Hereti Krallığı
| 893-1020'ler | |||||||||||||
 850 yılında Kafkasya. (Hereti'nin en geniş sınırları) | |||||||||||||
| Başkent | Şeki | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Gürcüce Albanca | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Gürcistan Azerbaycan Rusya | ||||||||||||
Hereti Krallığı (Gürcüce: ჰერეთის სამეფო heretis samepo), Kafkasya'da İberya-Albanya sınırında ortaya çıkmış bir Orta Çağ monarşisiydi. Günümüzde kabaca Gürcistan'ın Kaheti bölgesinin güneydoğu köşesi ve Azerbaycan'ın kuzeybatı bölgelerinin bir bölümüne tekabül eder.
Geleneksel kaynaklara göre, bölgenin ismi Alazani Nehri'nde Hereti şehrini (daha sonra Horanta olarak bilinen) kuran Togarma'nın oğlu efsanevi ata "Heros"dan gelmektedir.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk çağlardan beri Hereti Albanya hakimiyetindeydi.[1] Albanya'nın gerilemesi ile bölge 5. yüzyılda kademeli olarak İberya Krallığı'nın bir dükalığı (saeristavo) haline geldi ve bölge halkı sonunda asimile olarak Gürcüleşti. Hereti ismine Gürcü kaynaklarında ilk olarak bu dönemde rastlanır. Hereti'nin nüfusu Albanlar, Dağıstanlılar, Ermeniler, Persler ve Gürcülerden oluşmaktaydı. İran ve Ermenistan ile ticaret halindeki gelişen kentlere sahipti.[1]
İberya yöneticisi Arçil, Arap işgaline karşı mücadeledeki katkılarından dolayı Hereti'yi 740-750 yılları arasında soylu Bagrationi ailesine verdi. Son İberya prensleri İoane ve Cuanşer'in ölümünden sonra Hereti lordları derebeyliklerini genişletti ve 787'de başkenti Şeki olan bağımsız Hereti Prensliği'ni kurdular.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihi kayıtlardaki ilk yöneticisi Sahl Smbatean, 882'de Alban kraliyet ailesi Mihran Hanedanı'nın sonunu getirdi ve kendisini "Arran Şahı" ilan etti, Zerdüşt Babek Hürremi'ye ihanet edip Halifelikle ilişkilerini geliştirerek Arran'ın yöneticisi olarak tanındı. Sahl, daha sonra Halifeliğin güvensizliğine uğrayarak tutuklandı ve Bağdat'a gönderildi. Onun yerine oğlu I. Adarnase ve torunu Grigol Hamam tahta geçti. Prenslik 883'te Grigol Hamam'ın kral olarak taç giymesini sağlayan önemli bir güç ve prestij kazandı.[2]
Hereti Krallığı'nın artan gücünden endişelenen komşu Kaheti Prensliği yöneticisi I. Kvirike, Egrisi-Abhazya Kralı III. Konstantin ile ittfak oluşturdu ve 915'te II. Adarnase Patrikios'a karşı sefer düzenledi. Müttefikler krallığı işgal etti ve böldü ama Adarnase Patrikios'un kaybettiklerini kısa sürede yeniden feth etmesi ile hakimiyetleri kısa süreli oldu. Krallık, Kaheti saldırılarından kurtuldu ancak Albanya'yı komşu Müsafiri Hanedanı'na kaybetti. Adarnase, Tao Prensi III. Adarnase'nin kızı Kraliçe Dinar ile evlendi ve oğlu İşhanik dünyaya geldi.
Adarnase Patrikios'un oğlu ve vârisi İşhanik, krallığı annesi Kraliçe Dinar ile birlikte yönetti. Onların yönetiminde Hereti komşu Müsafiri Hanedanı tarafından yönetilen güçlü Daylam Prensliği'nin hakimiyetini tanımak zorunda kaldı. Gürcü kroniklerine göre Kraliçe Dinar oğlu ile birlikte Hereti'de Doğu Ortodoks Hristiyanlığı yaydı ve 10. yüzyılda Oryantal Ortodoks Kilisesi'ni feshetti. 950'de İşhanik, Müsafiri devleti içindeki şiddetli iç karışıklığı avantaj olarak kullanıp haraç ödemeyi keserek krallığın bağımsızlığını yeniden sağladı.
Babasının ardından tahta geçen Kral İoane (951-959) hükümdarlığında Albanya'nın bir bölümünün ele geçirilmesinden sonra Hereti gücünün ve prestijinin zirvesine ulaştı. Ermeni tarihçi Movses Kagankatvatsi onu "Albanya Krallığı'nın Yeniden Kurucusu" olarak adlandırır. Daha sonra İoane, Kaheti'nin bölgelerini ele geçirdi ve "Tzanarların Kralı" unvanını aldı. İoane, Müsafiri Hanedanı temsilcileri ve Tao Kralı III. Davit ile iyi ilişkilere sahipti. Babası ve büyükannesi Kraliçe Dinar gibi o da krallığının dini değişimine büyük katkıda bulundu. İoane 959 yılında herhangi bir varisi olmadan öldü.
Onun ölümünün ardından yerel hanedan sona ermiş gözüküyordu ve krallık Kaheti Prensi II. Kvirike'nin (929–976) kontrolüne geçti. Bölge daha sonra onun varisi Davit ve bütün Gürcü topraklarını tek bir monarşi altında toplamaya çalışan birleşik Gürcistan Kralı III. Bagrat arasındaki mücadeleye tanık oldu. 1020'li yıllarda bölge sonunda Kaheti Kralı III. Kvirike tarafından Kaheti Krallığı'na katıldı ve birleşik Kaheti-Hereti Krallığı kurulmuş oldu.
Hereti'nin Hükümdarları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Hükümdar | Saltanat | Unvan | Notlar |
|---|---|---|---|
| 1. Sumbat | 787–815 | Prens | |
| 2. Sahl Eṙanşahik | 815–840 | Prens | |
| 3. I. Adarnase | 840–865 | Prens | |
| 4. Grigol Hamam | 865–897 | Kral | (893'ten beri) |
| 5. II. Adarnase | 897–943 | Kral | |
| 6. İşhanik | 943–951 | Kral | Yardımcı yönetici: Dinara |
| 7. İoane Senekerim | 951–959 | Kral | "Tzanarlar'ın Kralı" oldu. |
| 995–997 | I. Davit tarafından kısa süreli ele geçirildi. | ||
| – | 997–1020'ler | – | Fetret |
| 1020'ler | III. Kvirike tarafından ilhakı. |