Kara listeye almak

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kara listeye almak, bir grup veya otorite tarafından kaçınılması veya güvenilmemesi gereken insanların, ülkelerin veya diğer varlıkların bir karalama listesi (veya siyah liste) oluşturulması eylemidir; eğer insanlar bir karalama listesinde yer alıyorlarsa, yanlış bir şey yaptıkları veya güvenilmez oldukları düşünülür.[1]

Terimin kökenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İngiliz oyun yazarı Philip Massinger, 1639 tarihli trajedisi The Unnatural Combat'ta "black list" ifadesini kullandı.[2]

İngiltere monarşisinin restore edilmesiyle 1660 yılında tahta geçen II. Charles'ın babasının idamı için cezalandırılması gereken kişilerin isimlerini içeren bir idam listesi oluşturuldu.[3] Charles II'nin devlet belgelerinde, "Bu kara liste içinde herhangi bir masum ruh bulunursa, benden rahatsız olmasın, ancak yanıltıcı bir prensip veya çıkarın onu yanıltmış olabileceğini düşünsün"[4] denilmektedir. 1676'da, Restorasyon'a yol açan olayları anlatan bir tarih kitabında (Charles II'nin bir destekçisi olan) James Heath, Parlamentonun mülklerin satışını gerektiren bir Kanun çıkardığını iddia etti ve "Ve bu siyah listeye Derby Kontu ve diğer talihsiz Kraliyetçiler dahil edildi" ifadesini kullandı.[5]

Edward Gibbon, Andronicus'un Roma İmparatorluğu'nun Gerileme ve Çöküş Tarihi'nde (1776) şöyle yazdı: "Hatırası, onun meziyetlerini karalayan, büyüklüğüne karşı çıkan veya talihsizliklerine hakaret eden düşman ve rakiplerin kara listesinde saklanıyordu."[6]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir işçinin kara listeye alınmasıyla ilgili ilk yayınlanan referans 1774 yılına kadar uzanır. Bu, Amerikan maden kasabaları ve şirket kasabalarında önemli bir istihdam sorunu haline geldi, çünkü kara listeye alınmak, greve giden işçiler için tamamen geçim kaybı anlamına gelebilirdi. 1901 Endüstri Komisyonu Raporu, "İşçilerin zihinlerinde kara listeleme sisteminin varlığından şüphe yoktu, ancak bunun kanıtlarını elde etmek neredeyse imkansızdı" şeklinde belirtmiştir. Raporda, 1895 yılında Atlantik ve Pasifik Demiryolu'nda eski bir kondüktörün grevden bu yana işsiz olduğu ve intihar ettiği bir haber raporu aktarılmıştır: "Nereye giderse gitsin, kara liste ondan önce gelirdi".[7]

1935 yılında yürürlüğe giren Ulusal İş İlişkileri Yasası, sendikaları destekleyen veya işverenlerini eleştiren çalışanlara karşı cezai kara listelerin yasaklandığı bir düzenleme getirmiş olsa da, bu uygulama yaygın bir şekilde devam etmiştir. 1947 tarihli Taft-Hartley Yasası, kara listelemeyi sürdüren değişiklikler yaparak işverenlere sendikalara karşı olma hakkını teyit etmiş ve sendika liderlerinin Hollywood kara listesiyle aynı etkiye sahip olan sadakat yemini yapmalarını gerektirmiştir. O zamandan beri, haksız işten çıkarma davaları kara listelemeyi gizli veya gayri resmi hale getirmiş olsa da, hala yaygın bir şekilde varlığını sürdürmektedir.[8]

Hollywood'un kara listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hollywood kara listesi, 1947 yılında kurulan Amerikan Karşıt Faaliyetleri İzleme Komitesi tarafından, Komünizme yakın olduğu iddia edilen senaryo yazarları ve diğer Hollywood profesyonellerinin iş bulmasını engellemek amacıyla oluşturulmuştur. 151 eğlence endüstrisi profesyonelini listelemekle başlamış ve blacklisted olarak kabul edilen profesyonellerin uzun yıllar boyunca sahte isimlerle çalıştığının kabul edilmesiyle 1960 yılına kadar devam etmiştir. [9][10]

İspanya İç Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

İspanya'ya Franco'nun faşistlere karşı savaşmak için giden ve aynı zamanda 1930'larda İngiliz Komünist Partisi'nde tanınan en az bir gönüllü (George Drever), polis Özel Şubesi tarafından askeri veya kariyerinde ilerleme kaydedememesinin nedeninin bu nedenle gönüllü olması ve inançları olduğu konusunda bilgilendirildi.[11]

Birinci ve İkinci Dünya Savaşları[değiştir | kaynağı değiştir]

Birinci Dünya Savaşı sırasında, İngiliz hükümeti, 23 Aralık 1915 tarihli Konsey Kararına dayalı olarak, İngiliz tebaasının tarafsız ülkelerdeki belirli firmalar ve bireylerle ticaret yapmasını yasaklayan bir "kara liste" kabul etti; listeler The London Gazette'de yayınlandı .[12]

Tıbbi bağlam[değiştir | kaynağı değiştir]

1907'de Güney Afrika'daki Transvaal Tıp Birliği, peşin ödeme yapamayan hastaları kara listeye aldı.[13] Hekimler topluluğu tarafından tutulan fiziksel bir liste vardı.

2004 Venezuela görevden alma referandumu[değiştir | kaynağı değiştir]

2004 Venezuela Referandumu'nun ardından iktidardaki parti milletvekili Luis Tascón, Devlet Başkanı Hugo Chávez'in görevden alınması için imza atan 2.400.000'den fazla Venezuelalının ulusal kimlik kartı numaralarını içeren bir veritabanını internet sitesinde yayınladı.[14][15] Liste "mezhepçiliği resmi hale getirdi" ve Chávez'e karşı imza atan Venezuelalılar işlerinden, haklardan ve belgelerden mahrum bırakıldı ve sık sık tacize uğradı. Liste yayınlandıktan sonra Chávez, Venezolana de Televisión yayınında ulusal kimlik kartlarının haksız kullanımını "doğrulamak" için web sitesinin kullanılmasını teşvik etti. Sağlık Bakanı Roger Capella, "Devlet Başkanı Chávez'e karşı imza atanlar terör eylemi işlediği için işten çıkarılacaklarını"[16] açıkladı. Özellikle Súmate adlı örgütün ve hükümette çalışan kişilerin listeye adı geçtiği için işten çıkarıldıkları, iş bulamadıkları veya resmi belgelerin verilmediği yönündeki raporlar nedeniyle kamuoyunda büyük bir tepki oluştu.[17][18] Temmuz 2004'te, Comando Maisanta tarafından yönetilen veritabanına erişim, daha önce Tascón'un web sitesine kayıt olarak erişim sağlamak için imza atmadıkları sıkı bir şart altında "Batallones Bolivarianos de Internet (BBI)" (Bolivarian İnternet Taburları) üyelerine verildi.[19]

Bilgi işlem[değiştir | kaynağı değiştir]

Çevrimiçi sohbette kara listeye alma ( IRC )

Hesaplamada kara liste, belirli bir kullanıcı, program veya ağ adresi listesine (veya tanımlanmış bir aralığa) girişi reddeden bir erişim kontrol sistemidir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Blacklist definition and meaning". Collins English Dictionary. 7 Mart 2017. 24 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2017. 
  2. ^ Peter Chadlington (2005). The Real McCoy: Understanding Peculiar English. Icon. s. 43. ISBN 978-1-84046-684-3. Philip Massinger (1761). Dramatic Works: A new way to pay old debts. The great Duke of Florence. The unnatural combat. The bashful lover. T. Davies. s. 194. Might write me down in the black List of those That have nor Fire, nor Spirit of their own 
  3. ^ Paul McFedries (5 Ağustos 2008). The Complete Idiot's Guide to Weird Word Origins. DK Publishing. s. 14. ISBN 978-1-101-21718-4. 
  4. ^ Great Britain. Public Record Office (1968). Calendar of state papers, domestic series, of the reign of Charles II: preserved in the state paper department of Her Majesty's Public Record Office. Longman, Green, Longman & Roberts. 
  5. ^ James Heath; John Phillips (1676). A Chronicle of the Late Intestine War in the Three Kingdoms of England, Scotland and Ireland: With the Intervening Affairs of Treaties, and Other Occurrences Relating Thereunto. As Also the Several Usurpations, Forreign Wars, Differences and Interests Depending Upon It, to the Happy Restitution of Our Sacred Soveraign K. Charles II. In Four Parts, Viz. The Commons War, Democracie, Protectorate, Restitution. J. C. 
  6. ^ Widger, David, (Ed.) (7 Haziran 2008). The History of the Decline and Fall of the Roman EmpireTable of Contents with links in the HTML file to the two Project Gutenberg editions (12 volumes) (İngilizce). VIII. 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2023. 
  7. ^ United States Industrial Commission; Balthasar Henry Meyer; Roswell Cheney McCrea (1901). Report of the Industrial Commission on Transportation, including testimony, review and topical digest of evidence, and special reports on railway legislation. U.S. Government Printing Office. 
  8. ^ Robert E. Weir (2013). Workers in America: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ss. 71-72. ISBN 978-1-59884-718-5. 
  9. ^ Wilkerson, William (29 Temmuz 1946). "A Vote For Joe Stalin". s. 1.  Bilinmeyen parametre |periyodik= görmezden gelindi (yardım)
  10. ^ Baum, Gary; Daniel Miller (19 Kasım 2012). "Blacklist: THR Addresses Role After 65 Years". Hollywood Reporter. 6 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2012. 
  11. ^ Gray, Daniel (2013). Homage to Caledonia: Scotland and the Spanish Civil War ([International version] ed.). New York: Luath Press Ltd. pp.68, 267.
  12. ^ The Encyclopedia Americana (1920), Blacklist
  13. ^ Deacon, Harriet; Phillips, Howard; van Heyningen, Elizabeth, (Ed.) (2004). The Cape Doctor in the Nineteenth Century: A Social History (Clio Medica, 74). Editions Rodipi B.V. ISBN 9042010649. 
  14. ^ "Tascón: Comenzó fotocopiado de planillas de la oposición", El Universal, 2004, 15 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 8 Haziran 2023 
  15. ^ El Universal, 21 April 2005, Tascón: Alto jefe de Súmate vendió la lista por miles de dólares 27 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  16. ^ El Universal, 21 March 2004, (İspanyolca) "Firmar contra Chávez es un acto de terrorismo" 27 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  17. ^ "Chavez's Blacklist of Venezuelan Opposition Intimidates Voters". 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2023. 
  18. ^ Malinarich, Nathalie (27 Kasım 2006). "Venezuela: A nation divided". BBC News. 6 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2010. 
  19. ^ Morales Flores, Miyeilis (2004), "Diputado Tascón inició registro de Batallones Bolivarianos por Internet", Gobierno Bolivariano de Venezuela-Radio Nacional de Venezuela, 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi 

Daha fazlası için[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kara_listeye_almak&oldid=31077981" sayfasından alınmıştır