Jozef Gabčík
Jozef Gabčík (8 Nisan 1912 – 18 Haziran 1942) Çekoslovak Ordusunda görevli bir Slovak askeriydi. Bohemya ve Moravya Protektorası Reichsprotektor'u (İmparatorluk-Koruyucu), SS-Obergruppenführer Reinhard Heydrich'in suikastı olan Anthropoid Operasyonu'nda yer aldı.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]
Gabčík, 1912 yılında Macaristan'ın Trencsén İlçesine bağlı Rajecké Teplice kasabasının bir parçası olan Poluvsie'de doğdu (o zamanlar Avusturya-Macaristan'ın bir parçası, günümüz kuzeybatı Slovakya'da). Hem nalbant hem de demirci olmayı öğrendi. Ayrıca (Orta Bohemya'da) Kostelec nad Vltavou köyünde saat yapımı da öğretildi. Yerel usta demirci J. Kunike tarafından eğitildi. Halen demirci olarak kullanılan müştemilat ve avlu ile birlikte ayakta duran Kunike ailesiyle birlikte yaşadı. 1927'de okul kayıtları, onun Kostelec nad Vltavou yakınlarındaki Kovářov köyünde iş okuluna gittiğini gösteriyor. Okulu barındıran bina bugün belediye binasıdır. (2010 yılında, duvarın üzerine tarihi belgelerle birlikte bir mermer plaka dikildi - bu belgelerin hepsi oraya Kovářov vatandaşları tarafından yerleştirildi.)
1937'de Žilina'da askeri bir kimya fabrikasında çalışmaya başladı; Ancak bir kazadan sonra, Trenčín'deki (Çekoslovak ordusuna ait) gaz depolama tesisine transfer edildi.
Sürgünde[değiştir | kaynağı değiştir]
Çekoslovak Cumhuriyeti'nin dağılması ve ardından (14 Mart 1939'da) din-faşist ve Çek karşıtı Slovak Devletinin ortaya çıkmasını kabullenemedi ve Alman Wehrmacht askeri deposunu sabote etti. Cezadan kaçmak için Polonya'ya kaçtı (6 Haziran 1939'da) ve Polonya hizmetinde (Çekoslovak Lejyonu) Çekoslovak askerî birliğini kurmaya katıldı. Daha sonra diğer yoldaşlarla birlikte gemi ile Fransa'ya nakledildi ve orada Yabancı Lejyonunun 1. Alayına girdi. 26 Eylül 1939'da Agde'de Fransa'daki Çekoslovak yabancı ordusuna alındı ve Fransa'daki 1. Çekoslovak Piyade Tümeni'nin 1. Piyade Alayına makineli tüfek müfrezesinin komutan yardımcısı olarak dahil edildi. Üç ay sonra četař (çavuş) rütbesine terfi etti ve 1940 Baharında Fransa Muharebesine katıldı.
Fransa'nın teslim olmasının ardından, Çekoslovak birliklerinin kalıntılarıyla birlikte, paraşütçü olarak eğitildiği Büyük Britanya'ya tahliye edildi (12 Temmuz 1940). Rütbesi rotmist (yaklaşık olarak İngiltere personel çavuşu) oldu. Özgür Çekoslovaklar, kendisi ve diğer sürgündeki Çekoslovaklar denildiği gibi, Cheshire'deki Malpas yakınlarındaki Cholmondeley Kalesi'nde konuşlanmıştı.
Reinhard Heydrich suikastı[değiştir | kaynağı değiştir]
Jozef Gabčík ve Jan Kubiš, Birleşik Krallık'taki Çekoslovak sürgün ordusundan yedi askerle ve (farklı görevleri olan) Silver A ve Silver B adlı diğer iki grupla birlikte, 138 Nolu Filo Kraliyet Hava Kuvvetleri Halifax'ı tarafından Çekoslovakya 28 Aralık 1941 tarihinde saat 22:00'de yere paraşütle indirildiler. Prag'da, suikast hazırlıkları sırasında kendilerine yardım eden birkaç aile ve Nazi karşıtı örgütle temasa geçtiler.[1]
27 Mayıs 1942'de saat 10:30'da Heydrich, Panenské Břežany'deki evinden Prag Kalesi'ne her gün gidip gelmekteydi. Gabčík ve Kubiš, Prag 8-Libeň'deki Bulovka Hastanesi yakınlarındaki virajdaki tramvay durağında beklediler. Heydrich'in üstü açık Mercedes-Benz'i viraja yaklaşıp yavaşlarken, Sten silahını bir yağmurluğun altına gizleyen Gabčík yağmurluğu düşürdü ve silahını kaldırarak menzildeki Heydrich'i vurmaya çalıştı, ancak silahı tutukluk yaptı. Heydrich, şoförü SS-Oberscharführer Klein'a arabayı durdurmasını emretti. Araba önünde fren yaparken, Kubiš araca modifiye edilmiş bir tanksavar bombası[2] (bir evrak çantasına gizlenmiş) fırlattı; atışını yanlış yaptı. Bomba Mercedes'in içine gitmesi yerine arka tekerleğe gitti.
Bununla birlikte, bomba patladığında Heydrich'i ağır şekilde yaraladı. Parçaları sağ arka çamurluğu yararak arabanın döşemesinden Heydrich'e şarapnel parçaları sol tarafında ciddi yaralanmalara neden oldu. Diyafram, dalak ve akciğerinde büyük hasar ve ayrıca bir kaburgası kırıldı. Kubiš, şarapnel yüzünden yüzüne hafif bir yara aldı.[3] Heydrich ve Klein, çizilmiş tabancalarla paramparça olmuş limuzinden atladılar; Klein korkuluklara karşı sendeleyen Kubiš'e doğru koşarken, Heydrich Gabčík'e doğru gitti. Kubiš bisikletine atladı ve pedal çevirerek, Colt M1903 tabancasıyla havaya ateş ederek tramvaydan çıkan yolcuları dağıttı. Klein ona ateş etmeye çalıştı ama silahı tutukluk yaptı.[4][5] Heydrich, bisikletine ulaşmaya çalışan Gabčík'e doğru gitti. Ancak Gabčík bu girişimden vazgeçmek zorunda kaldı ve bir telgraf direğinin arkasına siper aldı ve Heydrich'e tabancasıyla ateş etti. Heydrich ateşe karşılık verdi ve durmuş tramvayın arkasında eğildi. Birden Heydrich büküldü ve acı içinde yolun kenarına doğru sendeledi. Daha sonra tek elini tutarak parmaklıklara çöktü. Gabčík koşarak kaçarken, Klein yaralı Heydrich'e yardım etmek için sonuçsuz kalan Kubiš kovalamacasından geri döndü. Yüzü soluk ve acı içinde bükülmüş olan Heydrich, "Al şu piçi!" diyerek kaçan Gabčík'i işaret etti.[6][7] Klein onun peşinden koşarken, Heydrich, enkaz halindeki arabasının kaputuna çarpmadan önce kaldırımda tökezledi.[8] Gabčík bir kasap dükkânına kaçtı. Nazi sempatizanı olan ve Gestapo için çalışan Brauer adında bir adam olan mal sahibi, Gabčík'in yardım talebini görmezden geldi ve yola çıkarak Klein'a bağırarak ve işaret ederek onun dikkatini çekti. Silahı hala tutukluk yapan Klein dükkâna koştu ve kapı eşiğinde Gabčík ile çarpıştı. Karışıklıkta, Gabčík onu iki kez vurdu ve bacağından ağır şekilde yaraladı.[8] Gabčík daha sonra bir tramvaya binip kaçarak güvenli bir eve gitti.[9][10]
Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
Suikastla ilgili titiz bir soruşturma yapılarak, suikastın İngilizlerin yardımıyla Çek Direnişi tarafından planlandığını ve yürütüldüğü belirlendi. Çeklere yapılan zulüm, Nazi askerlerinin suikastçıları canlı yakalayamamasının ardından zirveye ulaştı. Mauthausen-Gusen toplama kampında ölen Jan Kubiš'in kız arkadaşı Anna Malinová da dahil olmak üzere 13.000'den fazla kişi tutuklandı ve işkence gördü. Üsteğmen Adolf Opálka'nın teyzesi Marie Opálková, 24 Ekim 1942'de Mauthausen Toplama Kampı'nda idam edildi.[11] Babası Viktor Jarolím de öldürüldü.[11] Talihsiz kurbanlar arasında Kostelec nad Vltavou'nun yerlisi JUDr. Jan Fleischmann'da vardı. Jozef'in Heydrich suikastından önce Kostelec nad Vltavou'da arkadaşı olan Jan Fleischmann'ı ziyaret ettiği biliniyordu. Suikasttan sonra, ziyaret, Karel Čurda'nın Gestapo'ya haber vermesi ve Nazilerin Jan Fleischmann'ı tutuklaması ve onu işkence gördüğü ve sonunda idam edildiği Pankrác'a götürmesiyle ortaya çıktı.
Protektora'daki Nazi yetkilileri, iki adam için kapsamlı bir arama yaptı. Sonunda, Almanlar onları diğer paraşütçülerle birlikte Prag'daki Kiril ve Methodius Katedrali'nde saklanırken buldular. Almanların 14 askerini kaybettiği ve 21 askerinde yaralandığı altı saatlik bir silahlı çatışmadan sonra, bir el bombasıyla ağır yaralanan Kubiš hariç, Gabčík ve diğerleri Naziler onları canlı yakalayamadan kilisenin yer altı mezarında intihar ettiler.[12] Kubiš silahlı çatışmada yaralandı ve hastaneye geldikten kısa bir süre sonra öldü.[13]
Ölümü sonrası tanınması[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Slovakya'daki Gabčíkovo kasabası adını Gabčík'ten almıştır ve köyün yanındaki Tuna Nehri üzerindeki en büyük barajlardan biri kasabanın adını almıştır. Jozef Gabčík'in adı, Slovak Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri'nin Žilina merkezli 5. pluk špeciálneho určenia'ya ("Jozef Gabčík'in 5. özel operasyon alayı") verildi.
Çek ve Slovak Direnişinin kahramanlarını anmak amacıyla Mayıs 2007'de Slovak Ulusal Müzesi, Nazi işgali altındaki Avrupa'nın en önemli direniş eylemlerinden birini sergileyen bir sergi açtı.
2016 yapımı Anthropoid filmiyle aynı zamana denk gelen kampanyacılar, Gabčík ve Kubiš'in cesetlerinin Prag'ın kuzeyindeki Ďáblice mezarlığındaki toplu mezardan çıkarılmasını ve "anti-Nazi direnişinin kahramanlarına" uygun bir cenaze töreni yapılmasını istediler."[14]
Gabčík film ve kurguda[değiştir | kaynağı değiştir]
Gabčík, Heydrich suikastını (aşağı yukarı doğru) anlatan dört filmde canlandırılıyor:
- Ladislav Mrkvička, Çek filminde Atentát (1964)
- Anthony Andrews tarafından 1975 yapımı Daybreak Operasyonu filminde
- Cillian Murphy tarafından 2016 yapımı Anthropoid[15] filminde
- Jack Reynor tarafından 2017 yapımı The Man with the Iron Heart filminde
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Burian et al 2002, ss. 48–49
- ^ Michel, Wolfgang, Britische Spezialwaffen 1939–1945: Ausrüstung für Eliteeinheiten, Geheimdienst und Widerstand, p. 72. 3-8423-3944-5
- ^ MacDonald 1998, ss. 205, 207.
- ^ MacDonald 1998, s. 206.
- ^ "Nová tajemství muže, který zabil Reinharda Heydricha". Aktuálně.cz – Víte co se právě děje. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ Williams 2003, ss. 147, 155.
- ^ MacDonald 1998, ss. 206, 207.
- ^ a b MacDonald 1998, s. 207.
- ^ Burgess, Alan, Seven Men at Daybreak, p. 160. 0-553-23508-7
- ^ Burian et al 2002, s. 64
- ^ a b www.vets.estranky.cz. "Rešice". 25 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2016.
- ^ Ray R. Cowdery, with Peter Vodenka: Reinhard Heydrich: Assassination. Victory WW2 Publishing Ltd. (1994) Lakeville, MN, USA
- ^ McDonald, Callum, The Killing of Reinhard Heydrich: The SS Butcher of Prague. 0-306-80860-9
- ^ Charter, David (20 Ağustos 2016). "Fight to honour heroes who killed top Nazi". The Times. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2016.
- ^ Hawksley, Rupert (31 Ağustos 2016). "The incredible true story behind World War Two film Anthropoid". The Daily Telegraph. 31 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2016.
