I. Tahmasbın Seferi (1552)
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Ekim 2022) |
| I. Tahmasbın Anadolu Seferi (1552) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı-Safevî Savaşları (1532-1555) Osmanlı-İran Savaşları | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Safevi İmparatorluğu |
 Osmanlı İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
I. Tahmasb İsmail Mirza |
Kanûnî Sultan Süleyman | ||||||
I. Tahmasb'ın Anadolu seferi (1552) — Safevi imparatorluğunun ikinci hükümdarı Şah Tahmasb'ın Sultanı Süleyman'ın seferlerine yanıt olarak gerçekleştirilen yürüyüşü kabul edilir. Seferin amacı, Osmanlı İmparatorluğu'nun Osmanlıların bir sonraki seferde erzak sıkıntısı çekmesi, esir almak ve barışa zorlamaktı.
Arka planı[değiştir | kaynağı değiştir]
Osmanlı hükümdarı Sultan Süleyman I. Tahmasb'ın bu seferinden önce Safevi topraklarına 3 sefer (1534, 1535, 1548) yapmıştı. Bu seferler sırasında I. Tahmasb, büyük bir Osmanlı ordusuna karşı açık muharebeden kaçınmak için farklı taktikler izledi ve sonuç olarak, Osmanlı seferleri her seferinde büyük maliyetlere rağmen başarısızlıkla sonuçlandı.[1] Bu seferler sonucunda Osmanlı Devleti sadece Bağdat'ı elinde tutabilmiş ve her ele geçirdiğinde geri kalan toprakları terk etmek zorunda kalmıştır.[2] Sultan Süleyman'ın 1548'deki seferinden sonra Şah I. Tahmasb, Osmanlı topraklarına bir sefer düzenledi ve bu seferde oğlu İsmail Mirze'nin yakın desteğini aldı.
Sefer[değiştir | kaynağı değiştir]
1552'de I. Tahmasb, Osmanlı topraklarına bir yürüyüş başlattı. Erzurum hakimi İskender Paşa'nın Hoy topraklarına yürüyüşü buna bahane oldu. 1552 yazında Şah I. Tahmasb'ın emriyle birliklerin toplanması başladı. 4 parçaya bölündüler ve dört yöne gönderildiler:
1) Erciş ve Berkiyya — (Masum bey Safevi, Allahgulu bey Aycak oğlu, Ali Sultan Tekali, Şemseddin Han Bidlisi, Halife Ensar, Hamza bey Talış, Uluğhan bey Saadli vb.)
2) Pasina (Şahverdi Sultan Ziyad oğlu ve Adham bey Rumlu)
3) Arap Irakı (İbrahim Han Zulkadar, Şahgulu Han Afşar, Çırak Sultan)
4) Davila (Bayram bey Kaçar, Toygun bey Kaçar ve Gürcü hükümdarı Safevilerin vasalı Keikhosrov)
I. Tahmasb bu yürüyüşe bizzat katıldı ve harekât planı onun tarafından hazırlandı. Sefer sonucunda Ahlat bölgesinde 30.000 koyun, 10.000 büyükbaş ve 3.000 at ele geçirildi. Ahlat Kalesi yerle bir edildi. Van bölgesinde evler ve ekinler kül edildi. Bitlis, Vostan, Adilcavaz, Erciş, Muş, Pasin bölgeleri kılıçtan geçirildi.[3]
Şah Tahmasib seferi başarıyla yürütürken, Erzurum'un Osmanlı hakimi İskender Paşa'yı cezalandırmaya karar verdi ve bu görevi oğlu İsmail Mirze'ye verdi. Yürüyüşe Karabağ hakimi Şahverdi Sultan Ziyad oğlu, Bedir Han Ustaclı, Çukur Saad hakimi Şahgulu Sultan Ustaclı, Musul'dan Muhammed Han Türkman gibi emirler, "bin Tahran ve altı yüz Nahçıvan muhafızı" katıldı. Kuvvetlerinin (Erzincan, Tarjan, Bayburt, Kemak, Mareş, Trabzon, Kürdistan ve Gürcistan'dan Türkler ve Kürtler) sayısal üstünlüğüne güvenen İskender Paşa, kaleyi terk etmeye ve İsmail Mirza ile savaşa girmeye karar verdi. Sözü edilen Erzurum savaşında, Kızılbaş'ın sol ve sağ kanatlarda artan baskısını gören İskender Paşa ileri atıldı, ancak kuşatılacağından korkarak geri dönmek zorunda kaldı. Bu sırada İsmail Mirze, savaş alanına yakın bir tepede duruyordu. Osmanlılar, Kızılbaşların hücumuna devam edememişler ve panik içinde kaleye doğru koşmaya başlamışlardır. Birçoğu Erzurum kalesi çevresindeki hendeğe düştü. Hendek adamlar ve atlarla doluydu. Panik içinde Osmanlılar kapıları kilitlemeyi unuttular ve üç Kızılbaş kaleye girmeyi başardı. Hendeğe düşüp ölenlerin yanı sıra 2576 Türk öldürüldü. Osmanlı'nın önde gelen soyluları Trabzon hükümdarı Mustafa Bey, Mareş hakimi Kabir İsa, padişahın kulu Muhammed Bey, İskender Paşa'nın kardeşi Ramazan Bey, Malatya hakimi Hayreddin Bey ve daha niceleri esir alındı.[4]
Sonra İsmail Mirze, Erciş yakınlarındaki Şah kampına geldi. Kaledeki askerî birliğin askerleri Kalebey'ini öldürerek kaleyi Kızılbaşlara teslim etti. Şah'ın emriyle kale yıkıldı. Ardından Bergiri Kalesi ele geçirildi. İsmail Kürdistan'a gitti. Bu seferde Kızılbaşlar büyük ganimetler (esir, mal, at, katır ve sığır) ele geçirdi. Şah Nahçıvan seferinden Mart-Nisan 1553'te döndü. Aynı yıl I. Tahmasb, Emir Şemseddin Dilcani'yi barış görüşmeleri için Sultana gönderdi. Ancak Hasan Bey Rumlu'nun yazısına göre, dönen elçinin getirdiği mektupta sultan, "Doğu ve Batı" padişahına (yani I. Tahmasb'a) yeterince saygı göstermedi. Bunun üzerine Şah, oğlu İsmail'i bir orduyla Kürdistan'a gönderdi. İsmail Van, Vostan, Erciş ve Adilcavaz'ı harabeye çevirerek ganimetlerle birlikte Nahçıvan'daki saray karargâhına döndüler.[5]
Sonuç[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu sefer sonucunda Doğu Anadolu bölgesindeki Osmanlı topraklarına büyük zarar verilmiş ve Safevi topraklarına yapılan seferlerde zaten lojistik sorunlar yaşayan Osmanlı ordusunun bu sorunları daha da artmıştır. Bu seferden sonra 1554 Osmanlı seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Süleyman barış görüşmelerine başladı.[6] Sonuç olarak, iki imparatorluk arasında 1514 yılından itibaren resmen devam eden savaş, 1555 yılında Amasya Antlaşması ile sona erdi.[7]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Roemer 2008, s. 242.
- ^ Matthee, Rudolph P. (1999). The politics of trade in Safavid Iran: silk for silver, 1600-1730. Cambridge, UK: Cambridge University Press. s. 17. ISBN 0-521-64131-4.
- ^ Əfəndiyev 2007, s. 100.
- ^ Əfəndiyev 2007, s. 101.
- ^ Əfəndiyev 2007, s. 102.
- ^ Atçıl 2019, s. 9.
- ^ A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East, Vol. II, ed. Spencer C. Tucker, (ABC-CLIO, 2010). s.516.
Kaynak[değiştir | kaynağı değiştir]
- H. R. Roemer. "THE SAFAVID PERIOD". The Cambridge History of Iran - The Timurid and Safavid Periods. Cambridge: Cambridge University Press. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022.
- Oktay Efendiyev. Azərbaycan Səfəvilər dövləti. Bakıü: Şərq-Qərb. ISBN 978-9952-34-101-0. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022.
- Atçıl, Zahit (2019). "Warfare as a Tool of Diplomacy: Background of the First Ottoman-Safavid Treaty in 1555". Turkish Historical Review. Leiden: Brill. 10 (1): 3-24.