Küçük İlyada
Küçük İlyada (Grekçe: Ἰλιὰς μικρά, İlyas mikra ; Latince: parva Illias) eski Yunan edebiyatının kayıp bir destanıdır . "Epik Döngü" olarak bilinen, Antik Yunanda daktilik ölçü ile yazılmış ve Truva Savaşı'nı konu alan şiirlerden biriydi ve bütün Truva Savaşı'nı epik bir şekilde anlatmıştır. Küçük İlyada hikâyesi kronolojik olarak Aethiopis'ten sonradır ve Iliou Persis ("Truva'nın Yağmalanması") da Küçük İlyada'dan sonradır. Küçük İlyada'nın yazarı, diğer antik yazarlar tarafından çeşitli şekillerde Pyrrha'lı Lesches (MÖ 7. yüzyıl), Spartalı Cinaethon (MÖ 8. yüzyıl), Erythrae'li Diodorus, Phokaialı Thestorides veya Homeros'un kendisine (MÖ 8. yüzyıl) atfedilmiştir (bkz. Döngüsel şairler). Şiir, daktilik ölçü ile yazılmış dört şiir kitabından oluşuyordu.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Küçük İlyada muhtemelen MÖ 7. yüzyılın ikinci yarısında yazılmıştır, ancak çok fazla belirsizlik vardır. Antik kaynaklar, Lesches'i yedinci yüzyıla tarihlendirir; ancak antik yazarların arkaik edebi yazarları gerçekte yaşadıkları dönemden daha erken (bazen yüzyıllar önce) yerleştirmelerine sık rastlanır.
İçerik[değiştir | kaynağı değiştir]
Küçük İlyada, Destan Döngüsünde en iyi bilinen destanlardan biridir: orijinal metnin yaklaşık otuz satırı günümüze ulaşmıştır. Bununla birlikte, bugün bildiklerimiz, Proclus (muhtemelen MS 2. yüzyıldaki gramerci Eutychius Proclus ile özdeşleştirilebilir) isimli birine atfedilen okuma parçalarının derlendiği ve Destan Döngüsü'nün özetini içeren kaynağa dayanmaktadır. Çok sayıda başka referans, şiirin hikâyesinin göstergelerini verir.
Şiir, "kaplayacak çok yeri olan hızlı tempolu epizodik bir destan"[1] - Aristoteles, bir destanın sahip olması gerekenden daha fazla olay örgüsü içerdiği yönünde eleştirisine yol açtı.[2] - en büyük Akhilleus'un silahlarının kime verileceğini anlatan yarışma ile açılır: yarışma Aias ve Akhilleus'un cesedini savaşta kurtaran Odysseus arasındadır. Athena'nın yardımıyla silahlar Odysseus'a verilir; Aias çıldırır ve Akhaların sürüsüne saldırır. Daha sonra Aias, utanç içinde intihar eder ve Kral Agamemnon'un öfkesi yüzünden cenaze ateşinde yakılmak yerine bir tabutun içinde kahramanca olmayan bir şekilde gömülür.[3]
Yunan kahin Kalkhas, zehirli bir yılan tarafından ısırıldığı için Lemnos'ta terk edilen Filoktetes'ten Herakles'in oklarını almadıkça Truva'nın düşmeyeceği kehanetinde bulunur. Kehaneti yerine getirmek için Odysseus ve Diomedes, Filoktetes'i geri getirmek için Lemnos'a giderler ve sonra Filoktetes'i Makhaon iyileştirir. Filoktetes daha sonra Paris'le teke tek savaşır ve onu öldürür. Paris'in ölümünden sonra Helenus ve Deiphobus , Helen için kavga ederler. Deiphobus kazanır ve Helen ile evlenir. Yenilen Helenus, Truva'yı öfkeyle terk eder ve İda Dağı'na yerleşir.
Odysseus, Helenus'u pusuya düşürüp yakalar; Helenus Yunanların Truva'yı ele geçirmesinin ön koşulları olan kehanetleri söylemek zorunda kalır. Bunlar Truva'dan Palladion heykelinin çıkarılması, Pelops'un kemikleri Pisa'dan getirilmesi ve Akhilleus'un oğlu Neoptolemos'un savaşa katılmasıdır. Ancak bunlar yapılırsa, Yunanlar Truva'yı ele geçirebilecektir.
Bir Miken gemisi Pelops'un kemiklerini geri getirmek için Pisa'ya giderken, Odysseus Akhilleus'un oğlu Neoptolemos'u Truva'ya getirir ve ona babasının zırhını verir. Akhilleus'un hayaleti ona görünür. Truvalıların müttefiki Eurypylus'u Neoptolemos öldürür.
Odysseus ve Diomedes, dilenci kılığına girerek Truva'ya giderler, burada Helen onları tanır ama kimseye söylemez; böylece Odysseus ile Diomedes, Palladion ile güvenli bir şekilde geri dönerler ve yolda bazı Truvalıları öldürürler.
Tanrıça Athena'nın inisiyatifiyle Yunan savaşçısı Epeius tahta atı yapar ve Yunanlar en iyi savaşçılarını içine yerleştirir, kamplarını yakar ve yakındaki Tenedos Adasına çekilirler. Truvalılar, Yunanların kesin olarak ayrıldığına inanarak, atı içeri getirmek için şehir surlarının bir bölümünü kırar ve zafer kazandıklarını sanarak kutlama yaparlar.
Kahramanların attan çıkması ve Yunanların Truva'yı yok etmesi Küçük İlyada'da anlatılmamış gibi görünmektedir, ancak Iliou persis'de anlatılmıştır. Bununla birlikte, güvenilir bir şekilde Küçük İlyada'ya atfedilen önemli bir parça, Neoptolemos'un Hektor'un karısı Andromakhe'yi nasıl esir aldığını ve Hektor'un bebek oğlu Astyanax'ı şehrin duvarlarından atarak nasıl öldürdüğünü anlatır.[4]
Küçük İlyada tek, güvenilir bir versiyonda yeniden yazılmış gibi görünmemektedir; çünkü Küçük İlyada'nın detayları hakkında değişen çok fazla anlatım vardır ve bunlar uyumlu değildir.[5]
Sürümler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Çevrimiçi sürümler (İngilizce çeviri):
- Küçük İlyada'nın Fragmanları, HG Evelyn-White tarafından çevrildi, 1914 (kamu malı)
- HG Evelyn-White, 1914 tarafından çevrilen tam Epik Döngü parçaları; Gutenberg Projesi baskısı
- Gregory Nagy tarafından tercüme edilen Epik Döngü Proclus'un özeti
- Baskı sürümleri (Yunanca):
- A. Bernabé 1987, Poetarum epicorum Graecorum testimonia et fragmana pt. 1 (Leipzig: Teubner)
- M. Davies 1988, Epicorum Graecorum fragmana (Göttingen: Vandenhoek & Ruprecht)
- Basılı basımlar (Yunanca ve İngilizce tercümesi):
- ML West 2003, Yunan Epik Parçaları (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Philip Holt, "Ajax's Burial in Early Greek Epic", The American Journal of Philology 113.3 (Autumn 1992:319-331) p. 319.
- ^ Aristotle, Poetics, 1459b.
- ^ Porphyry, cited by Eustathius, quoted in Holt 1992. The inhumation is a unique occurrence in the Epic Cycle (and so noted by pseudo-Apollodorus) — "out of keeping with funeral practices elsewhere in epic, and for that matter, outside epic as well" (Holt p. 320) — perhaps reflecting alternative burial practices familiar in Homer's own day, which attributed cremation to the heroic Mycenaean age.
- ^ Little Iliad fr. 29 in West's edition (= Tzetzes ad Lycophron. 1268).
- ^ Alberto Bernabé Pajares, "¿Mas de una Ilias Parva?" Estudios clásicos, 26.1 (1984:141-50).