Güngören, Arhavi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Güngören
Harita
Güngören köyünden görünüm
Güngören köyünden görünüm
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Güngören
Güngören
Güngören
Güngören'in Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeArhavi
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım252 m
Nüfus
 (2020)
 • Toplam194
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08290

Güngören, Artvin ilinin Arhavi ilçesine bağlı bir köydür. Güngören köyünde her yıl "Kapistona Şenliği" adı altında şenlik düzenlenmektedir.[3]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün Güngören ve Kale (Arhavi'nin merkez mahallesi) adlarını taşıyan yerleşmelerin Türkçe kaynaklarda ortak eski adı Kapisre'dir. Bu yer adı, Lazcada Kapistona (კაპისთონა) olarak bilinir.[4][5] Osmanlıca kaynaklarda Kabisre (قابصرە) olarak da yazılan Kapisre, şaraplık üzüm cinsi olan "kapistoni / kabistoni" (კაპისტონი/კაბისტონი) kelimesinden türemiş olan Kapistona / Kabistona adından değişime uğramış olmalıdır.[6][7]

Güngören ve Kale, eski Osmanlı kayıtlarında Kapisre adıyla tek yerleşme olarak kaydedilmişken, geç dönemdeki kayıtlarda Kapisre-i Süfla (Kabisrisüflâ) ve Kapisre-i Ulya (Kabisriülya) adı altında iki yerleşme olarak geçer.[8][9][10] Arhavi ilçesinde Kapisre Deresi adını taşıyan akarsu, Aşağı Kapisre'nin (Kale mahallesi) ortasından akar. Kapisre, 1902 tarihli İngilizce "Batum Haritası"nda "Kapista" şeklinde yazılmıştır. Sahildeki burun da Zeytun Burun / Kapista Burnu olarak kaydedilmiştir.[11]

Kapisre'nin bulunduğu bölge, antik çağda Kolheti Krallığı'nın bir parçasıydı. Osmanlılar bu bölgeyi, 1461 yılında Trabzon İmparatorluğu'nu oradan kaldırdıktan sonra ele geçirdi. Kapisre'nin yer aldığı Arhavi, Osmanlı döneminde Lazistan olarak adlandırılan bölgede bulunuyordu. Erken Osmanlı kayıtlarında Trabzon sancağına bağlı Arhavi kazası olarak geçer. Arhavi kazası, 1486 tahriri sırasında Arhavi-Laz nahiyesinden, 16. yüzyılda ise, Arhavi-Laz, Gonio, Vilayet-i İskele ve Vilayet-i Bağobit nahiyelerinden oluşuyordu. Cgiriazeni köyü, 16. yüzyılın son çeyreğinde (1681/1682) yapılan tahrirde "Kapisre" adıyla kaydedilmiştir.[8] Bu tarihte sadece Kale mahallesinin (Aşağı Kapisre) bir yerleşme olduğu, Güngören köyünün (Yukarı Kapisre) sonra da yerleşmeye dönüştüğü tahmin edilmektedir.

Kapisre, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde "Kabisre" (قبصرە) adıyla tek köy olarak kaydedilmiştir. Bu salnameye göre Kabisre, Trabzon vilayetinin sancaklarından biri olan Lazistan sancağında Hopa kazasının Arhavi nahiyesine bağlı bir köydü. Nüfusu 113 hanede yaşayan 271 kişiden oluşuyordu. Hane başına yaklaşık 2,4 kişi düşmesi, sadece erkek nüfusun tespit edilmiş olduğunu göstermektedir. Bu durumda erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda köyün nüfusunun yaklaşık 542 kişiden oluştuğu söylenebilir. Nitekim 1935 yılında iki köy olarak kaydedilmiş olan yerleşmede tespit edilen nüfus (toplam 759 kişi) da bu ihtimali desteklemektedir. Tarımla geçinen köyde hayvan varlığı olarak 270 keçi/koyun, 416 inek, 3 at ve 4 öküz tespit edilmiştir.[10][12]

Kapisre, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine göre "Kabisre" (قابصرە) adıyla tek köy olarak Rize vilayetinin Hopa kazasının Arhavi nahiyesine bağlıydı.[9] 1935 genel nüfus sayımında "Kabisriülya" (Yukarı Kapisre) ve "Kabîsrisüfiâ" (Aşağı Kapisre) adlarıyla iki ayrı yerleşme olarak kaydedilmiştir. İki yerleşme de Rize ve Artvin vilayetlerinin yerine kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Hopa kazasının Arhavi nahiyesine bağlıydı. Bu tespite göre Yukarı Kapisre'de (Güngören) 327 kişi, Aşağı Kapisre'de (Kale) 432 kişi yaşıyordu.[10] Yukarı Kapisre adı "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Güngören olarak değiştirilmiştir.[13] Bununla birlikte Gidreve adı köyün yeni adıyla birlikte bir süre daha resmi kayıtlarda "Güngören (Yukarı-Kapisre)" biçiminde kullanılmıştır.[14]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Güngören köyü, Artvin il merkezine 60 km, Arhavi ilçe merkezine 3 km uzaklıktadır.[15] Denize kıyısı bulunan köyde bir halk plajı bulunmaktadır. Güngören Halk Plajı'nın genişliği 40 metre, uzunluğu ise 250 metredir. Plaj Lazbükü olarak da bilinmektedir.[16][17]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre köy nüfus verileri
2020 194[2]
2019 212[2]
2018 256[2]
2017 195[2]
2016 178[2]
2015 193[2]
2014 206[2]
2013 229[2]
2012 175[2]
2011 174[2]
2010 175[2]
2009 173[2]
2008 192[2]
2007 111[2]
2000 287[15]
1990 342[15]
1985 368[15]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Güngören, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 6 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o "Artvin Arhavi Güngören Köy Nüfusu". Nufusune.com. 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  3. ^ ""Gelenksel Kapistona Şenliği Yapıldı"". 6 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
  4. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 64, 271, ISBN 978-605-5708-85-6.
  5. ^ "Bakur Gogohia, Doğu Lazistan Tarihi ve Kişi Ad-Soyadları (Gürüce: აღმოსავლეთ ლაზეთის ისტორია და გვარსახელები), Tiflis, 2019, s. 73" (PDF). 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
  6. ^ "კაპისტონი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 6 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  7. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 271, ISBN 978-605-5708-85-6.
  8. ^ a b "Kenan Aydın, "Arhavi Kazasında İskân ve Nüfus (1583-1681/1682)" - Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2021 Bahar (34), s. 207". 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
  9. ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 621.
  10. ^ a b c "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 195" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
  11. ^ "F. R. Maunsell – "Batum Haritası", 1902." 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2023. 
  12. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 368-369, ISBN 9789157871117.
  13. ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 782". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
  14. ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Mart 2022. 
  15. ^ a b c d "Güngören Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018. 
  16. ^ ""Arhavi Belediyesi Güngören Halk Plajı Sezona Hazırlanıyor"". 6 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
  17. ^ ""Artvin Arhavi Güngören Halk Plajı"". 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]