Gülyüzü, Arpaçay
| Gülyüzü | |
|---|---|
 | |
 Kars'ın konumu | |
  Gülyüzü Gülyüzü'nün Kars'taki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Kars |
| İlçe | Arpaçay |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2161 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 514 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0474 |
| İl plaka kodu | 36 |
| Posta kodu | 36730 |
Gülyüzü, Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Gülyüzü köyünün eski adı Pekraşeni'dir. Bu yer adı 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine Pekraşen (پكرەشین) olarak girmiştir.[3] Bu yer adı Gürcüce "peikari" (ფეიქარი) ve "şeni" (შენი) kelimelerinden türemiş olabilir. "Peikari" Farsçadan Gürcüceye girmiş bir kelime olup dokumacı, "şeni" kelimesi de mesken, yerleşim anlamına gelir.[4][5]
Pekraşeni köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Çrdili'da yer alır. Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Nitekim 10. yüzyılda, Gürcü Krallığı döneminde inşa edilmiş olan Gürcü kilisesi de buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[3][6]
Pekraşeni köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Gürcistan Vilayeti içinde Çıldır Livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 39 haneden oluşuyordu. İki hane yeni Müslüman olduğu için vergiden sorumlu kişiler "Ahmed veled-i Abdullah" ve "Mehmed veled-i Abdullah" adını taşıyordu. Köyde yonca, buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[3][7]
Pekraşeni köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Pekraşeni (Пекрашенъ) biçiminde kaydettiği köy, Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Zurzuna nahiyesinin 10 köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 186'sı kadın ve 174'ü erkek olmak üzere, 37 hanede yaşayan 360 kişiden oluşuyordu. Pekraşen'in nüfusu, 1 hane hariç Karapapak olarak kaydedilmişti. Bir hanede ise, 6'sı erkek ve 3'ü kadın olan 9 Kürt yaşıyordu.[8]
Pekraşeni köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Çıldır kazasının Cala nahiyesine bağlı köylerden biriydi.[9] 1940 genel nüfus sayımında "Pekreşen" adıyla kaydedilmiş olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 565 kişiden oluşuyordu.[10] Pekraşeni veya Pekreşen Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Gülyüzü olarak değiştirilmiştir.[11] 1965 genel nüfus sayımında Gülyüzü köyünün nüfusu 1.038 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 251 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Köy, 23 Kasım 1997 tarih ve 23179 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan İçişleri Bakanlığı'nın 21.11.1997 tarih ve 97/48293 sayılı sınır tespit kararı ile Ardahan ili Çıldır ilçesinden ayrılarak Kars'ın Arpaçay ilçesine bağlanmıştır.[13]
Gülyüzü köyündeki Pekraşeni Kilisesi bir Gürcü kilisesi olup 10. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiştir.[6]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Kars il merkezine 69 km, Arpaçay ilçe merkezine 27 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Köyde 1886 yılında 351 Karapapak ve 9 Kürt yaşamaktaydı.[15]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 514[2] |
| 2021 | 584[2] |
| 2020 | 635[2] |
| 2019 | 662[2] |
| 2018 | 686[2] |
| 2017 | 683[2] |
| 2016 | 694[2] |
| 2015 | 717[2] |
| 2014 | 714[2] |
| 2013 | 754[2] |
| 2012 | 779[2] |
| 2011 | 775[2] |
| 2010 | 770[2] |
| 2009 | 770[2] |
| 2008 | 765[2] |
| 2007 | 736[2] |
| 2000 | 862[16] |
| 1990 | 1.127[17] |
| 1985 | 1.371[18] |
| 1886 | 360[15] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Gulyuzu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Kars Arpaçay Gülyüzü Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ a b c "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 408". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ ""ფეიქარი", İngilizce-Gürcüce Sözlük". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "შენი", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 21 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 83. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 274". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 417". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 739". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 258.
- ^ "Sınır Tespit Kararları". Resmî Gazete. Kasım 1997. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- ^ "Gülyüzü Köyü". YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ a b "ЧАЛДЫРСКИЙ УЧАСТОК (1886 г.)" (Rusça). ethno-kavkaz.narod.ru. 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.
- ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.