Gaspard-Gustave Coriolis

Gaspard-Gustave de Coriolis
Gaspard-Gustave de Coriolis
	Gaspard-Gustave de Coriolis'in portresi, Zéphirin Belliard (1841)
Doğum	21 Mayıs 1792; Paris, Fransa
Ölüm	19 Eylül 1843 (51 yaşında); Paris, Fransa
Defin yeri	Montparnasse Mezarlığı; 48°50′17″K 2°19′37″D / 48.83806°K 2.32694°D
Milliyet	Fransız
Eğitim	Ecole Nationale des Ponts et Chaussées (1810-1811); École Polytechnique (1810)
Mezun olduğu okul(lar)	École Polytechnique
Tanınma nedeni	Coriolis etkisi; Coriolis ivmelenmesi
Ödüller	Fransız Bilimler Akademisi (1836); Eyfel Kulesi'ndeki 72 ismin listesi
Kariyeri
Dalları	Matematik, Fizik
Çalıştığı kurumlar	École Centrale Paris (1829); Ecole Nationale des Ponts et Chaussées (1831-1838); École Polytechnique (1839-1843)

Gaspard-Gustave de Coriolis (Fransızca telaffuz: [ɡaspaʁ ɡystav də kɔʁjɔlis]; 21 Mayıs 1792 – 19 Eylül 1843) bir Fransız matematikçi, makine mühendisi ve bilim insanıdır. En çok, dönen bir referans çerçevesinde tespit edilen ve Coriolis etkisi'ne yol açan tamamlayıcı kuvvetler üzerine yaptığı çalışmalarla tanınır. Bir mesafe boyunca hareket eden bir kuvvet tarafından enerjinin aktarılması için "travail" ("iş" olarak çevrilmiştir) terimini ilk kullanan oydu.^[1]

Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]

Coriolis 1792'de Paris'te doğdu. 1808'de giriş sınavına girdi ve o yıl giren tüm öğrenciler arasında ikinci oldu ve 1816'da Ecole Polytechnique'de öğretmen oldu. Sürtünme ve hidrolik üzerinde deneyler yaptı.

"Du Calcul de L'Effet Des Machines" adlı eserin 1829 tarihli kopyasının başlık sayfası

1829'da Coriolis, mekaniği endüstrisi tarafından kolayca uygulanabilecek bir şekilde sunan Calcul de l'Effet des Machines ("Makinelerin Etkisinin Hesaplanması", "Calculation of the Effect of Machines") adlı bir ders kitabı yayınladı. Bu dönemde kinetik enerji, ${\frac {1}{2}}mv^{2}$ için doğru ifade ve mekanik iş ile olan ilişkisi kuruldu.

Sonraki yıllarda Coriolis, kinetik enerji kavramlarını genişletmeyi amaçladı ve dönen sistemler üzerine yaptığı çalışmalara devam etti.^[2] Makalelerinden ilki, Sur le principe des force vives dans les mouvements relatifs des machine ("Makinelerde bağıl harekette kinetik enerji ilkesi üzerine", "On the principle of kinetic energy in the relative motion in machines"),^[3] Académie des Sciences'a sunuldu (Coriolis 1832). Üç yıl sonra, adını duyuracak ve kendisini daha ünlü yapacak olan Sur les équations du mouvement relatif des systèmes de corps ("Bir cisimler sisteminin göreli hareketinin denklemleri üzerine", "On the equations of relative motion of a system of bodies")^[4] adlı makalesi yayımlandı. Coriolis'in makaleleri atmosferle ve hatta Dünya'nın dönüşüyle değil, su çarkları gibi dönen sistemlerdeki enerji aktarımıyla ilgilenir. Coriolis, dönen bir referans çerçevesinde tespit edilen tamamlayıcı kuvvetleri tartıştı ve bu kuvvetleri iki kategoriye ayırdı. İkinci kategori, sonunda onun adını taşıyacak gücü içeriyordu. Ayrıntılı bir tartışma Dugas'ın eserinde bulunabilir.^[5]

1835'te kürelerin çarpışması üzerine, bu konuda bir klasik olarak kabul edilen Théorie Mathématique des Effets du Jeu de Billard adlı matematiksel bir çalışma yayınladı.^[6]^[7]

Coriolis'in adı 19. yüzyılın sonunda meteoroloji literatüründe görünmeye başladı, ancak Coriolis kuvveti terimi 20. yüzyılın başına kadar kullanılmadı. Bugün Coriolis adı meteoroloji ile güçlü bir şekilde ilişkilendirilmiştir, ancak genel dolaşım ve basınç ile rüzgar alanları arasındaki ilişki hakkındaki tüm büyük keşifler Gaspard Gustave Coriolis hakkında bilgi olmadan yapıldı.

Coriolis, 1829'da École Centrale des Arts et Manufacturers'da mekanik profesörü oldu. Claude-Louis Navier'in 1836'da ölümü üzerine, Coriolis, École Nationale des Ponts et Chaussées'de uygulamalı mekanik başkanlığında ve Académie des Sciences'da Navier'in yerine geçti.^[8] 1838'de Ecole Polytechnique'de "Directeur des études" (çalışmalar müdürü) olarak görevini Dulong'a devretti.

1843'te Paris'te 51 yaşında öldü. Adı Eyfel Kulesi'nde yazılı 72 isimden biridir.

"Du Calcul de L'Effet Des Machines" adlı eserin 1829 tarihli bir nüshası
"Du Calcul de L'Effet Des Machines" adlı eserin 1829 tarihli bir nüshasının giriş sayfası
"Du Calcul de L'Effet Des Machines" adlı eserin 1829 tarihli bir nüshasının ilk sayfası

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Jammer, Max (1957). Concepts of Force. Dover Publications, Inc. s. 167; footnote 14. ISBN 0-486-40689-X.
^ Charles Coulston Gillispie (2004). Science and Polity in France: The Revolutionary and Napoleonic Years. Princeton University Press. s. 693. ISBN 0-691-11541-9. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
^ G-G Coriolis (1832). "Sur le principe des forces vives dans les mouvements relatifs des machines". Journal de l'École Royale Polytechnique. 13: 268-302.
^ G-G Coriolis (1835). "Sur les équations du mouvement relatif des systèmes de corps". Journal de l'École Royale Polytechnique. 15: 144-154.
^ Rene Dugas (1988). translated by J. R. Maddox (Ed.). A History of Mechanics (Reprint of 1955 bas.). Courier Dover Publications. s. 374. ISBN 0-486-65632-2. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
^ Robert Byrne (1990). Byrne's Advanced Technique in Pool and Billiards. Harcourt Trade. s. 49. ISBN 0-15-614971-0. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
^ G Coriolis (1990). Théorie mathématique des effets du jeu de billard ; suivi des deux celebres memoires publiés en 1832 et 1835 dans le Journal de l'École Polytechnique: Sur le principe des forces vives dans les mouvements relatifs des machines & Sur les équations du mouvement relatif des systèmes de corps (Originally published by Carilian-Goeury, 1835 bas.). Éditions Jacques Gabay. ISBN 2-87647-081-0. 30 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
^ Ivor Grattan-Guinness (1990). Convolutions in French Mathematics, 1800–1840: From the Calculus and Mechanics to Mathematical Analysis and Mathematical Physics. Birkhäuser. s. 1052. ISBN 3-7643-2238-1. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Persson, A. (1998), "How do we understand the Coriolis Force?" (PDF), Bull. Amer. Meteor. Soc., cilt 79, ss. 1373-1385, 1 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 1 Eylül 2022

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Gaspard-Gustave Coriolis", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
"Sur les équations du mouvement relatif des systèmes de corps" (Coriolis, 1831 & 1835), online and analyzed on BibNum 1 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İngilizce versiyonu için 'à télécharger'a tıklayın
"Sur le bruit du tonnerre" (Coriolis, 1833), online and analyzed on BibNum 1 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İngilizce versiyonu için 'à télécharger'a tıklayın

[1] Jammer, Max (1957). Concepts of Force. Dover Publications, Inc. s. 167; footnote 14. ISBN 0-486-40689-X.

[Gillespie-2] Charles Coulston Gillispie (2004). Science and Polity in France: The Revolutionary and Napoleonic Years. Princeton University Press. s. 693. ISBN 0-691-11541-9. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.

[machines-3] G-G Coriolis (1832). "Sur le principe des forces vives dans les mouvements relatifs des machines". Journal de l'École Royale Polytechnique. 13: 268-302.

[corps-4] G-G Coriolis (1835). "Sur les équations du mouvement relatif des systèmes de corps". Journal de l'École Royale Polytechnique. 15: 144-154.

[Dugas-5] Rene Dugas (1988). translated by J. R. Maddox (Ed.). A History of Mechanics (Reprint of 1955 bas.). Courier Dover Publications. s. 374. ISBN 0-486-65632-2. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.

[Byrne-6] Robert Byrne (1990). Byrne's Advanced Technique in Pool and Billiards. Harcourt Trade. s. 49. ISBN 0-15-614971-0. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.

[Coriolis-7] G Coriolis (1990). Théorie mathématique des effets du jeu de billard ; suivi des deux celebres memoires publiés en 1832 et 1835 dans le Journal de l'École Polytechnique: Sur le principe des forces vives dans les mouvements relatifs des machines & Sur les équations du mouvement relatif des systèmes de corps (Originally published by Carilian-Goeury, 1835 bas.). Éditions Jacques Gabay. ISBN 2-87647-081-0. 30 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.

[Grattan-Guinness-8] Ivor Grattan-Guinness (1990). Convolutions in French Mathematics, 1800–1840: From the Calculus and Mechanics to Mathematical Analysis and Mathematical Physics. Birkhäuser. s. 1052. ISBN 3-7643-2238-1. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]