemli üretici ülkelerdir.

Besin değeri

Kiraz, C vitamini, A vitamini, potasyum ve lif bakımından zengindir. Ayrıca güçlü antioksidanlar olan antosiyaninler ve melatonin içerir. Bu bileşenlerin, bağışıklık sistemini desteklediği, uyku düzenine yardımcı olduğu ve iltihap önleyici etkiler gösterdiği düşünülmektedir.