İçeriğe atla

Kamu Malı Günü

Vikipedi, özgür ansiklopedi
   Kamu Malı Günü
Uluslararası Kamu Malı Günü
Diğer adıIPDD
Başlama1 Ocak
SıklıkYıllık

Kamu Malı Günü, telif hakları süresinin sona erdiği ve böylelikle eserlerin artık kamu malı haline geldiği günün kutlamasıdır [1] Telifli eserlerin kamu malı statüsüne bu yasal geçişi, ülkelerin telif hakkı yasalarına bağlı olarak genellikle her yıl 1 Ocak'ta gerçekleşir.[1]

"Kamu Malı Günü" kutlaması başlangıçta gayri resmi bir etkinlikti. Bilinen en eski kullanımı Wallace McLean (Kanadalı bir kamu malı aktivisti) [2] tarafından 2004 yılında, Lawrence Lessig [3] tarafından dile getirilmiş fikri destekleyerek yapıldı. Her yıl çeşitli web siteleri, eserleri Ocak 1'de kamu malı haline gelecek olan yazarları listelemektedir. Dünya çapında çeşitli kuruluşlar, Kamu Malı Günü başlığı ile faaliyetler düzenlemektedir.

Kamu malı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kamu malı
2016’da kamu malı kutlamalarından bir fotoğraf (Brüksel, Julia Reda konuşuyor)

Telif hakkı koruma şartları, genellikle yazarın yaşamı artı ölümünden sonraki belirli sayıda yıl (veya salahiyetlerin ölümü sonrası) olarak tanımlanır.[4] Pek çok yargı alanında, bu genellikle yazarın ölümünün üzerinden 70 yıl geçtiği anlamına gelir.[4] Bu dönemden sonra, bu yazarların çalışmaları, önceden yetkilendirmeye gerek duyulmaksızın herkesin erişebilmesi ve herhangi bir amaçla kullanabilmesi için kamu tarafından erişilebilir hale gelir.[4] Yasal olarak bu, Yeni Yıl Günü'nde (1 Ocak) gerçekleşir.[5] Bunun anlamı, 1953 yılı boyunca dünyanın herhangi bir yerinde ölen yazarların eserleri 1 Ocak 2024'te kamu malı haline gelecek.

Kamu malı hakları yargı alanına göre değiştiğinden, bir çalışmanın kamu malı statüsüne geçişi dünya çapında aynı değildir.[6] Amerika Birleşik Devletleri'nde, 1999'dan 2018'e kadar, otomatik olarak hiçbir yayınlanmış çalışma kamu malı statüsüne girmedi.[6][7] Avustralya'nın telif hakkı şeması daha da kısıtlayıcıdır ve 2026'ya kadar Kamu Malı Günü mümkün değildir.[8] Her yıl çoğu Avrupa ülkesinde, Kanada ve Yeni Zelanda'da olduğu gibi, çeşitli çalışmaların kamu malı haline geliyor.[3][4][6]

2010 Kamu Malı Günü'nde birçok ülkede Sigmund Freud, William Butler Yeats, Ford Madox Ford ve Arthur Rackham gibi yazarların çalışmalarının kamu malı haline gelişi kutlandı.[1] 2011'de Isaac Babel, Walter Benjamin, John Buchan, Mikhail Bulgakov, F.Scott Fitzgerald, Emma Goldman, Paul Klee, Selma Lagerlöf, Leon Trotsky, Vito Volterra, Nathanael West ve diğerlerinin kamu malı statüsünü kutlandı.[9]

Kutlamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Polonya'da Kamu Malı Günü kutlaması (2008)

Kamu Malı Günü'nün ne zaman kutlanmaya başladığı kesin değil (2004'te Lawrence Lessig[3] tarafından kullanıldı), ancak son yıllarda Gutenberg Projesi[10] tarafından gündeme getiriliyor ve Creative Commons[11] tanıtımına devam ediyor. Kamu Malı Günü etkinlikleri Polonya, Almanya, İsviçre, İtalya ve İsrail'de çeşitli tarihlerde düzenlendi.[12][13]

Ocak 2011'de, Kamu Malı Günü 2011'i kutlamak için Open Knowledge Foundation, kamu malı eserlerin web tabanlı bir inceleme platformu olan Public Domain Review'i başlattı.[14][15]

Ocak 2012'de, Polonya'nın Varşova’da[16] ve ilk kez Krakow'da[17] bir kutlama yapıldı. Birkaç yıl boyunca aynı gün, özgür kültür STK'ları (Koalicja Otwartej Edukacji ve Open Society Institute) ve diğer destekçiler etkinlikler düzenlediler[18][19] Dünya çapında duyurulan diğer 2012 etkinlikleri:[20]

  • İsviçre: Public Domain Jam, Zurich
  • İsrail: Hayfa Üniversitesi'nde Kamu Malı Günü Kutlaması, Hayfa
  • Makedonya : Kamu Malı etkinlikleri ve tanıtım faaliyetleri
  • İtalya:
    • La giornata del Pubblico Dominio, Torino
    • Festeggiamo il Giorno del Pubblico Dominio, Roma
    • Celebriamo il Giorno del Pubblico Dominio e la Cultura Libera, Grosseto
  • Fransa: Journée du domaine public, Paris

Sonraki yıllarda, Kamu Malı Günü etkinlikleri, aynı zamanda publicdomainday.org (artık kullanılmıyor) web sitesini de organize eden Communia tarafından düzenlendi.

2019

[değiştir | kaynağı değiştir]

2019'daki Kamu Malı Günü, anlamlı bir telif hakkı süresi sona eren ilk gün olduğu için Amerika Birleşik Devletleri'nde önemliydi; 1998'de Sonny Bono Telif Hakkı Süresinin Uzatılması Yasası'nın çıkarılmasıyla 20 yıllık bir dondurma kararı verilmişti ve bu sürenin sona erdiği ilk Kamu Malı Günü’ydü.[21] Etkinliği kutlamak için, kamu malı eserler için MIT Kütüphanelerinde özel bir bölüm[22] ve İnternet Arşivi'nde " Grand Re-Opening of the Public Domain"[23] açılışı dahil olmak üzere, Creative Commons, the Electronic Frontier Foundation ve Wikimedia Foundation üyeleri ile Pam Samuelson, Lawrence Lessig ve James Boyle gibi diğer akademisyenlerin de katıldığı çeşitli etkinlikler düzenlendi.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c Richmond, Shane (2010-01-01). "Happy Public Domain Day! Here's to many more – Telegraph Blogs". Blogs.telegraph.co.uk. Retrieved 2011-12-24.
  2. ^ Happy Public Domain Day!, Wallace J.McLean, Jan 1, 2004.
  3. ^ a b c Lessig, Lawrence (2004-01-01). "public domain day - in Canada (Lessig Blog)". Lessig.org. Archived from the original on 2007-07-01. Retrieved 2011-07-01.
  4. ^ a b c d "About | Public Domain Day – 1 January 2012". Public Domain Day. Archived from the original on January 6, 2010. Retrieved December 24, 2011.
  5. ^ "To celebrate the role of the public domain in our societies | Public Domain Day – 1 January 2012". Public Domain Day. Archived from the original on December 6, 2011. Retrieved December 24, 2011.
  6. ^ a b c "Public Domain Day 18 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Law.duke.edu. Retrieved December 24, 2011.
  7. ^ Anderson, Nate (January 4, 2010). "Nothing to celebrate on Public Domain Day 2010 in the US 14 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Arstechnica.com. Retrieved December 24, 2011.
  8. ^ "Project Gutenberg Australia Newsletter February 2009 14 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Gutenberg.net.au. Retrieved December 25, 2011.
  9. ^ "Authors entering the Public Domain in 2011 | Public Domain Day – 1 January 2012". Public Domain Day. Archived from the original on December 22, 2011. Retrieved December 24, 2011.
  10. ^ "January 1, 2011 is going to be Public Domain Day — Project Gutenberg News 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Gutenbergnews.org. September 24, 2011. Retrieved December 25, 2011.
  11. ^ "Public Domain Day 13 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Creative Commons. Retrieved December 25, 2011.
  12. ^ Carlos, Juan (December 12, 2011). "Public Domain Day 2012 | International Communia Association 12 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Communia-association.org. Retrieved December 24,2011.
  13. ^ "PD Day Celebration at Haifa University". Haifa Center for Law and Technology, Haifa University. May 1, 2011. Archived from the original on January 25, 2012. Retrieved January 27, 2012.
  14. ^ "Launch of the Public Domain Review to celebrate Public Domain Day 2011 2 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", Open Knowledge Foundation blog, January 1, 2011.
  15. ^ The Public Domain Review 14 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  16. ^ Jak świętowaliśmy Dzień Domeny Publicznej 2012 1 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Domena Publiczna
  17. ^ "Obchody Dnia Domeny Publicznej w Krakowie | Domena Publiczna". 3 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  18. ^ "Report from Public Domain Day 2011 in Poland | Dzień Domeny Publicznej 2012 11 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." (in Polish). Domenapubliczna.org. December 31, 2010. Retrieved December 26, 2011.
  19. ^ "Dzień Domeny Publicznej 2012 | uwalniamy artefakty kultury! 30 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." (in Polish). Domenapubliczna.org. Retrieved December 24, 2011.
  20. ^ "P.D. Day 2012 Celebrations 20 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". COMMUNIA. Retrieved December 30, 2011.
  21. ^ Holmes, Helen (December 31, 2018). "2019 Will Gift Us With a Huge Release of Copyrighted Works Entering the Public Domain 7 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Observer. Retrieved January 3,2019.
  22. ^ "MIT Libraries 25 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Retrieved December 6, 2019.
  23. ^ Bailey, Lila. "Join us for A Grand Re-Opening of the Public Domain | Internet Archive Blogs". Retrieved December 6, 2019.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamu_Malı_Günü&oldid=33906087" sayfasından alınmıştır