İçeriğe atla

Hubble Uzay Teleskobu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Hubble Uzay teleskobu sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Hubble sayfasına bakınız.
The Hubble Space Telescope
Hubble Uzay Teleskobunun, Uzay Mekiği Atlantis dördüncü servis görevi STS-125'i yaparken çekilmiş görüntüsü; bu gözlemevine yapılan beşinci ve insanlı son uzay yolculuğuydu.
NSSDC ID 1990-037B
Kurum NASA/ ESA/ STScI
Fırlatılış Tarihi 24 Nisan 1990 3:33:51 p.m. EEDT
Faal olduğu süre 20 yıl 7 ay
Yörüngeden İndirme ~ 2013–2021[1][2]
Kütle 11.110 kg (24.250 lb)
Yörünge Tipi Daireye Yakın Alçak Dünya yörüngesi
Yörünge Yüksekliği 559 km
Yörünge Periodu 96-97 dk
Yörünge Hızı 7.500 m/s
Yerçekimine bağlı ivme 8,169 m/s²
Konum Alçak Dünya yörüngesi
Fiziksel Özellikler
Teleskop Türü Ritchey-Chretien teleskopu
Dalgaboyu Sistemi Optik, ultraviyole, yakın-kızıl ötesi
Çap 2,4 m (94 in)
Toplama Alanı yaklaşık 4,3 m² (46 ft²)
Etkili olduğu odak uzaklığı 57,6 m (189 ft)
Servis Görevleri
Servis Görevi 1
Görev Adı STS-61 (Endeavour)
Görev Tarihi 2-13 Aralık, 1993
Eklenen/Değiştirilen Aygıtlar - Geniş Alan ve Gezegen Kamerası 2 (WFPC2)
- Optik Uzay Teleskobu eksen değişimi(COSTAR).
Servis Görevi 2
Görev Adı STS-82 (Discovery)
Görev Tarihi 11-21 Şubat, 1997
Eklenen/Değiştirilen Aygıtlar - Yakın kızılötesi Kamera ve Çok Amaçlı Tayfölçer(NICMOS)
- Uzay Teleskobu Görüntüleme Spektrogrifisi(STIS)
Servis Görevi 3A
Görev Adı STS-103 (Discovery)
Görev Tarihi 19-27 Aralık, 1999
Eklenen/Değiştirilen Aygıtlar - Ciroskoplar (değiştirildi)
- İyi Rehberlik Algılayıcıları ve Vericiler (değiştirildi)
- Gelişmiş Merkezi Bilgisayar, Dijital Veri Kaydedici, Elektronik Arttırım Teçhizatı, Batarya Geliştirme Teçhizatı ve Dış ısı koruma katmanı.
Servis Görevi 3B
Görev Adı STS-109 (Columbia)
Görev Tarihi 1-12 Mart 2002
Eklenen/Değiştirilen Aygıtlar - İncelemeler için Gelişmiş Kamera.
- Geniş Alan ve gezegen Kamerası(WFPC2) (değiştirildi)
- Güneş Panelleri (değiştirildi)
- Yakın Kızılötesi Kamera ve Çok Amaçlı Tayfölçer (değiştirildi)
- Tepkisel Hareket Aygıtları (1/4 değiştirildi)
Servis Görevi 4
Görev Adı STS-125 (Atlantis)
Görev Tarihi 11-24 Mayıs 2009
Eklenen/Değiştirilen Aygıtlar - Geniş Alan Kamerası 3 (WFC3)
- Kozmik Orijin Spektrografı (COS)(COSTAR'ın yerini aldı)
- Geniş Alan ve Gezegen Kamerası 2 (WFPC2)(değiştirildi)
- Gelişmiş İnceleme Kamerası(ACS) ve Uzay Teleskobu Görütüleme Spektrografisi(STIS)(onarıldı).
- Ciroskoplar ve Batarlar (değiştirildi)
- İyi Rehberlik Algılayıcıları (değiştirildi)
Araç Gereçleri
NICMOS Kızılötesi kamera/Çoklu nesne spektrometresi
ACS Gelişmiş Ölçme Kamerası
WFC3 Geniş Alan Kamerası
COS Kozmik Orijin Spektrografisi
STIS Uzay Teleskopu Görüntüleme Spektrografisi
FGS Hassas Kılavuz Algılayıcı - 3 adet
Websiteleri http://hubble.nasa.gov9 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://hubblesite.org15 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.spacetelescope.org21 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Hubble Uzay Teleskobu (HUT), ismi Amerikalı astronom Edwin Hubble'ın anısına verilmiş; Nisan 1990'da STS-31 Görevi esnasında Uzay Mekiği Discovery tarafından Dünya etrafındaki yörüngesine taşınmış bir uzay teleskobudur. İlk uzay teleskopu olmamasına rağmen, HUT en büyüklerindendir ve birçok üstün özelliğe sahiptir. Ayrıca hem hayati öneme sahip bir araştırma aracı olması hem de astronomi için etkili bir halkla ilişkiler unsuru olması nedeniyle çok tanınmıştır.

HUT, NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) arasında ortak bir çalışmadır ve Compton Gama Işını Gözlemevi, Chandra X-ışını Gözlemevi ve Spitzer Uzay Teleskobu projelerinden oluşan NASA'nın Büyük Gözlemevleri programının bir parçasıdır.[3]

Uzay teleskopların yapımı ilk olarak 1923'te düşünüldü. HUT için 1970'lerde, 1983'te uzaya gönderilmesi hedefiyle fon bulundu ancak proje teknik gecikmeler, bütçe sorunları ve Challenger faciası nedeniyle gecikti. 1990'da yörüngeye yerleştirildikten sonra bilim adamları ana aynanın teleskobun çalışmalarını kısıtlayacak şekilde yanlış yerleştirildiğini tespit etti. 1993 yılında bir uzay mekiği yolculuğunda bu sorun giderildi.

HUT, Dünya atmosferinin dışında konumlanması sayesinde, yeryüzündeki teleskoplara kıyasla pek çok avantaja sahip olabilmektedir: Atmosferin olumsuz etkilerinden (Görüntüde bulanıklık ve havadaki partiküllerden yansıyan ışığın oluşturduğu arka-plan kirliliği gibi) bağımsız görüntü elde edilmesinin yanı sıra, Ozon tabakası tarafından tutulan morötesi ışığın gözlemlenmesi ancak bu şekilde mümkün olabilmektedir.

1990 yılında fırlatılmasının ardından, astronomi tarihindeki en önemli enstrümanlardan biri haline gelmiştir. Astronomların astrofizik alanındaki temel problemlerine çözüm bulmakta büyük yarar sağlamıştır. Hubble teleskobu tarafından kaydedilmiş olan Hubble ultra derin alan adlı fotoğraf, bugüne kadar görünür ışık ile en uzak mesafeden alınmış detaylı görüntüdür. Birçok Hubble gözlemi, en kesin biçimde hesaplanan evrenin genişleme oranı gibi astrofizik alanında birçok çığır açıcı sonuç doğurmuştur.

HUT, uzayda bakımı astronotlar tarafından yapılacak şekilde tasarlanmış tek teleskoptur. Sonuncusu Mayıs 2009'da olmak üzere beş adet bakım uçuşu gerçekleştirilmiştir. İlk servis uçuşu Aralık 1993'te Hubble'ın görüntüleme hatasının düzeltilmesi için gerçekleştirildi. 2, 3A ve 3B bakım uçuşları sırasında çok sayıda alt sistem onarılmış ve birçok gözlem cihazı daha modern ve yetkin olanlarıyla değiştirilmiştir. Ancak 2003 yılında Columbia Uzay Mekiği'nin yaşadığı kazadan sonra beşinci bakım uçuşu güvenlik gerekçeleri ile iptal edildi. Uzun tartışmalardan sonra NASA kararını tekrar gözden geçirdi ve kurumun yöneticisi Mike Griffin son kez olmak üzere bir servis uçuşu yapılmasına karar verdi. STS-125 Mayıs 2009'da gerçekleştirildi; iki yeni cihaz takıldı ve çok sayıda tamir yapıldı. Yeni cihazlar ve düzeltmeler test edilip HUT rutin işlemlerine Eylül 2009'da tekrar başladı.

Son uçuşta yapılan bakım ile 2021'de uzaya gönderilmesi planlanan ve HUT'un ardılı olan James Webb Uzay Teleskopu (JWUT), çalışmaya başlayana kadar HUT'un görev yapması beklenmektedir. (JWUT) birçok açıdan daha üstün astronomik araştırma programlarına sahip olacak ancak kızılötesi gözlem yapacağından dolayı Hubble'ın spektrumun görünür ve ultraviyole ölçeğinde gözlem yapma yeteneğini (yerine geçmeyecek) tamamlayacak.

Düşünce, tasarım ve hedefler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Taslaklar ve Öncüler

[değiştir | kaynağı değiştir]

1923 yılında, Hermann Oberth— füzeciliğin babaları olarak düşünülen Robert H. Goddard ve Konstantin Tsiolkovski ile beraber bir füze yardımıyla dünya çevresinde bir teleskobun nasıl yörüngeye oturtulabileceğini anlattıkları (Almanca:Die Rakete zu den Planetenräumen, İngilizce:The Rocket into Planetary Space, Türkçe: Gezegenler Arası Uzaya Roket Yollamak) bir kitap yayınladı.[4]

Hubble Uzay Teleskobunun tarihçesi, gökbilimci Lyman Spitzer'ın 1946'da yazdığı "Dünya dışına konumlandırılmış bir teleskobun üstünlükleri" isimli yazıya kadar takip edilebilir.[5] Bu çalışmasında uzayda kurulacak bir gözlemevinin dünyadaki bir gözlemevine göre iki temel üstünlüğünü tartıştı. Birincisi açısal çözünürlük (nesnelerin açık bir biçimde ayrıştırılabildiği en küçük ayrım), atmosferin ters akıntısı yüzünden yıldızların göz kırpar gibi görünmesine yol açan ve gök bilimciler tarafından verilen isimle gökbilimsel görmeye nazaran sadece kırınım ile kısıtlanacaktı. O yıllarda, dünyadaki teleskoplar, çapı 2,5 m olan bir aynası olan, teorik olarak yaklaşık 0,05 arcsec'lik kırınım sınırlılık çözünürlüğe sahip bir teleskop ile karşılaştırıldığında 0,5–1,0 açısal dakikalık çözünürlükle sınırlıydılar. İkinci olarak uzaydaki bir teleskop atmosfer tarafından güçlü biçimde emilen kızılötesi ve ultraviyole ışınlarını gözlemleyebilirdi.

Spitzer hayatının büyük bir kısmını bir uzay teleskobunun geliştirilmesine adadı. 1962'de ABD Ulusal Bilimler Akademisi tarafından yayınlanan bir rapor insanlı uzay uçuş programının bir parçası olarak bir uzay teleskobunun geliştirilmesini tavsiye etti ve 1965'te Spitzer, büyük bir uzay teleskobu için bilimsel hedefler taslağı hazırlamakla görevlendirilen komitenin başına atandı.[6]

Hubble teleskobunda SM1 görevi sırasında geliştirme çalışması

Uzay tabanlı astronomi II. Dünya Savaşı'nı takip eden kısa süreli bir boşluktan hemen sonra bilimadamlarının roket teknolojisinde etkili olan geliştirmeler gerçekleştirmelerini takiben başladı. Güneşin ilk morötesi elektromanyetik tayfı 1946'da elde edildi,[7] ve NASA 1962'de morötesi, x-ray ve gama ışın spektrumlarını elde etmek için Uydu Güneş Gözlemevi'ni uzaya gönderdi.[8] Dünya çevresinde dönen bir güneş teleskobu Ariel 3 programı çerçevesinde İngiltere tarafından 1962 yılında dünya yörüngesine oturtuldu ve 1966'da NASA ilk Uydusal Astronomik Gözlemevi'ni (OAO) uzaya fırlattı. OAO-1 üç gün sonra güç kaynağının bozulması sonucu görev dışı kaldı. Bu uyduyu 1968 ve 1972 arası, normal planlanan ömründen bir sene fazla çalışarak yıldız ve galaksilerin morötesi gözlemlerini yapan OAO-2 takip etti.[9]

OSO ve OAO çalışmaları, uzay tabanlı gözlemlerin astronomide oynayabileceği önemli rolü sergiledi. 1968'de NASA'nın, 1979'da fırlatılmak üzere o dönem için geçici olarak en Büyük Uydu Teleskobu veya Büyük Uzay teleskobu olarak bilinen 3 metre çaplı bir aynaya sahip uzay tabanlı bir yansımalı teleskop için ciddi planlar geliştirdiği görüldü. Bu planlar, bu kadar pahalı bir programın uzun bir çalışma ömrünün olması için insanlı destek uçuşlarına ihtiyaç olduğunu vurguladı ve eş zamanlı olarak geliştirilen tekrar kullanılabilecek Uzay mekiği programının planları bunu gerçekleştirebilecek teknolojinin çok yakında kullanıma sunulabileceğini gösterdi.[10]

Fon Arayışı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hubble teleskobunun modeli Marshfield, Missouri

OAO programının devamlılık gösteren başarısı LST'nin ana hedef olması gerektiği konusunda astronomi dünyasında giderek artan fikirbirliğini cesaretlendirdi.1970 yılında NASA iki komite kurdu; biri uzay teleskobu projesinin mühendislik yanıyla diğeri bu çalışmanın bilimsel hedeflerinin belirlenmesi ilgilenmek üzere. Bu komiteler kurulduktan sonra NASA'nın önündeki ikinci engel dünyada kurulacak herhangi bir benzer cihaz ile karşılaştırıldığında bu aletin çok daha yüksek olan maliyetinin karşılanmasını sağlamaktı. ABD Kongresi teleskop için öngörülen bütçenin birçok öğesini sorguladı ve o dönem olası aletler ve teleskop için gerekli donanım hakkında oldukça detaylı çalışmasını içeren planlama safhalarının bütçelerinde kısıntılara zorladı. 1974'te Gerald Ford tarafından bütçeye getirilen kısıtlamalar yüzünden teleskop projesinin bütün fonu kesildi.[11]

Buna karşılık olarak, gök bilimciler arasında ülke çapında bir lobi çalışması yürütüldü. Birçok gök bilimci Kongre üyeleri ve Senato üyeleri ile yüz yüze görüştü ve büyük katılımlı bir mektup gönderme kampanyası düzenlendi. Ulusal Bilimler Akademisi bir uzay teleskobuna duyulan ihtiyaç ile ilgili bir rapor yayınladı ve sonuçta Senato daha önce Kongre tarafından onaylanan bütçenin yarısını kabul etmeye ikna oldu.[12] Fon tartışmaları projenin büyüklüğünde bir küçülmeye gidilmesine yol açtı; planlanan ayna çapı 3 m'den 2,4 m'ye indirilirken diğer harcamalara da kısıntı getirildi ve teleskop donanımı için daha etkili ve sınırlı bir tasarım ile yapılacak harcamaya izin verildi. Ana teleskopta kullanılacak sistemin denenmesi için düşünülen 1,5 m çapındaki ön çalışma teleskobundan vazgeçildi ve bütçe için Avrupa Uzay Ajansı ile işbirliğinin araştırılmasına karar verildi. ESA, Avrupalı gök bilimcilerin teleskobun gözlem süresinin en az %15'inde yer almalarının garanti edilmesi karşılığında teleskobu destekleyecek güneş pillerinin ve ABD'de teleskop üzerinde çalışacak teknik personelinin sağlanması kadar teleskop için gereken birinci nesil cihazlara mali kaynak yaratılmasına ve bunların teminine karar verdi.[13] Kongre 1978 yılında 36,000,000 US$'lık fonu onayladı ve LST'nin tasarımı en erken 1983 yılında bitirilip fırlatılmak üzere başladı.[12] 1983 yılında teleskoba şu isim verildi:[14] Edwin Hubble; evrenin genişlediğini keşfederek 20. yüzyılın çığır açan keşiflerinden birini yapan gök bilimci.[15]

Yapımı ve Mühendislik Çalışması

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hubble'ın ana aynasının parlatılması Mayıs 1979'da Danbury, Connecticut'daki Perkin-Elmer şirketinde başladı. Fotoğraftaki mühendis bu projede Perkin-Elmer için çalışan optik mühendisi Dr. Martin Yellin'dir.
Hubble Uzay Teleskobu'nun, Uzay Mekiği Discovery'den ikinci servis görevi STS-82'yi yaparken çekilmiş görüntüsü

Uzay Teleskobu projesine karar verildikten sonra, programdaki çalışma birçok kurum arasında paylaştırıldı. Marshall Space Flight Center(MSFC)'ye teleskobun tasarım, geliştirme ve yapım sorumluluğu verilirken Goddard Space Flight Center (GSFC)'ye bu çalışmanın bilimsel cihazlarının tüm kontrolü yapma ve yer-kontrol merkezi olma sorumluluğu verildi.[16] MSFC Perkin-Elmer şirketini uzay teleskobunun optik yapısını ve hassas kılavuz alıcılarını tasarlamak ve inşa etmekle görevlendirdi. Lockheed firması ise teleskobun içine yerleştirileceği uzay gemisini yapmakla görevlendirildi.[17]

Optik Teleskop Aracı (OTA)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Optik açıdan, Hubble, çoğu büyük profesyonel teleskop gibi, Ritchey-Chrétien tasarımına sahiptir. Bu tasarım, iki hiperbolik aynası ile; bu aynaların şeklinden dolayı üretilmelerinin ve test edilmelerinin zor olmaları dezavantajına rağmen geniş görüş alanlarında görüntülemede iyi olarak bilinmektedir. Teleskobun ayna ve optik sistemleri en son başarımı belirler ve bunlar teknik özellikleri yerine getirmek üzere tasarlanır. Optik teleskoplar geleneksel olarak görülebilir ışığın onuncu dalga boyuna kadar netliğe ulaşacak şekilde parlatılmış aynalara sahiptir ancak Uzay Teleskobu morötesi (kısa dalga boyu olan ışınlar) ışınları gözlemlemek için kullanılacaktı ve uzayda bulunmanın bütün üstünlüklerini kullanarak kırınım sorununu aşmak üzere özellikle tasarlandı. Dolayısıyla aynasının 10 nanometre netliğinde olması veya yaklaşık olarak kırmızı ışığın 65'te 1 dalga boyunda parlatılması gerekmekteydi.[18]

Perkin-Elmer aynanın istenen şekli alması için gereken aşındırmada özel tasarlanmış ve üst düzeyde geliştirilmiş bilgisayar kontrollü özel parlatma makineleri kullandı.[17] Ancak, onların en son teknoloji ürünü cihazları zorlanınca, NASA, PE'nin Kodak firmasıyla geleneksel ayna parlatma tekniklerini kullanarak bir tane yedek ayna yapması konusunda işbirliği yapmasını istedi.[19](Kodak ve Itek ekibi aynı zamanda orijinal aynanın parlatılmasına da katıldılar. Daha sonra ortaya çıkan çeşitli sorunlara yol açacak olan parlatma hatasına neden olacak şekilde, yapılan anlaşmayla her iki şirketin birbirinin işini denetlemesi öngörüldü.[20]) Kodak tarafından yapılan ayna günümüzde Smithsonian Enstitüsü'nde sergilenmektedir.[21] Bu çalışmanın bir parçası olarak üretilen bir Itek aynası günümüzde Magdalena Ridge Gözlemevi'ndeki 2,4 m'lik teleskopta kullanılmaktadır.[22]

Perkin-Elmer aynasının yapımına Corning şirketinin çok düşük genleşmeli camından üretilen bir altyapı ile 1979 yılında başlandı. Ağırlığını en alt seviyede tutmak için ayna, balpeteği şeklindeki kafesi aralarında sıkıştıran bir inç kalınlığında alt ve üst plakalar içermekteydi. Perkin-Elmer, değişik oranlarda kuvvet uygulayan 138 adet çubuk ile aynayı çift taraflı olarak destekleyerek mikro çekim benzetimini (simülasyon) gerçekleştirdi. Bu, aynanın son halinin doğru olmasını ve sonuç olarak uygulandığında hedeflenen işlevi görmesini sağladı. Aynanın parlatılması 1981 Mayıs'ına kadar sürdü. O sırada hazırlanan NASA raporları doğrultusunda Perkin-Elmer şirketinin yönetimi sorgulandı; parlatma işlemi takvimi sarkmaya ve bütçe aşılmaya başlandı. Bütçede tasarruf yapmak için NASA yedek aynanın yapım çalışmasını askıya aldı ve teleskopun fırlatılışını Ekim 1984 tarihine erteledi.[23] Ayna 1981'in sonunda tamamlandı; 2400 galon sıcak, de-iyonize su ile yıkandıktan sonra yansıtıcı katman olarak 65 nm- kalınlığında alüminyum ve koruyucu katman olarak 25 nm-kalınlığında magnezyum florit ile kaplandı.[24][25]

Hubble'ın yapımı. Fotoğrafta optik ölçüm çatı makası ve ikincil sesyayar körük görülmektedir.

OTA'nın tamamı için bütçe ve takvim aşılmaya devam ettikçe Perkin-Elmer şirketinin bu kadar önemli bir proje için yeterliliği konusundaki şüpheler dile getirilmeye artarak devam etti. "Günlük olarak değişen ve oturmayan" olarak ifade edilen plana bir cevap olarak NASA teleskopun fırlatılışını Nisan 1985 tarihine erteledi.Perkin-Elmer'in programı her dört ayda bir düzenli olarak bir ay sarkmaya devam etti bazı zamanlarda bu sarkma bir iş gününe karşılık bir gün olarak gerçekleşti. NASA fırlatışı önce Mart sonra da Eylül 1986'ya çekmek zorunda kaldı. Bu sırada toplam proje bütçesi 1.175 milyar dolara yükseldi.[26]

Uzay Gemisi Sistemleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Teleskop ve diğer cihazları taşıyacak uzay gemisinin yapımı başka bir büyük mühendislik sorunuydu. Bu noktada cihaz, bir yandan teleskobun çok keskin bir şekilde hedefleme yapmasını sağlarken bir yandan da doğrudan güneş ışığına maruz kalma ve dünyanın gölgesinin üstüne düşmesine bağlı olarak sıcaklık açısından meydana gelecek değişikliklerle başa çıkabilmeliydi. Çok katmanlı bir yalıtım teleskobun içindeki sıcaklığı sabit tutmakta; teleskop ve cihazların içine oturduğu ince bir alüminyum kabuğu da sarmaktadır.Kabuğun içinde, bir grafit epoksi (karbon fiber ile güçlendirilmiş bir çeşit plastikten imal edilmiş) iskelet teleskobun çalışan parçalarını sağlam bir biçimde bir arada tutulmasını sağlamaktadır.[27] Grafit kompozitler higroskobik oldukları için Lockheed'in temiz odasındaki destek çatı tarafından emilen su buharının daha sonra uzay boşluğunda dışarı çıkma riski vardı; bu durumda teleskobun cihazları buz ile kaplanacaktı. Bu riski azaltmak için teleskop uzaya bırakılmadan önce içine bir nitrogen gaz boşaltımı yapıldı.[28]

Hubble Teleskobunun kısımlarını gösteren çizim

Teleskobun ve diğer cihazların içine yerleştirileceği uzay gemisinin yapımı sırasında OTA yapımına göre daha az bir gecikme yaşansa da, Lockheed firması bütçeyi ve takvimi bir miktar aşmıştı; 1985 yazı itibarıyla uzay gemisinin yapımı bütçeyi %30 aşmış ve takvimin üç ay gerisinde kalmıştı. Bir MSFC raporuna göre Lockheed firması geminin yapımı konusunda kendi kararlarından ziyade NASA'nın talimatlarına göre hareket etme eğilimindeydi.[29]

Temel cihazlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Fırlatıldığında HUT beş bilimsel cihaz taşıyordu; Geniş Alan ve Gezegen Kamerası (WF/PC), Goddard Yüksek Çözünürlük Tayfölçeri (GHRS), Yüksek Hız Fotometresi (HSP), Silik Nesne Kamerası (FOC) ve Silik Nesne Tayfölçeri (FOS). Geniş Alan ve Gezegen Kamerası (WF/PC), esas olarak optik gözlemler için geliştirilmiş bir yüksek çözünürlük görüntüleme aracıydı. Bu cihaz NASA'nın Jet Roket Laboratuvarı tarafından geliştirilmiş ve özel astrofiziksel araştırmalar için tayf çizgilerini izole eden 48 tane filtreden oluşturulmuştu. Cihaz, her biri dört tanesini kullanacak şekilde iki kamera arasında bölüştürülmüş sekiz tane CCD çipi içermektedir. "Geniş alan kamerası"(WFC) çözünürlüğün çoğalmasına bağlı olarak geniş açıda bir alanı kapsamaktaydı; "gezegen kamerası" (PC) ise sahip olduğu daha büyük büyültme gücü ile WF çiplerine nazaran daha etkili odak uzaklığındaki görüntüleri almaktaydı.

Goddard Yüksek Çözünürlük Tayfölçeri (GHRS), ultraviyole ışığında çalışmak üzere tasarlanmış bir tayfölçerdi. Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde imal edilmişti ve 90,000'lik spektral çözünürlüğü gerçekleştirebiliyordu.[30] Ultraviyole gözlemleri için imal edilen diğer cihazlar FOC ve FOS'du; bunlar Hubble'da yer alan cihazlar arasında en üst düzey uzamsal yeterliliği olan araçlardı. CDD'lere nazaran bu üç cihaz algılayıcı olarak foton-sayıcı digicon (doğrudan fotoelektrik etkiyi kullanarak uzayda ışık çözünürlüğünü algılayan bir algılayıcı) kullanıyordu. FOC, ESA tarafından yapılırken, FOS Martin Marietta şirketi tarafından imal edilmişti.

Son cihaz ise Madison'daki Wisconsin Üniversitesi tarafından tasarlanıp imal edilen HSP'ydi. Farklı yıldızların ve parlaklık açısından değişiklik gösteren diğer astronomik nesnelerin görülebilir ve ultraviyole ışınlarının gözlemlenebilmesi için geliştirilmişti. Cihaz, %2'lik veya daha üstün bir ışık ölçümü keskinliğinde saniyede 100,000'e yakın ölçüm yapabiliyordu.[31]

HUT'un kılavuz sistemi de bilimsel bir cihaz olarak da kullanılabilmektedir. Cihazın üç adet Hassas Kılavuz Algılayıcıları (FGS'ler) bir gözlem sırasında teleskobu sabit tutmak için kullanıldıkları gibi yaklaşık olarak 0,0003 arc saniye kesinlikte en ileri seviyede astronometri ölçümleri de yapabilmektedirler.[32]

Yer desteği

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hubble'ın alçak dünya yörüngesi, sadece yörüngeyi tamamlama zamanının yarısından az bir süre içerisinde birçok hedefin görüntülenebilir olduğu anlamına gelmektedir çünkü yörüngenin yarıya yakın bir süresinde dünyanın kütlesi tarafından bu hedeflerin görülmeleri engellenmektedir.

Uzay Teleskop Bilimi Enstitüsü;(UTBE)/(STScI), teleskobun bilimsel işleyişinden ve bilgilerin astronomlara iletilmesinden sorumludur. UTBE (STScI), Üniversiteler Arası Astronomi Araştırmaları Birliği(AURA)tarafından yönetilmektedir ve AURA birliğini oluşturan 33 ABD üniversitesi ve 7 uluslararası yapıdan biri olan Johns Hopkins Üniversitesi'nin Baltimore, Maryland'de yer alan Homewood kampüsünde yer almaktadır. UTBE (STScI), 1983 yılında NASA ve geri kalan büyük bir bilimsel topluluk arasında meydana gelen güç çatışmasından sonra kuruldu. NASA bu işlevi kendi bünyesi içinde tutmak istedi ancak bilim insanları bunun akademik bir oluşum içinde değerlendirilmesini istedi.[33][34] 1984'te Münih yakınlarında Garching'de kurulan Uzay Teleskobu Avrupa Koordinasyon Kurumu (UTAKK / ST-ECF) Avrupalı astronomlar için benzer bir işlev görmektedir.

(UTBE)/(STScI)'in payına düşen zor görevlerden birisi de teleskobun gözlemlerini takvimlendirmektir.[35] Hubble alçak dünya yörüngesine oturutulmuştur dolayısıyla uzay mekikleri tarafından kolaylıkla ulaşılabilmektedir ancak bu aynı zamanda yörünge dönüşünün yarısından biraz daha az bölümünde hedeflenen birçok astronomik nesnenin dünyanın kütlesi nedeniyle görüntülenememesi anlamına gelmektedir. Teleskop, Güney Atlantik Anomalisinin üzerinden geçerken ortaya çıkan yüksek radyasyon nedeniyle gözlem yapılamamaktadır ve aynı zamanda Güneş (aynı zamanda Merkür'ün gözlemlenmesini engelleyen), Ay ve Dünya'nın etrafında gözlem yapmayı önemli miktarda engelleyen alanlar bulunmaktadır. OTA'nın herhangi bir parçasının güneş ışığına maruz kalarak yanmasını engellemek için özel olarak geliştirilen güneşten korunma açısı yaklaşık 50°'dir. Dünya ve aydan sakınmanın amacı yoğun parlak ışığı FGS'lere doğrudan gelmesini ve dağılmış ışığın cihazların içine girmesini engellemektir. FGS'ler çalıştırılmadığında ay ve dünya gözlemlenebilmektedir. Dünya gözlemleri, programın ilk yıllarında WFPC1 cihazının dijital görüntüleme kalitesini artırmak için yapılırdı. Hubble'ın yörünge düzlemine, doksan derece açıyla sürekli görüntülenen ve uzun süreli dönemler için düzeltme yapılmayan hedefler içeren bir bölge vardır. Yörüngenin değişmesine bağlı olarak CVZ'nin konumu yaklaşık olarak sekiz hafta içinde yavaşça değişir. CVZ(Sürekli Gözlemlenen Bölgeler)deki alanlarda dünyanın eğimi her zaman yaklaşık olarak 30° olduğundan dolayı, dünyanın yayılan ışığının parlaklığı CVZ gözlemleri sırasında uzun süre kaldırılabilmektedir.

Hubble atmosferin üst katmanlarının içinde kalacak şekilde dünya etrafında döndüğü için yörüngesi önceden belirlenebilir olmaksızın zaman içinde değişebilmektedir. Üst atmosfer katmanlarının yoğunluğu birçok etkene göre değişebilmektedir ve bu durum altı haftalık bir süre içerisinde Hubble'ın tahmin edilen konumunda 4,000 km'ye yakın hatalı bir sapma olabilir anlamına gelmektedir. Gözlem takvimleri çalışmaya başlanmadan sadece birkaç gün önce belirlenmektedir; çünkü daha uzun bir süre söz konusu olduğunda gözlenmek istenen bölge gözlem saatinde gözlenemeyebilmektedir.[36]

HUT için mühendislik desteği, Uzay Teleskop Bilimi Enstitüsü;(UTBE)/(STScI)'nin 48 km güneyinde Greenbelt, Maryland'da kurulu Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde çalışan teknik elemanlar ve NASA tarafından verilmektedir.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ HST Program Office (2003). "Hubble Facts: HST Orbit Decay and Shuttle Re-boost" (.PDF). Goddard Space Flight Center. 16 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Mayıs 2009. 
  2. ^ Amiko Kauderer (26 Mart 2009). "Space Shuttle Mission Overview - STS-125: The Final Visit". NASA. 10 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2009. 
  3. ^ "NASA's Great Observatories". NASA. 20 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2008. 
  4. ^ H. Oberth (1923). Die Rakete zu den Planetenräumen. R. Oldenbourg-Verlay. 
  5. ^ Spitzer, L., "Report to Project Rand: Astronomical Advantages of an Extra-Terrestrial Observatory", reprinted in NASA SP-2001-4407: Exploring the Unknown 20 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Chapter 3, Document III-1, p. 546.
  6. ^ "Lyman Spitzer, Jr". Caltech. 6 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2008. 
  7. ^ Baum, W. A. and Johnson, F. S. and Oberly, J. J. and Rockwood, C. C. and Strain, C. V. and Tousey, R. (Kasım 1946). "Solar Ultraviolet Spectrum to 88 Kilometers". Phys. Rev. 70 (9–10). American Physical Society. ss. 781-782. doi:10.1103/PhysRev.70.781. 
  8. ^ "Up close and personal - physicsworld.com". physicsworld.com. Institute of Physics (www.iop.org). 2 Mart 2009. 27 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
  9. ^ "OAo". NASA. 18 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2008. 
  10. ^ Spitzer, History of the Space Telescope, p. 32.
  11. ^ Spitzer, History of the Space Telescope, pp. 33–34.
  12. ^ a b Spitzer, History of the Space Telescope, p. 34.
  13. ^ "Memorandum of Understanding Between The European Space Agency and The United States National Aeronautics and Space Administration", reprinted in NASA SP-2001-4407: Exploring the Unknown 20 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Chapter 3, Document III-29, p. 671.
  14. ^ "A Chronology of the Hubble Space Telescope". NASA. 6 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2008. 
  15. ^ "The path to the Hubble Space Telescope". NASA. 5 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2008. 
  16. ^ Dunar, pp. 487–488.
  17. ^ a b Dunar, p. 489.
  18. ^ "Hubble: The Case of the Single-Point Failure" (PDF). Science Magazine. 17 Ağustos 1990. 26 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Nisan 2008. 
  19. ^ Allen report, page 3–4.
  20. ^ Associated Press (28 Temmuz 1990). "Losing Bid Offered 2 Tests on Hubble". 4 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2008. 
  21. ^ "Hubble Space Telescope Stand-in Gets Starring Role". NASA. 21 Eylül 2001. 19 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2008. 
  22. ^ "2.4m Observatory Technical Note". New Mexico Institute of Mining and Technology. 1 Ocak 2008. 29 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2008. 
  23. ^ Dunar, p. 496
  24. ^ Ghitelman, David, The Space Telescope, Michael Friedman Publishing, New York, 1987, p.32
  25. ^ Robberto, M. and Sivaramakrishnan, A. and Bacinski, J.J. and Calzetti, D. and Krist, J.E. and MacKenty, J.W. and Piquero, J. and Stiavelli, M. (2000). "The Performance of HST as an Infrared Telescope" (PDF). Proc. SPIE. Cilt 4013. ss. 386-393. doi:10.1117/12.394037. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2009. 
  26. ^ Dunar, p. 504.
  27. ^ "Hubble Space Telescope Systems". Goddard Space Flight Center. 27 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2008. 
  28. ^ Ghitelman, David, The Space Telescope, Michael Friedman Publishing, New York, 1987, p. 50
  29. ^ Dunar, p. 508.
  30. ^ Brandt J.C.; ve diğerleri. (1994). "The Goddard High Resolution Spectrograph: Instrument, goals, and science results" (PDF). Publications of the Astronomical Society of the Pacific. Cilt 106. ss. 890-908. doi:10.1086/133457. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ekim 2020. 
  31. ^ Bless R.C., Walter L.E., White R.L. (1992), High Speed Photometer Instrument Handbook, v 3.0, STSci
  32. ^ Benedict, G. Fritz; McArthur, Barbara E. (2005). "High-precision stellar parallaxes from Hubble Space Telescope fine guidance sensors". D.W. Kurtz (ed.) (Ed.). Proceedings of IAU Colloquium #196,. Transits of Venus: New Views of the Solar System and Galaxy. Cambridge University Press. ss. 333-346. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2010. 
  33. ^ Dunar, pp. 486–487.
  34. ^ Nancy Grace Roman, "Exploring the Universe: Space-Based Astronomy and Astrophysics", in NASA SP-2001-4407: Exploring the Unknown 20 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Chapter 3, p. 536.
  35. ^ Primer, Chapter 2.
  36. ^ Diane Karakla, Editor and Susan Rose, Technical Editor (2004). HST Primer for Cycle 14.

Wikimedia Commons'ta Hubble Space Telescope ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hubble_Uzay_Teleskobu&oldid=33902146" sayfasından alınmıştır