Kızılderili mitolojisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Coyote ve Opossum, birkaç kabilenin hikâyelerinde yer alır.

Amerika'nın yerli halkları çok sayıda farklı kültürden oluşur. Her birinin kendi mitolojileri vardır ve bunların çoğu kültürel sınırlar ötesinde belirli temaları paylaşırlar. Kuzey Amerika mitolojilerinde ortak temalar arasında doğa ve hayvanlarla yakın ilişki ve çeşitli şekillerde tasavvur edilen Büyük Ruh inancı yer almaktadır.

Kuzey Amerika[değiştir | kaynağı değiştir]

2020 Amerika Birleşik Devletleri Nüfus Sayımı itibarıyla elli eyalet, District of Columbia ve Porto Riko'nun her bir ilçesindeki Yerli Amerikalıların oranı

Yerli Kuzey Amerika halklarının tek bir mitolojisi yoktur ancak din, etik ve inançlarla ilişkili çok sayıda farklı geleneksel anlatı mevcuttur.[1] Bu tür hikâyeler doğaya dayanır ve mevsimler, hava durumu, bitkiler, hayvanlar, toprak, su, ateş ve gök cisimlerinin sembolizmi açısından zengindir. Ortak unsurlar, her şeyi kapsayan, evrensel ve her şeyi bilen Büyük Ruh ilkesi, Dünya ve manzaraları ile bağlantı, gökyüzünde paralel bir dünyaya inanç (bazen yeraltında ve/veya suyun altında), çeşitli yaratılış anlatıları, 'ölüler diyarına' ziyaretler ve eski kutsal ataların toplu hatıralarıdır .

Mitlerin birçoğunun özelliği, insanlarla hayvanlar arasındaki yakın ilişkidir. Genellikle hayvan ve insan formu arasında şekil değiştirme özelliğine sahiptirler. İnsanlar ve farklı türler (özellikle ayılar) arasındaki evlilik ortak bir temadır. Bazı hikâyelerde hayvanlar insan çocuklarını büyütür.

Kuzey Amerika Yerlilerinin çoğu mitleri derin ve ciddi olsa da önemli ruhani ve ahlaki mesajları kurnazca ilettikleri için bazıları eğlendirmek için - genellikle düzenbaz kılığında - hafif mizah kullanır. Alegori kullanımı yaygındır, aşk ve arkadaşlıktan aile içi şiddete ve akıl hastalığına kadar uzanan konular yer alır.

Bazı mitler, dans, müzik, şarkılar ve trans (örneğin güneş dansı) içeren geleneksel dini ritüellerle bağlantılıdır.

Kuzeydoğu (Büyük Göller dahil Güneydoğu Kanada ve Kuzeydoğu ABD)[değiştir | kaynağı değiştir]

Dolunaydan Nokomis düştü – The Story of Hiawatha'dan, 1910[2]

Bu bölgedeki mitler, yaratıcı Büyük Kaplumbağa gibi kadın tanrıları,[3][4] ve vücudundan ilk mısır ve tütünü çıkaran İlk Anne'yi içerir.[5] İki büyük ilahi kahraman Glooskap[6][7] ve Manabus'tur.[8]

Diğer hikâyeler hayvanlar ve insanlar arasındaki karmaşık ilişkileri anlatır.[6]

  • Anishinaabe geleneksel inançları - Anishinaabeg halkları (Algonquin/Nipissing, Ojibwa/Chippewa/Saulteaux/Mississaugas, Odawa, Potawatomi ve Oji-Cree)
  • Ho-Chunk mitolojisi - Doğu Wisconsin'de bulunan bir Kuzey Amerika kabilesi.
  • Iroquois mitolojisi - New York eyalet bölgesinde bulunan bir kabileler konfederasyonu.
  • Seneca mitolojisi - Ontario Gölü'nün güneyinde bulunan bir Kuzey Amerika kabilesi.
  • Wyandot dini - Ontario Gölü'nün kuzey kıyısında yer alan bir Kuzey Amerika kabilesi.

Büyük ovalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Great Plains'e özgü hikâyeler, ova halklarına yiyecek, giyecek, barınak ve mutfak eşyaları sağlayan bufaloları konu alır. Bazı mitlerde iyi huylu, bazılarında da korkutucu ve kötü niyetlidirler.[9] Güneş önemli bir tanrıdır[10][11] ve diğer doğaüstü karakterler arasında Sabah Yıldızı[5][10][11] ve Thunderbirds yer almaktadır.[9][12][13]

Ortak tema genellikle doğaüstü bir yere veya gökyüzündeki paralel dünyaya yolculuk yapmaktır.[10][14]

Önemli bir doğaüstü kahraman, bir kan pıhtısından dönüştürülmüş olan Blood Clot Boy'dur.[15][16]

Güney Amerika[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Brezilya mitolojisi – Brezilya'da bulunan çeşitli kökenlere sahip kültürel unsurları içeren, halk hikâyeleri, gelenekler, karakterler ve yerler, insanlar ve varlıklar ile ilgili inançları içerir
  • Chaná mitolojisi – Chaná halkının çevrelerindeki yerler, insanlar ve varlıklar hakkındaki halk hikâyeleri ve inançları içermektedir
  • Chilote mitolojisi – güney Şili kıyılarında, Chiloé Takımadalarında yaşayan Chono ve Huilliche kültürleridir.
  • Guarani mitolojisi – Gran Chaco'nun yerli halkı, özellikle Paraguay'da ve Arjantin, Brezilya ve Bolivya'nın çevre bölgelerinin bazı kısımlarında bulunmaktadır.
  • İnka mitolojisi (İnka İmparatorluğu'nda Din) – merkezi And Dağları'nda bulunan bir Güney Amerika imparatorluğudur.
  • Mapuçe dini – Şili'de yerli bir halktır.
  • Muisca mitolojisi – Kolombiya And Dağları'nın modern Doğu Sıradağları'ndaki Altiplano Cundiboyacense'nin yerli halkı.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Q. L. Pearce (11 Mayıs 2012). Native American Mythology. Greenhaven Publishing LLC. ss. 10-. ISBN 978-1-4205-0951-9. 
  2. ^ "The Story of Hiawatha". 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023. 
  3. ^ Thwaites, Reuben Gold (ed.): The Jesuit Relations and Allied Documents, Travels and Explorations of the Jesuit Missionaries in New France 1610 - 1791. Hurons, Vol. X, 1636 and Vol. XII, Quebec1637 (Cleveland: The Burrows Brothers Company, 1898). ss. What the Hurons Think of their Origin. 
  4. ^ Barbeau, C M (1915). "Huron and Wyandot mythology, with appendix containing earlier published records": The Origin of the World. doi:10.4095/103488. 
  5. ^ a b Curtis, Natalie: The Indians' Book (New York and London: Harper and Brothers Publishers, 1907). 
  6. ^ a b Leland, Charles Godfrey & Prince, John Dyneley: Kulóskap the Master, and other Algonkin Poems (New York: Funk & Wagnalls Company, 1902). 
  7. ^ Leland, Charles G.: The Algonquin Legends of New England (Boston: Houghton, Mifflin & Co., 1884). 
  8. ^ Skinner, Alanson & Satterlee, John V.: Folklore of the Menomini Indians (New York: American Museum of Natural History, 1915). 
  9. ^ a b Lowie, Robert H.: Myths and Traditions of the Crow Indians (American Museum of Natural History, 1918). 
  10. ^ a b c Wissler, Clark & Duvall, D.: Mythology of the Blackfoot Indians (New York: American Museum of Natural History, 1908). 
  11. ^ a b Grinnell, George Bird: Blackfoot Lodge Tales – The Story of a Prairie People (New York: Charles Scribner's Sons, 1892). 
  12. ^ Dorsey, George A.: Wichita Tales, 1, 2 and 3 (Journal of American Folklore, 1902, 1903 and 1904). 
  13. ^ Dorsey, James Owen: The Cehiga Language (Washington: Contributions to North American Ethnology, Government Printing Office, 1890). 
  14. ^ Eastman, Charles A. & Eastman, Elaine Goodale: Wigwam Evenings – Sioux Folk Tales Retold (Boston: Little Brown,1909). 
  15. ^ McLaughlin, Marie L.: Myths and Legends of the Sioux (publisher unknown, 1916). 
  16. ^ Kroeber, A. L.: Gros Ventre Myths and Tales (New York: American Museum of Natural History, 1907). 

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kızılderili_mitolojisi&oldid=30994370" sayfasından alınmıştır