Gettier Problemi

Gettier problemi epistemoloji alanında bir dönüm noktası olarak kabul edilen önemli bir felsefi konudur. Bu problem, Amerikalı filozof Edmund Gettier tarafından ortaya atılan ve gerekçeli doğru inanç (GDİ) kavramını sarsan Gettier tipi örneklerle ilgilidir. Bu örnekler, uzun süredir kabul gören bilgi açıklaması olan GDİ'yi sorgulamaktadır.

GDİ hesabı, bilginin gerekçelendirilmiş doğru inanca denk olduğunu öne sürer. Yani, bir iddianın üç koşulu (gerekçelendirme, doğruluk ve inanç) yerine getirildiğinde, o iddia hakkında bilgi sahibi olduğumuz düşünülür. Ancak Gettier, 1963 tarihli "Gerekçelendirilmiş Gerçek İnanç Bilgi Midir?" adlı üç sayfalık makalesinde, bu hesabın yetersiz olduğunu göstermeye çalışmıştır.

Gettier, iki karşı örnek sunarak, insanların bir iddia hakkında gerekçeli ve doğru bir inanca sahip olabileceği, ancak inancın nedenleri gerekçelendirilse bile aslında yanlış olduğu durumları göstermeye çalışır. Böylece, Gettier, GDİ hesabının bilgi için gerekli ve yeterli tüm koşulları hesaba katmadığını ve bu nedenle yetersiz olduğunu iddia etmiştir.

"Gettier Problemi", "Gettier durumu" terimi veya "Gettiered" sıfatı bazen epistemoloji alanında GDİ bilgi açıklamasını reddetme iddiasında olan herhangi bir durumu tanımlamak için kullanılmıştır.

Gettier'in makalesine birçok yanıt gelmiştir. Kimi yanıtlar, Gettier'in örneklerini yetersiz gerekçelendirme olarak reddederken, diğerleri GDİ'nin bilgi açıklamasını düzeltmeye ve bu karşı örneklerin etkisini azaltmaya yönelik çabalara odaklanmıştır. Gettier sorunları, araştırmacıların farklı demografik özelliklere sahip insanlardan elde ettikleri verilerle Gettier vakalarına dair sezgisel yanıtlar üzerinde yaptıkları sosyolojik deneylere kadar geniş bir yelpazede incelenmiştir.

Ortaya Çıkışı

Bilgi'nin ne olduğu sorusu, felsefenin kendisi kadar eskidir. İlk örnekler Platon'un diyaloglarında, özellikle Meno (97a–98b) ve Theaetetus'ta bulunabilir. Gettier, aslında kendi adıyla anılan bu problemi gündeme getiren ilk kişi değildi; problemin varlığı hem Alexius Meinong hem de Bertrand Russell tarafından kabul edilmiş, ikincisi sorunu "İnsan Bilgisi: Kapsamı ve Sınırları" adlı kitabında tartışmıştır. Aslında, bu sorun Orta Çağ'dan beri bilinmekte olup, hem Hintli filozof Dharmottara hem de skolastik mantıkçı Mantualı Peter bunun örneklerini sunmuşlardır.

Dharmottara, yorumunda y. 770 ADDharmakirti'nin Bilginin Tespiti üzerine, aşağıdaki iki örneği vermiştir:

“	Biraz et kızartmak için ateş yakıldığında, ateş henüz duman çıkarmaya başlamamış olabilir, ancak etin kokusu bir böcek sürüsünü çekmiştir. Uzaktan bakan bir gözlemci, ufuk çizgisinin üzerindeki koyu noktayı görür ve bu noktayı duman olarak algılar. "Orada bir ateş yanıyor gibi görünüyor" şeklinde yorum yapar uzakta duran gözlemci. Peki, bu gözlemci uzaktaki ateşin varlığını 'biliyor' mu?	„

“	Bir çöl yolcusu, su arayışındadır. Önündeki vadide parıldayan mavi bir alan fark eder. Ancak bu, bir seraptır yani yanıltıcı bir optik fenomendir. Neyse ki, yolcu su bulmuş gibi gözüken bu noktaya ulaştığında, gerçekte bir kayanın altında gizlenmiş su olduğunu keşfeder. Yolcu, tepeye çıkıp halüsinasyon gördüğü sırada, ileride su olduğunu 'biliyor' muydu?	„

1963'te Gettier'den sonra Batı felsefesinde ortaya çıkan bazı öneriler de dahil olmak üzere çeşitli bilgi teorileri, Dharmottara'dan önce ve sonra Hint-Tibet epistemologları tarafından tartışılmıştır.Özellikle, 14. yüzyılda Gaṅgeśa ayrıntılı bir nedensel bilgi teorisi geliştirmiştir.

Russell'ın "Durmuş Saat" olarak adlandırılan senaryosu şu şekildedir: Alice, saatte ikiyi gösteren bir saate bakar ve saatin gerçekten iki olduğuna inanır. Ancak burada bir çelişki vardır: Alice'in farkında olmadığı şey, baktığı saatın aslında on iki saat önce durmuş olmasıdır. Bu durumda, Alice tesadüfen doğru ve gerekçelendirilmiş bir inanca sahip olur. Russell, bu probleme kendi açıklamasını sunar. Edmund Gettier'ın problemi formüle etmesi, WVO Quine ve diğerleri tarafından desteklenen felsefi natüralizmin yükseldiği döneme rastlar ve dışsal gerekçelendirme teorilerine yönelik bir eğilimi beraberinde getirir, bu da bir kaymayı işaret eder. John L. Pollock ve Joseph Cruz, Gettier problemi "çağdaş epistemolojinin temel karakterini kökten değiştirdiğini" belirtmiştir ve bu nedenle "bilgiyi analiz etmenin önünde aşılması gereken açık bir engel ve epistemolojinin merkezi bir sorunu" haline geldiğini ifade etmişlerdir.

Gerekçelendirilmiş Doğru İnanç olarak Bilgi GDİ bilgi açıklaması, bilginin kavramsal olarak "gerekçelendirilmiş doğru inanç" olarak analiz edilebileceği önermesini taşır. Bu, örneğin "Smith bugün yağmur yağdığını biliyor" gibi cümlelerin anlamının aşağıdaki koşullar dizisiyle ifade edilebileceğini belirtir: Bilginin elde edilmesi için gerekli ve yeterli olan:

Bir özne S, bir önerinin P doğru olduğunu biliyorsa, o zaman:

1-P doğru ve

2-S, P'nin doğru olduğuna inanıyor ve

3-S, P'nin doğru olduğuna inanmada gerekçelendirilmiş durumda bulunuyor.

Örnek:

1. Ali, bir haritada belirtilen bir restoranın adresine gitmek istiyor.

1. Haritadaki gösterime güvenerek restoranın belirtilen adreste olduğuna inanıyor.
2. Ali'nin inancı haritaya dayanıyor ve mantıklı bir şekilde inanmış gibi görünüyor.
3. Ancak, harita üzerinde bir hata yapılmış olabilir ve restoran aslında başka bir adreste bulunuyor olabilir.
4. Ali, haritadaki bilgiye dayanarak restoranın belirtilen adreste olduğunu "biliyor" gibi görünse de, gerçekte yanılmış olabilir ve inancı gerçek bilgiyi yansıtmayabilir.

Gettier'in iki orijinal karşı örneği

Gettier'in makalesi, GDİ hesabının üç koşulunu da karşılayan, yani hem doğru hem de gerekçeli olan, ancak gerçek bilgi durumları gibi görünmeyen inanç örneklerini kullanarak tezini desteklemiştir. Bu nedenle Gettier, GDİ bilgi açıklamasının hatalı olduğunu ve bu yüzden "bilgi" kavramını daha doğru bir şekilde anlamak için farklı bir kavramsal analize ihtiyaç olduğunu öne sürmüştür. Gettier, Smith adlı kurgusal bir karakteri içeren iki ayrı karşı örnek sunarak bu tezini savunmuştur.

Her iki karşı örnek de Smith'in durumunu açıklar ve her biri iki temel iddiaya dayanır. İlk olarak, her iki örnek de doğrulama koşulunu yerine getirir; ikinci olarak, Smith'in "inançları", bu koşulu tutarlı bir şekilde uygulamayı gösterir. Yani, Smith P'ye inanmakta haklıysa ve Smith, P'nin gerçeğinin Q'nun gerçeğini gerektirdiğini anlıyorsa, o zaman Smith de Q'ya inanmakta haklı olacaktır. Gettier bu karşı örnekleri "Durum I" ve "Durum II" olarak adlandırır.

Durum I

“	Smith ve Jones'un belirli bir iş için başvurduğunu düşünelim. Smith'in (d) önermesine yönelik güçlü bir kanıtı olduğunu farz edelim: "Jones işi alacak kişidir ve Jones'un cebinde on madeni para vardır." Bu kanıt, şirket başkanının Jones'un işe alınacağına dair kendisine güvence vermesi ve Smith'in, Jones'un cebindeki paraları on dakika önce saymış olması gibi unsurlardan oluşabilir. (d) önermesi, aynı zamanda şunu gerektirir: "İşi alacak kişinin cebinde on madeni para vardır." Smith, (d) önermesinden (e) önermesine geçişin zorunlu olduğunu fark edebilir ve bu nedenle (e) önermesini, (d) önermesine dayalı güçlü kanıtlarla kabul edebilir. Bu durumda, Smith (e)'nin doğru olduğuna inanmakta haklıdır. Ancak, Smith'in haberi olmadan, işin Jones'un değil kendi üzerine alındığını düşünün. Ayrıca, Smith'in bilmediği bir şekilde, cebinde on madeni para bulunmaktadır. Smith, (d) önermesinden (e) önermesini türetse bile, (e) önermesi doğru olsa da (d) önermesi yanlıştır. Bu noktada (i) (e) önermesi doğrudur, (ii) Smith (e)'nin doğru olduğuna inanır ve (iii) Smith (e)'nin doğru olduğuna inanmakta haklıdır. Ancak Smith, (e)'nin doğru olduğunu "bilmemektedir"; çünkü (e), Smith'in cebindeki madeni para sayısına göre doğru olmasına rağmen Smith, cebindeki para miktarını bilmemektedir ve (e)'ye olan inancını, işi alacak kişi olduğunu yanlış bir şekilde düşündüğü Jones'un cebindeki madeni paraların sayısına dayandırmaktadır.	„

Durum II

“	Smith, gizli bir "konusmacı" tarafından iddia edilen "Jones'un bir Ford'u olduğu" yönünde gerekçelendirilmiş bir inanca sahiptir. Bu nedenle Smith, Brown'ın konumuyla ilgili hiçbir bilgiye sahip olmasa da (haklı olarak) ayrık giriş kuralına göre "Jones'un bir Ford'u var ya da Brown Barselona'da" sonucuna varır. Gerçekte, Jones'un bir Ford'u yoktur, ancak tamamen tesadüfen Brown gerçekten Barselona'dadır. Yine de, Smith doğru ve gerekçelendirilmiş bir inanca sahip olmasına rağmen, bilgiye sahip değildir.	„

Yanlış öncüller ve genelleştirilmiş Gettier tarzı problemler

Her iki Gettier örneğinde de, Smith'in yanlış fakat gerekçelendirilmiş inançlarından (durum I'de "Jones işi alacak" ve durum II'de "Jones'un bir Ford'u var") kaynaklanan gerekçeli doğru inançlar ortaya çıkmıştır. Bu, bazı erken yanıtların Gettier'e, bilginin tanımını kolayca ayarlanabileceği sonucuna varmasına neden olmuştur. Bu yaklaşıma göre, bilgi, yanlış öncüllere dayanmayan doğru inançla gerekçelendirilmelidir. Ancak ortaya çıkan ilginç soru şudur: Bir sonuca ulaşırken hangi öncüllerin gerçekte yanlış veya doğru olduğunu nasıl bilebiliriz? Gettier vakalarında olduğu gibi, kişi bu öncüllere inanmanın mantıklı olabileceğini ve büyük olasılıkla doğru olabileceğini düşünebilir, ancak bu öncüller başkaları tarafından bilinmez.

Bir sonuca varmadan önce gözden kaçmış olabilecek karmaşık faktörler ve ekstra bilgiler olduğuna inanıyoruz. Bu nedenle, ortaya çıkan soru şudur: Bir sonucu sağlamlaştırmadan önce argümandaki tüm öncülleri "ispatlamaya" çalışmanın ne kadar mümkün olduğudur.

Genelleştirilmiş sorun

1966 yılında Roderick Chisholm tarafından sunulan "Tarladaki Koyunlar" senaryosunda, bir örnekleme kullanarak bir durumu açıklar. Bu senaryoya göre, bir kişi, X'in bir tarla dışında durup koyuna benzeyen bir şeye baktığını düşünmeyi istediğini ifade eder (ancak bu aslında koyun giysisi giymiş bir köpektir). X, tarlada bir koyun olduğuna inanır ve aslında X haklıdır, çünkü tarlanın ortasındaki tepenin arkasında bir koyun bulunmaktadır. Bu nedenle, X, tarlada bir koyun olduğuna dair haklı ve doğru bir inanca sahiptir.

Brian Skyrms tarafından yazılan bir başka senaryo ise, vurulan bir kibritin ateş manyağının hayal ettiği nedenlerle değil, bazı bilinmeyen "Q radyasyonu" nedeniyle yandığı "Pyromaniac" senaryosudur.

Alvin Goldman, "sahte ahırlar" senaryosuyla (bu örnek Carl Ginet'e dayanmaktadır) konuya farklı bir perspektif getirir. Bu senaryoda, bir adam kırsal bir bölgede araba kullanırken tamamen bir ahıra benzeyen bir nesne görür. Bu nesneye bakarak bir ahır gördüğüne inanır ve gerçekte de gördüğü şey budur. Ancak bilmediği bir gerçek vardır: mahallede genellikle bir dizi sahte ahır bulunmaktadır - bu sahte ahırlar, yoldan bakıldığında gerçek ahırlar gibi görünmek üzere tasarlanmıştır. Eğer bu sahte ahırlardan birine bakmış olsaydı, gerçek ahırlardan ayırt edemeyecekti. Bu nedenle, bir ahıra baktığına dair "bilgisi" aslında temelsiz görünüyordu.

"Yanlış öncül yok" yaklaşımına itirazlar

Tartışmanın başlarında öne sürülen "yanlış öncül yok" (veya "yanlış önerme yok") çözümü eleştirildi; daha sonra daha genel Gettier tarzı problemler kuruldu veya gerekçelendirilmiş doğru inancın varlığına dayalı şekilde inşa edildi. Bu tür problemler, haklı bir yanlış inançtan kaynaklanan bir akıl yürütme zincirinin sonucu gibi görünmüyor. Örneğin:

“	Luke, ev ödevine yardım etmesi için Mark'la buluşmayı ayarladıktan sonra belirlenen saatte ve yerde Mark'ın ofisine gelir. Mark'ın ofisine adım atan Luke, Mark'ı masasında açıkça görür. Luke, hemen şu inancı oluşturur: "Mark odada. Mantık ödevimde bana yardımcı olabilir." Luke'un bu inancı haklıdır, çünkü Mark'ı masasında görmektedir. Ancak, gerçekte Luke'un gördüğü kişi Mark değil, her açıdan mükemmel bir şekilde tasarlanmış bir hologramdır. Bu hologram, Mark'ın masasında özenle kağıtları not ettiği görüntüsünü yansıtmaktadır. Gerçekte Markos, odada "vardır" fakat masasının altında çömelmiş bir şekilde kitapları okumaktadır. Yine de Luke'un inancı doğrudur (Markos hem odada hem de masasının altında) ve haklıdır (Markos'un hologramı, Markos'un çalışkan bir görüntüsünü yansıtmaktadır).	„

Mark'ın odada olduğu iddiasına sahip olmasına rağmen, "Mark odada" inancını kesin olarak "bilmediği" şeklinde bir argüman ortaya konmaktadır. Ancak algısal inancın net olmadığı bir durumda, "Mark odada" ifadesi herhangi bir öncülden türetilmemiş ve tek başına büyük sonuçlara yol açmamıştır. Luke, herhangi bir düşünce belirtisi göstermeksizin "Mark odada" ifadesine sahip olur; bu ifade, gördüğü şeyin bir parçası gibi görünmektedir.

Gettier problemlerinin oluşturulması

Gettier'in örneklerinin temel fikri, inancın gerekçesinin yanıltıcı olabileceği veya hatalı olabileceği durumları ele almaktır, ancak inancın tamamen rastlantısal bir şekilde doğru olabileceğini gösterir. Linda Zagzebski, gerçek inanç ile gerçeklikle ilgisi olmayan bazı gerekçelendirme unsurlarını dikkate alarak, herhangi bir bilgi analizinin Gettier durumlarına duyarlı olabileceğini gösterir. Gettier durumları oluşturmak için bir şablon sunar:

1. İlk olarak, haklı bir yanlış inanç vakasıyla başlanır.
2. Ardından, gerekçe unsurunu bilginin varlığını göstermek için yeterince güçlü hale getirerek örneği düzeltilir, ancak inanç tamamen şans eseri yanlış bir inançtır.
3. Son olarak, örneği bir kez daha düzeltilir, bu sefer inanç doğrudur, ancak gerekçelendirme unsuru değişmeden bırakılırken başka bir şans unsuru eklenir.

Bu, belirli bir gerekçelendirme kriterine ve doğruluk kriterine sahip herhangi bir bilgi analizi için bir bilgi örneği üretebilecek, güçlü bir şekilde birbirine bağlı olan, ancak bağımsızlık derecesine sahip olan Gettier vakalarının oluşturulabileceğini gösterir. Yani, Gettier vakaları, bir gerekçelendirme kriteri ile bir doğruluk kriteri içeren herhangi bir bilgi analizi için üretilebilir.

Gettier'e verilen yanıtlar

Gettier sorunu, resmi bir şekilde birinci dereceden mantık içinde bir sorun olarak kabul edilir. Ancak Gettier'in inandığı ve bildiği gibi terimlerin tanıtılması, bu tartışmayı epistemoloji alanına taşır. Bu bağlamda, Smith'e atfedilen argümanlar sağlam (doğru) ise, gerçek dünyadaki tartışmada gerekli olan geçerli (inanılan) ve ikna edici (haklı) özelliklere sahip olmalıdır.

Gettier sorunlarına verilen yanıtlar genellikle üç kategoriye ayrılır:

1. Onaylayıcı Yaklaşım (GDİ Hesabı Onayları): Bu görüş, Gettier durumlarının bilgi tanımını doğrularken, Gettier durumlarının yetersiz gerekçelendirme içerdiğini savunur. Bu yaklaşımı benimseyenler, Gettier durumlarını redderler çünkü bu durumların yetersiz bir gerekçelendirme seviyesini temsil ettiğini savunurlar. Onlara göre, bilgi sahibi olabilmek için aslında Gettier vakalarında gördüğümüzden daha yüksek bir gerekçelendirme düzeyi gereklidir.
2. Dördüncü Koşul Yaklaşımları: Bu bakış açısı, Gettier durumlarının getirdiği sorunu kabul eder ve GDİ'nin bilgi için gerekli olduğunu (ancak yeterli olmadığını) kabul eder. Bu yaklaşıma göre, uygun bir bilgi tanımı, bazı dördüncü koşulları içeren "GDİ + ?" şeklinde olacaktır. Dördüncü koşul karşılandığında, Gettier karşı örnekleri ve benzer durumlar artık etkisiz hale gelir ve bilgi için gerekli ve yeterli bir kriter setine sahip oluruz.
3. Gerekçelendirme Odaklı Yaklaşım: Bu görüş, Gettier durumlarının beraberinde getirdiği sorunu kabul eder. Ancak dördüncü bir koşula atıfta bulunmak yerine, gerekçelendirmeyi değiştirerek (veya tamamen kaldırarak) Gettier karşı örneklerini geçersiz kılar. Bu şekilde, bilgi için gereken şartları daha iyi açıklamaya çalışır.

Bu nedenle, yukarıdaki senaryolarda, hiçbirinde inancın gerekçelendirilmediği bir yanıt öne sürülebilir, çünkü yanlış bir şeyi haklı çıkarmak imkansızdır. Öte yandan, bir önermenin yanlış olduğunu görmek, başlangıçta yetersiz bir gerekçe ile kabul edildiğini gösterir. Bu perspektife göre, GDİ'nin bilgi tanımı hala geçerlidir, ancak sorunun odak noktasını bilgi yerine gerekçelendirmeye kaydırır.

Başka bir görüş, gerekçelendirmenin ve gerekçelendirmemenin mutlak bir ikili ayrım olmadığıdır. Bunun yerine, gerekçelendirme seviyesinin, bir fikrin kısmen veya tamamen gerekçelendirilebileceği bir derece meselesi olarak kabul edilir. Bu gerekçelendirme açıklaması, filozoflar Paul Boghossian ve Stephen Hicks gibi tarafından desteklenir. Mantıklı bir kullanımda, bir fikir sadece daha fazla veya daha az gerekçelendirilebilir olmanın yanı sıra kısmen doğrulanabilir (Smith'in patronunun X dediği) veya kısmen gerekçelendirilemez (Smith'in patronu bir yalancıdır).

Gettier'in durumları, doğru olduğu düşünülen ancak zayıf bir gerekçeye sahip ifadeleri içerir. Birinci durumda, Smith'in patronunun ifadesinin "sağlam bir kanıt" olduğu önermesi reddedilir. Durumun kendisi, patronunun ya hatalı ya da hilekâr (Jones işi alamadı) olması ve bu nedenle güvenilmez olması üzerine kurulmuştur. İkinci durumda, Smith yine belirsiz bir gerekçeyle şüpheli bir fikri (Jones'un bir Ford'u var) kabul etmiştir. Gerekçe olmadan, her iki durum da GDİ'nin bilgi hesabını etkilemez.

Diğer epistemologlar, Gettier'in sonuçlarını genellikle kabul ederler. Bu nedenle, Gettier sorusuna verdikleri yanıtlar, farklı bilgi analizleri arayışından ibarettir. Tek bir gerçek, inanç veya haklı çıkarma kavramını tamamen ve açıkça tanımlamak ve kabul etmek konusunda zorluk yaşamışlardır. Gerçek, inanç ve gerekçelendirme henüz tatmin edici bir şekilde tanımlanmamıştır. Bu nedenle, GDİ'nin (gerekçelendirilmiş doğru inanç) tatmin edici bir biçimde tanımlanabilmesi hala Gettier'in örneklerinden kaynaklanan veya başka şekillerde ortaya çıkan sorunlarla karşı karşıyadır. Gettier, uzun yıllar boyunca Massachusetts Üniversitesi Amherst'te profesör olarak görev yapmış daha sonra Boston Üniversitesi'nde çalışmış bir Finli filozoftur. 1962 yılında "Knowledge and Belief" başlıklı eseri yayınlayarak epistemik mantıkla da ilgilenmiştir.

Dördüncü Bir Koşul Eklenmesi

Bu tür bir yanıtın en yaygın şekli, "GDİ + G" analizi olarak adlandırılabilir. Bu analiz, Gettier sorununu aşmak için dördüncü bir koşul olan "Gettier sorunu olmayan" bir koşulu eklemeye dayanır. Gerekçelendirme, hakikat ve inanç koşullarına göre, ayrı ayrı gerekli ve birlikte yeterli koşullar kümesini sunacaktır.

Goldman'ın nedensel teorisi

Bu tür bir yanıt, Alvin Goldman'ın (1967) önerdiği nedensel bir koşulun eklenmesini içerir. Goldman'a göre, bir öznenin inancı yalnızca bir inancın gerçekliği nedeniyle öznenin bu inanca sahip oluyorsa (uygun bir şekilde) haklı çıkarılır. Ayrıca, haklı bir doğru inancın bilgi olarak kabul edilmesi için öznenin aynı nedensel zinciri (zihinsel olarak) "doğru bir şekilde yeniden oluşturabilmesi" gerekir.

Goldman'ın bu analizi, Gettier vakalarındaki inançlarına Smith'in bu inançların gerçeklerinden kaynaklanmadığı için Gettier vakalarını reddeder. Smith'in Gettier vakalarındaki inançları ya yanlış olur veya Smith'in "İşin galibi 10 madeni para olacak" tahmininin yanlış bir şekilde, örneğin tesadüfen doğru çıkması gibi, gerçek olsa bile Gettier sorununu çözmez.

Ancak bu teori, uygun bir nedensel ilişkinin uygun olmayan bir ilişkiden nasıl ayırt edileceğine dair temel bir açıklama sunmanın zorluğuyla karşı karşıyadır. Ayrıca, uygun nedensel ilişki türünün bilgi üretme ilişkisi olduğunu savunan döngüsel bir yanıt olmadan, haklı doğru inancın öğrenilmiş fikir birliği olarak zayıf bir şekilde tanımlandığı bir pozisyona çekilmek gerekebilir. İkincisi yararlı olabilir, ancak bilimsel kavramların değişmez tanımları kadar kesin ve istenilen bir sonuç değildir.

Bu nedenle, Gettier sorununa nedensel bir yanıt benimsemek genellikle (Goldman'ın yaptığı gibi) gerekçelendirme konusunda bir tür güvenilirliğin kabulünü gerektirir.

Lehrer – Paxson'ın feshedilebilirlik koşulu

Keith Lehrer ve Thomas Paxson (1969), GDİ analizine bir iptal edilebilirlik koşulu ekleyerek başka bir yanıt önerdiler. Onların yaklaşımına göre, bilgi yenilmez ve gerekçelendirilmiş doğru inançtan oluşur - yani bir inanç yalnızca öznenin onu bilmesini engelleyecek başka bir gerçek olmadığında, gerekçeli ve doğru olduğunda bilgi olarak kabul edilir. Bu yaklaşımda, inancın gerekçesi sunulur. Örneğin, Smith'in işi alacak kişinin cebinde on madeni para olduğuna inanma gerekçesi, Jones'un işi alacağına dair haklı inancı ile Jones'un cebinde on madeni para olduğuna dair gerekçeli inancın birleşimidir. Ancak Smith, Jones'un işi almayacağı gerçeğini bilseydi, bu, inancının gerekçesini ortadan kaldırırdı.[1]

Pragmatizm

Pragmatizm, CS Peirce ve William James (1842–1910) tarafından geliştirilen bir felsefi doktrindir. Peirce'in görüşüne göre, gerçeklik, bir sembolün nesnesine uygun düşmesi olarak tanımlanır ve pragmatik olarak, yeterli araştırmanın er ya da geç ulaşacağı ideal bir sonuç olarak kabul edilir. James'in epistemolojik hakikat modeli ise inanç odaklı bir modele dayanır ve bir inancın uzun vadede genel olarak işe yarar ve dünyamızda bize hızlı bir şekilde rehberlik ediyorsa, bu inancın doğru olduğunu ifade eder.

Peirce, metafiziğin pragmatik bir yaklaşımla aydınlatılabileceğini öne sürmüştür. Genellikle James'e atfedilen türden pragmatik bir bakış açısına göre, belirli bir durumda belirli bir inancın hem doğru hem de gerekçeli olup olmadığını belirlemek, sadece bir bilgelik egzersizi olmanın ötesine geçmez; ancak bu inancın gerçek olup olmadığını ayırt etmek verimli sonuçlar doğurabilir. Peirce, yanılmacılığı vurgulamış, mutlak kesinlik iddiasının gerçek araştırmayı engellediğini düşünmüş ve 1901'de hakikati "Gerçek, soyut bir ifadenin, sonsuz araştırmanın bilimsel inancı getirme eğiliminde olacağı ideal sınırla uyumudur; soyut ifadenin yanlışlığının ve tek yanlılığının itirafıyla sahip olabileceği uyum ve bu itiraf, gerçeğin temel bir bileşenidir." şeklinde tanımlamıştır. Yani, herhangi bir koşulsuz iddianın en azından biraz yanlış olma ihtimali vardır ya da doğruysa bile, hala tamamen doğru olmayan nedenlerle destekleniyorsa, kişi Sokratik bir yaklaşımı benimseyerek kendi cehaletini kabul etmeli ve yanlışlığının kanıtlanabileceğini anlamalıdır. Pratik meselelerde, bazen kişi eyleme geçmek istiyorsa, bir kararla ve tam bir güvenle hareket etmelidir; işte durum budur.

GDİ yaklaşımlarının revizyonları

Uygulanabilir bir dördüncü koşulun geliştirilmesindeki zorluklar, GDİ hesabını düzeltme çabalarının yetersiz bir strateji olduğu iddialarına yol açtı. Örneğin, Gettier probleminin aslında dördüncü bağımsız bir koşula ihtiyaç duymadan, bunun yerine bir dizi bağımsız koşulu birleştirerek bir bilgi açıklaması oluşturma girişiminin yanlış yönlendirdiğini gösterdiği iddia edilebilir. Bu görüşü benimseyenler, genellikle gerekçelendirme, kanıt, kesinlik gibi epistemolojik terimlerin temel bir bilgi kavramı açısından analiz edilmesi gerektiğini savunurlar. Bilgi, aslında hakikat ile inanç arasındaki epistemolojik "bağ"ı cisimleştiren bir olgu olarak anlaşılır.

GDİ açıklaması daha sonra eleştirilir, çünkü bilginin olgusallığını basitçe "ucuz bir şekilde" almayı ve özetlemeyi amaçlayarak veya döngüsel bir argüman yoluyla eleştirildiği için, indirgenemez bir olgusallık kavramını içeren bazı özelliklerin bir bileşimi ile değiştirilmeye çalışılır (özellikle hakikat ve gerekçelendirme). Elbette, indirgenemez temel öğelerin felsefi bir teoriye dahil edilmesi her zaman sorunlu olmuştur (bazıları bunun bir çaresizlik göstergesi olduğunu iddia eder).

Bu tür indirgeme karşıtı hesaplar, GDİ+G hesaplarının temel yönteme sıkı sıkıya bağlı olan kişileri tatmin etme olasılığının düşük olduğunu belirttiği için, GDİ hesabının ardındaki yönteme sıkıca sarılan kişileri tatmin etmeme ihtimali nedeniyle genellikle eleştirilir.

Fred Dretske'nin kesin nedenleri ve Robert Nozick'in gerçeğin izini sürmesi

Fred Dretske, "kesin nedenler" olarak adlandırdığı bir bilgi hesabını geliştirdi. Robert Nozick, bu yaklaşımı dilek kipi veya hakikat izleme hesabı olarak adlandırdı ve tekrar canlandırdı. Nozick'in formülasyonu, p önermesinin aşağıdaki durumlarda bir bilgi örneği olduğunu varsayar:

• p doğru
• S, p olduğuna inanıyor
• p doğru olsaydı, S p'ye inanırdı
• p doğru olmasaydı, S p'ye inanmazdı

Nozick'in tanımı, Gettier vakalarının "tesadüfen" doğru gerekçelendirilmiş inançları reddetme amaçlı bir yaklaşım olan Goldman'ın analizine nedensel bir gerekliliği dahil etmenin potansiyel olarak zorlu sonuçlarını göz ardı etme düşüncesini koruma hedefine yöneliktir. Ancak bu strateji, Nozick'in açıklamasının problemin sadece üstünü örttüğünü ve gerçek çözüm getirmediğini belirten karşı bir tepkiyi de beraberinde getirir, çünkü eğer yanlış olsaydı, Smith neden bu inanca sahip olmadığı sorusunu açık bırakır. En umut verici cevap, Smith'in inancının, inandığı şeyin hakikatinden kaynaklandığını göstermektir; fakat bu bizi yine nedensel açıklama gerektiren kampına geri getirir.

Eleştiriler ve karşı örnekler (özellikle Büyükanne davası), kendilerini aynı yöntemle (yani vizyonla) sınırlamak için (3) ve (4)'ün değiştirilmesiyle sonuçlanan bir revizyona yol açtı:

• p doğru
• S, p olduğuna inanıyor
• p doğru olsaydı, S (M kullanarak) p'ye inanırdı
• p doğru olmasaydı, S (M yöntemini kullanarak) p'ye inanmazdı.

Saul Kripke, bu görüşün sorunlu olmaya devam ettiğine işaret etti ve bir dizi sahte ahır veya ahır cephesi içeren belirli bir yeri tanımlayan Sahte Ahır Ülkesi örneği adı verilen bir karşı örnek kullandı. Bu sahte ahırların ortasında kırmızıya boyanmış gerçek bir ahır var. Bu örnek için çok önemli bir bilgi daha var - sahte ahırlar kırmızıya boyanamaz.

Bir ahır görüyorum.[2]

Jones şanslı olsa da, kolayca kandırılabilir ve bunu bilmeyebilirdi. Bu nedenle, 4. öncülü yerine getirmiyor, çünkü Jones sahte bir ahır görseydi, bunun sahte bir ahır olduğu hakkında hiçbir fikri olmazdı. Yani bu bilgi değil.

Alternatif bir örnek, Jones'un yukarı bakması ve şu inancı oluşturmasıdır:[3]

Kırmızı bir ahır görüyorum.

Nozick'in görüşüne göre, bu dört önermeyi de uygun şekilde karşılamaktadır. Bu nedenle, bu bir bilgidir; çünkü Jones yanılmamalıdır, çünkü sahte ahırlar kırmızıya boyanamaz. Ancak bu açıklama rahatsız edici bir noktaya işaret eder, çünkü ilk ifade "Bir ahır görüyorum"dan "Kırmızı bir ahır görüyorum" sonucu çıkarılabilir gibi görünmektedir. Ancak Nozick'in görüşüne göre, birinci ifade bilgi değildir, ikincisi ise bilgidir.[4]

Robert Fogelian'in perspektif hesabı

Robert Fogelin, "Reflections on Truth and Justification" adlı kitabının ilk bölümünde, Gettier'in sorununa diyalojik bir çözüm getiren bir teşhis sunmaktadır. Sorun, her zaman verilen gerekçenin önermeyi gerçekten doğru kılan şeyle hiçbir ilgisi olmadığında ortaya çıkar. Bu tür durumlarda, bazı p önermesinin bilgi iddiasında bulunan kişinin elindeki bilgi ile değerlendiricisinin (aynı kişi bile olsa) elindeki bilgi arasında her zaman bir uyumsuzluk olduğu gözlemlenir. Gettierci karşı örneği, bilgi iddiasında bulunan kişi tarafından sunulan gerekçenin, daha geniş bilgi alanına uymadığı için değerlendirici tarafından kabul edilemez olduğu durumda ortaya çıkar. Örneğin, sahte ahır durumunda, değerlendirici, ilgili özel koşulları bilmeyen birinin yüzeysel bir incelemesinin, p önermesini (bu gerçek bir ahır) doğru kılmak için kabul edilebilir bir gerekçe olmadığını bilir.

Richard Kirkham'ın şüpheciliği

Richard Kirkham, bilginin güçlü bir tanımıyla başlamak ve mantıksal olarak bir karşı örnek sunmanın imkansız olduğunu öne sürmüştür. Daha sonra bu tanımın karşı örneğe karşı direncinin zayıflatılıp zayıflatılamayacağını kontrol etmek gerektiğini belirtmiştir. İnananın kanıtının, mantıksal olarak inancı gerektirmediği herhangi bir bilgi tanımına her zaman bir karşı örnek sunabileceği sonucuna ulaşmıştır. Çoğu durumda inananın kanıtı bir inancı gerektirmediğinden, Kirkham bilgi konusunda şüphecilik benimsemiştir. Buna rağmen, bir inancın hala rasyonel olabileceğini vurgulamıştır, bilgi unsuru olmasa bile.

Sorunu çözme girişimleri

Gettier'in sonuçlarından kaçınma girişimleri, genellikle Gettier'in örneklerini geçersiz kılmak veya bu örnekleri etkisiz hale getirmek amacıyla yapılmıştır. Bu, bilgi kavramını ve GDİ hesabını korumayı hedeflerken Gettier'in şüphelerini bertaraf etmeyi amaçlar. Bu çerçevede, bazı stratejiler şunları içerebilir:

1. Gettier'in vakalarının gerçekten gerekçelendirilmiş doğru inanç vakaları olmadığını iddia etmek veya
2. Gettier'in vakalarının aslında bilgi vakaları olduğunu savunmak.

Ayrıca, GDİ'nin Gettier tarafından muğlaklaştırılan alanlarda uygulanabilirliğini sürdürmek için önerilen herhangi bir düzeltilmeyi veya kısıtlamayı kabul etmeden bu sorunu çözebilecek bir yol arayışı da olabilir. Bu, GDİ'nin bu tür durumlarda geçerliliğini azaltmadan Gettier'in durumlarını ele almayı amaçlar. Ancak bu tür bir yaklaşım, Gettier'in örneklerini geçersiz kılmak için yeterli olup olmadığı tartışmalıdır, çünkü bu yaklaşım, Gettier'in belirli bir sorumluluğa sahip olduğunu öne sürer.

Özetle, Gettier'in sonuçlarından kaçınmak isteyenler, GDİ'nin geliştirilmesi ve uygulanması ile ilgili birçok farklı yaklaşımı değerlendirmişlerdir [5], ancak halen kesin bir çözüm bulunamamıştır. Gettier'in örnekleri, bilgi kavramının ve GDİ hesabının doğru bir şekilde tanımlanması konusundaki zorlukları vurgulamış ve epistemolojideki bu karmaşıklığı daha iyi anlamamıza yardımcı olmuştur.

Bu tür bir argüman genellikle, bir inancın "haklı" olup olmamasının sadece inananın içsel durumuna değil, aynı zamanda bu içsel durumun nasıl dış dünya ile ilişkilendirildiğine de bağlı olduğu şeklinde anlaşılan "gerekçelendirme"nin dışsalcı bir açıklamaya dayandığı şeklinde kurulur. Dışsalcı açıklamalar tipik olarak, Smith'in Vaka I ve Vaka II'deki varsayılan inançlarının gerçekten haklı olmadığını (Smith'e öyle görünse de), çünkü inançlarının dünyayla uygun bir şekilde ilişkilendirilmediğini veya böyle olduğunu iddia edilir. "Smith"in GDİ açısından veya başka bir şekilde herhangi bir önemli "belirli" inanca sahip olduğunu iddia etmek geçersizdir. Bu tür açıklamalar, elbette, Gettier'e yönelik nedenselci cevapların taşıdığı yük ile aynı zorlukları taşır: dünya ile inanan arasındaki ilişkinin hangi türden bir ilişkinin haklı bir ilişki olarak kabul edileceğini açıklamaları gerekmektedir.[6]

(2)'yi kabul edenler, analitik felsefede açık ara azınlıktadır. Genel olarak, bu görüşü kabul edenler, GDİ hesabına dayanan sezgilerin ötesinde daha fazla öğeyi bilgi olarak kabul etmeye istekli olan kişilerdir. Epistemik minimalistler arasında ise Crispin Sartwell öne çıkar; bu kişiler, Gettier'in vakalarıyla birlikte şanslı tahminler dahil olmak üzere tüm doğru inançların bilgi olarak kabul edilmesi gerektiğini savunurlar.

Dış bağlantılar

• İngilizce Wikipedia'daki makale esas alınmıştır.
  https://web.archive.org/web/20170324194044/http://philosophyfaculty.ucsd.edu/faculty/rarneson/Courses/gettierphilreading.pdf