Henry Morgenthau Jr.
| Henry Morgenthau Jr. | |
|---|---|
.jpg)
| |
| 1944 yılında Morgenthau | |
| 52. Amerika Birleşik Devletleri hazine bakanı | |
| Görev süresi 1 Ocak 1934 - 22 Temmuz 1945 | |
| Yerine geldiği | William H. Woodin |
| Yerine gelen | Fred M. Wilson |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 11 Mayıs 1891 New York |
| Ölüm | 6 Şubat 1967 (75 yaşında) New York |
| Partisi | Demokrat Parti |
| Evlilik(ler) | Elinor Fatman |
| Çocuk(lar) | 3 |
Henry Morgenthau Jr. (11 Mayıs 1891 - 6 Şubat 1967) Franklin D. Roosevelt'in ABD Başkanı olduğu dönem boyunca Amerika Birleşik Devletleri hazine bakanı görevinde bulunmuş olan devlet adamı. Roosevelt dönemindeki New Deal programının mimarlarındandır. ABD'nin II. Dünya Savaşı'na katılımının ekonomik arka planını örmüştür. Savaş sırasında uyguladığı Lend-Lease programıyla bilinir. Ayrıca savaşın ardından Nazi Almanyası'nın savunma sanayii alanındaki altyapısının tamamen tasfiye edilmesini savunan Morgenthau Planı'nın mimarıdır. Roosevelt'in ölümünün ardından ABD Başkanı olan Harry S. Truman görevden alınmıştır.
Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]
Henry Morgenthau, Jr. New York'da varlıklı bir Yahudi ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Babası Henry Morgenthau Sr. emlak zengini ve diplomattır. Annesi ise Josephine (Sykes) Morgenthau'dur. 3 kız kardeşi olan Henry, liseyi Dwight Kolejinde tamamladıktan sonra Cornell Üniversitesinde mimarlık ve ziratt mühendisliği eğitimi alır. 1913 yılında Franklin ve Eleanor Roosevelt çiftiyle tanışır ve dost olur. New York'un hemen dışındaki çiftliğinde Rooseveltler gibi Noel ağacı yetiştirir. 1922 yılında Amerikan Çiftçisi adlı derginin yayın yönetmenliğine başlar. Bu dergide çiftçilere uygulanan hacizlere karşı konum alır, özel çiftçilik tekniklerine dair bilgiler verir. 1929 yılında Roosevelt New York valisi olunca Henry de New York Tarım Danışma Komitesi başkanlığına getirilir.
Siyasi hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
1933 yılında Franklin D. Roosevelt ABD Başkanı olunca Morgenthau'yu Federal Farm Board'un başkanlığına getirir. Çiftçilik alanında görev yapmasına rağmen mali konularla da ilgilenir. Roosevelt, Cornell Üniversitesinden Profesör George Warren'ın önerisini destekleyerek altının değerini artırarak nakit paradaki değer kaybını tetikleyerek, eksi enflasyonun fiyatlardaki etkisini baskılamaya çalışır.
1934 yılında William H. Woodin sağlık sebepleri gerekçesiyle görevden ayrılınca Roosevelt Morgenthau'yu Amerika Birleşik Devletleri hazine bakanı görevine getirir. Roosevelt, Morgentahu ve Merkez Bankaları Sistemi Başkanı Marriner Stoddard Eccles ekonomik bunalım döneminde faizleri düşük tutarak yüksek hacimli kamu harcamalarına girişmiş, sonrasında ise silahlanmayı destekleyecek şekilde savunma sanayiine yatırım yapılmasını sağlamışlardır.
Yolsuzluk ve örgütlü suçla mücadele[değiştir | kaynağı değiştir]
Morgenthau, Hazine bakanı olarak konumunu yolsuzlukla ve örgütlü suçla mücadele için kullanmıştır. Ancak istihbarat alanında bir yapılandırma girişimi FBI Başkanı J. Edgar Hoover tarafından baltalanmıştır. Hoover yeni bir yapılanmanın başında bulunduğu kurumu gölgelemesinden çekinmiştir. Buna rağmen Hazine Bakanlığı bünyesindeki kurumların istihbarat alanında koordinasyonunu sağlayan bir yapı kuran Morgenthau buranın başına daha önce suç örgütü lideri Al Capone'u başarıyla tasfiye etmiş Elmer Lincoln Irey'yi getirmiştir. Kansas'daki Big Tom Pendergast ve mafya lideri Charles Carrollo örgütleri bu işbirliği sayesinde çökertilmiştir.
Yahudi mülteciler[değiştir | kaynağı değiştir]
II. Dünya Savaşı sırasında yaşanan Holokost karşısında Müttefik Devletler yavaş davranmış ve gerekli yanıtları üretememiştir. 1943 yılında Hazine Bakanlığı Dünya Yahudi Kongresi'nin planını kabul etmiş, Yahudilerin Nazi Almanyası'nın işgalindeki Avrupa'dan kaçırılması için İsviçre'deki bloke banka hesaplarının açılmasını onaylamıştır. Ancak bu açılım ABD Dışişleri Bakanlığı ve İngiltere'nin oylaması nedeniyle çok yavaş ilerlemiştir. Resmî süreç onaylarını pas geçerek yapılan işlemler Yahudilerin ABD'ye sığınmasının önü açılmış, 1944-45 döneminde 200 bin Yahudi bu sayede kurtarılmıştır.
Morgenthau Planı[değiştir | kaynağı değiştir]
1944 yılında II. Dünya Savaşı sürmekteyken Morgenthau, savaşın ardından nasıl bir Almanya kurulması gerektiğine dair önerilerde bulundu. Buna göre Almanya ağır sanayii altyapısı tasfiye edilecek, özellikle Ruhr bölgesi tamamen ortadan kaldırılarak yakın bir vadede yeniden hayata geçmesinin önlemleri alınacaktı. 16 Eylül 1944 tarihli İkinci Quebec Konferansında Roosevelt ve Morgenthau, bu konuya dair çekimser İngiliz Başbakanı Winston Churchill'i Lend-Lease antlaşmasını da kullanarak planın uygulanmasına ikna ederler. Churchill planın ağır koşullarını bir miktar gevşetse de plan Almanya'nın temelde bir tarım toplmu olarak var olmasını öngörmekteydi.
Ancak plan Roosevelt kabinesinin ve özellikle Henry Stimson'ın şiddetli eleştirileriyle karşılaşmıştır. Ayrıca plan basına sızdırılınca kamuoyunda Roosevelt'e karşı tepki oluşmuştur.
Halen iktidarda olan Naziler, kendi iktidarlarından sonra olacak olanlara dair planların ortaya çıkmasını çok iyi kullanmışlardır. Propaganda Bakanı Joseph Goebbels Wehrmacht'ın canla başla savaşmasını sağlayan bu argümanı propaganda için yoğun şekilde işlemiştir. Özellikle savaşın son dönemlerindeki şiddetli direnişin sebepleri arasında bu etken de belirtilmelidir.
Roosevelt'in ardından Başkanlık görevine gelen Harry Truman, Avrupa'da zaferin ardından yayınladığı JCS 1067 numaralı emirle adını koymadan Morgenthau Planını uygulamay koyar, buna göre işgal edilen Alman topraklarından ABD komutanlarına Almanya'nın ekonomik olarak yeniden kalkınması için hiçbir adım atılmaması emrediliyordu.
Morgenthau, işgal altındaki Almanya'ya gönderdiği ve "Morgenthau boys" olarak adlandırılan Hazine Bakanlığı uzmanları sayesinde JSC 1067 gereklerinin yerine getirildiğinden emin olmaya çalışmıştır. Morgenthau'nun 1945 ortalarındaki istifasının ardından bölgede greve devam eden bu yetkililer 1947 yılında JSC 1067 iptal edilip JSC 1779 yayınlanınca görevlerini sona erdirmişlerdir. Yeni emir uyarınca varlıklı, düzenli bir Avrupa'nın oluşabilmesi için üretken istikrarlı bir Almanya'nın elzem olduğu belirtiliyordu.
Ekim 1945'te Morgentahu önerdiği planı ayrıntılarıyla ele aldığı Germany is Our Problem[a] adlı kitabı yayınlar. Roosevelt ölmeden az önce kitabın yayınlanmasına izin vermiştir. Kasım 1945'te ABD Silahlı Kuvvetleri İşgal komutanı konumundaki General Dwight Eisenhower Almanya'da bulunan askerî yetkililere dağıtılmak üzere ücretsiz 1000 adet kitabın alınmasına izin vermiştir.
Morgenthau 1945 yılındaki istifasının ardından Almanya'ya şiddetli bir barış uygulanması konusunda ısrarcı olsa da sonuçta Soğuk Savaş'ın da etkisiyle sanayileşmiş ve görece Nazilerden arındırılmış müttefik bir Almanya söylemi baskın çıkar.
Bretton Woods[değiştir | kaynağı değiştir]
Morgenthau, dönemin Başkanı Roosevelt tarafından Bretton Woods Konferansının Başkanı olarak atanır. Bu önemli konferansta Bretton Woods sisteminin, IMF ve Dünya Bankası'nın temelleri atılmıştır. 1 Temmuz 1944'teki açılış oturumunda konferans başkanlığına seçilmiştir.
Sonraki hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
1945 yılında Harry S. Truman ABD Başkanı olunca Morgenthau onunla beraber Potsdam Konferansı'na gelmekte ısrarcı olmuştur. Eğer talebi kabul edilmezse istifa edeceğini söylemesi üzerine Truman derhal istifa etmesini söylemiş ve görevden alınmasını sağlamıştır. Bunun ardından hayatını Yahudilere yardıma vakfetmiş, yeni kurulan İsrail devletine mali konularda danışmanlık yapmıştır.
Kişisel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Morgenthau, Lehman Brothers kurucularından Mayer Lehman'ın torunu Elinor Lehman Fatman ile evlenmiş ve üç çocukları olmuştur: Joan Elizabeth Morgenthau Hirschhorn, Henry Morgenthau III ve Robert M. Morgenthau.
Anısı[değiştir | kaynağı değiştir]
- Amerika Birleşik Devletleri Sahil Güvenlik Teşkilatına bağlı olarak 1969-2017 tarihleri arasında görev yapan USCGS Morgenthau gemisi adını Henry Morgenthau Jr.'dan almıştır.[1] Gemi halen CSB 8020 adıyla Vietnam Halk Deniz Kuvvetlerine hizmet etmektedir.
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Almanya bizim sorunumuzdur
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Gemideki devir teslim törenine ait 1 Ağustos 2016 tarihli military.com haberi 9 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 9 Kasım 2021 tarihinde erişilmiştir
