Israel Aerospace Industries
| Tip | Limited şirket |
|---|---|
| Menkul değer sembolü | TASE: ARSP.B1 |
| Endüstri | Savunma |
| Kuruluş | 1953 |
| Kurucu | Al Schwimmer Şimon Peres |
| Genel merkezi | Lod, İsrail |
| Önemli kişiler | Boaz Levy (CEO) |
| Gelir |  3.7 milyar US$ (2018) |
| Alt kuruluş(lar) | Elta Systems |
| Sahibi | İsrail hükûmeti |
| Çalışan sayısı | 15.000 |
| Web sitesi | www.iai.co.il |
Israel Aerospace Industries (İbranice: התעשייה האווירית לישראל, romanize: ha-ta'asiya ha-avirit le-yisra'el) veya IAI (תע"א), hem askeri hem de sivil kullanım için hava ve astronotik sistemler üreten İsrail'in en büyük havacılık ve uzay üreticisidir. Şirketin 2021 yılı itibarıyla 14.000 çalışanı bulunmaktadır. IAI, İsrail hükûmetinin devlet mülkiyetindedir.
Merkezi Lod'da olan IAI, sivil uçak, insansız hava aracı, savaş uçağı, füze, aviyonik ve uzay tabanlı sistemler tasarlar, geliştirir, üretir ve bakımını yapar. IAI'nin ana odak noktası mühendislik, havacılık ve yüksek teknoloji elektroniği olmakla birlikte, kara ve deniz kuvvetleri için askeri sistemler de üretmektedir. Bu ürünlerin çoğu İsrail Savunma Kuvvetleri'nin (IDF) temel ihtiyaçlarına odaklanmaktadır. Diğer ürünler ise çok sayıda yabancı orduya pazarlanmaktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk uçak üretimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
1959 yılında Bedek, ilk uçağını, Fransız tasarımı V kuyruklu çift jet eğitim uçağı Fouga CM.170 Magister'i, yerel adıyla Tzukit'i (Monticola) üretmeye başladı. Tzukit, 50 yıl boyunca İsrail Hava Kuvvetleri'nin ana eğitim uçağı oldu. Ayrıca 1967 Altı Gün Savaşı'nda 147 Filosu tarafından yakın destek uçağı olarak kullanıldı ve İsrail'in daha yetenekli savaş uçaklarının Arap hava üslerine ve uçaklarına karşı konuşlandırıldığı savaşın ilk gününde Mısır cephesindeki hedeflere saldırdı.[1] Daha sonra Batı Şeria'da zırhlılar da dahil olmak üzere Ürdün kuvvetlerine karşı konuşlandırıldılar. Magister, yakın destek görevinde etkili olduğunu kanıtladı, ancak altı kayıp vererek ağır kayıplar verdi.[2]
Tamamen IAI tarafından tasarlanan ve üretilen ilk uçak olan IAI Arava kısa kalkış ve iniş nakliye uçağı, üç yıllık geliştirme sürecinin ardından ilk kez 1969 yılında uçtu.[3]
Fransız ambargosunun etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransız ambargosuna yanıt olarak IAI, 1968 yılında Mirage 5'in bir türevi olan IAI Nesher adlı kendi savaş uçağını geliştirmeye başladı. Nesher, 1971 yılında Yom Kippur Savaşı sırasında hizmete girdi. Nesher'i, İsrail'in Dassault Mirage III'ü İsrail Hava Kuvvetleri'nin özel gereksinimlerine uyarlama ihtiyacının bir sonucu olarak geliştirilen IAI Kfir izledi. Kfir, 1975 yılında IAF ile hizmete girdi ve ilk birimler 101. "Birinci Avcı" Filosuna atandı. Takip eden yıllarda, diğer birkaç filo da yeni uçakla donatıldı. Kfir'in kayıtlara geçen ilk muharebe eylemi 9 Kasım 1977'de İsrail'in Lübnan'daki Tel Azia'da bulunan bir eğitim kampına düzenlediği hava saldırısı sırasında gerçekleşti. Bir Kfir'in IAF'deki hizmeti sırasında kazandığı tek hava zaferi 27 Haziran 1979'da bir Kfir C.2'nin bir Suriye MiG-21'ini düşürmesiyle gerçekleşti.[3]
IAI Kfir, Kolombiya, Ekvador ve Sri Lanka'ya ihraç edildi ve 1985'ten 1989'a kadar ABD Donanması ve ABD Deniz Piyadeleri'ne farklı hava muharebe eğitimlerinde rakip uçak olarak görev yapmak üzere kiralandı.[4]
Çeşitlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]
1969 yılında IAI, North American Rockwell'in Jet Commander serisi iş uçaklarını satın aldı. Bu, IAI Westwind serisinin temeli oldu. Astra adı verilen geliştirilmiş bir Westwind üzerindeki çalışmalar 1970'lerin sonunda gövdeyi uzatarak ve yeni bir süpürme kanadı tasarlayarak başladı[5] ve ilk prototip uçuş 19 Mart 1984'te gerçekleşti.[6] İlk üretim Astra, 20 Mart 1985'te uçtu, FAA sertifikasyonu 29 Ağustos 1985'te geldi ve müşteri teslimatları 1986'da başladı.[6]
1960'larda IAI, Gabriel anti-gemi füzesini geliştirdi ve Elta Electronics Industries iştiraki başarılı bir ihracat ürünü haline gelecek olan ucuz bir uçak radarı geliştirdi. 1970'lerde IAI Dabur sınıfı devriye botunu geliştirdi.
1970'lerde IAI, IAI Scout'un geliştirilmesiyle İnsansız hava aracı (İHA) pazarına da girdi. IAI, 1984 yılında rakip İsrail şirketi Tadiran ile her iki şirketin İHA'ları olan Tadiran Mastiff ve IAI Scout'u pazarlamak için bir ortak girişim kurdu.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Aloni 2001, s.44.
- ^ Aloni 2001, ss. 49-51, 54-55.
- ^ a b "Israel Aircraft Industries Ltd. – Company History", FundingUniverse, 18 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Nisan 2024
- ^ "IAI will lease Kfir aircraft to US Air Force, Navy - Globes". en.globes.co.il (İngilizce). 18 Haziran 2003. 17 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2024.
- ^ Relman 1993, s. 314.
- ^ a b Relman 1993, s. 316.
- ^ "Unmanned Aerial Vehicles". 2 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aloni, Shlomo (Eylül-Ekim 2003). "Golden Heritage: Israeli Aircraft Industries at 50". Air Enthusiast, 107. ss. 15-30. ISSN 0143-5450.
- Aloni, Shlomo. "Trainers in Combat: Valour and Sacrifice in the Six Day War". Air Enthusiast, No. 94, July/August 2001. pp. 42–55. ISSN 0143-5450
- Relman, Paul (Aralık 1993). "IAI Astra: Israel's star-struck biz jet". Air International. 45 (6). ss. 313-319. ISSN 0306-5634.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
