Essex (balina avlama gemisi)

Miço Thomas Nickerson tarafından çizilen eskizde Essex saldırıya uğruyor (1820)

Essex, Nantucket, Massachusetts, ABD'ye kayıtlı 1799 yılında suya indirilen balina avlama gemisiydi. 1820 yılında Pasifik Okyanusu'nun güney bölgesinde Kaptan George Pollard Jr. komutasında avlanırken bir İspermeçet balinasının saldırısına uğrar ve batar. 20 kişilik mürettebat, Güney Amerika sahillerinden binlerce km uzakta çok az miktarda su ve yiyecekle okyanusun ortasında kalır. Açık denizde aç ve susuz kalan denizciler, ölen arkadaşlarını yemek zorunda kalırlar. Bu da yeterli olmayınca aralarında kura çekip, diğerlerinin hayatta kalması için kimin öldürüleceğine karar verirler. Toplamda mürettebattan yedi kişi bu şekilde yenmiştir. Geminin batmasından yaklaşık üç ay sonra kalan sekiz denizci kurtulmuştur. İkinci kaptan Owen Chase ve miço Thomas Nickerson başlarından geçenleri daha sonra kaleme almıştır. Yaşanan trajedinin uluslararası yankıları olmuştur. Herman Melville 1851 yılında yayınladığı ünlü romanı Moby Dick için ilham kaynağını bu olaydan almıştır.

Gemi ve mürettebat

Son yolculuğu döneminde Essex yirmi yaşındaydı. Önceki yolculuklarının çoğu oldukça kârlı olduğu için "şanslı" bir gemi olarak bilinmekteydi. Kaptan George Pollard Jr. ve ikinci kaptan Owen Chase geminin önceki seyahatinde de birlikte görev yapmışlar ve ikisi de terfi almış durumdaydı. 29 yaşındaki Pollard en genç balina gemisi kaptanları arasındayken, Oewn 23 yaşındaydı ve gemideki en genç mürettebat ise 14 yaşındaki miço Thomas Nickerson'du. 21 kişilik mürettebat çoğunlukla beyazlardan oluşmaktaydı ancak az sayıda da olsa özgür Afrikalı Amerikalılardan oluşan bir grup da vardı. İki grup farklı bölgelerde uyuyordu.

Yolculuktan önce oldukça kapsamlı bir bakımdan geçmiş olan geminin uzunluğu 27 metreyken boş ağırlığı 239 ton seviyelerindeydi. Bu açıdan bakıldığında küçük sayılabilecek bir balina avlama gemisi sayılabilridi. Essex'in bünyesinde her biri yaklaşık 8.5 metre uzunluğunda 4 adet balina avlama kayığı vardı.

Son yolculuk

Essex gemisinin battığı yer (X) ve çevresindeki adalar

Essex, 12 Ağustos 1819 tarihinde Nantucket'dan ayrılır. Balina avlamak için seçilen bölge yaklaşık olarak Ekvator bölgesi hizasında ve Güney Amerika kıyılarının batısındaki yerlerdir. Bu tür büyük ölçekli avlar genellikle iki buçuk yıl sürmektedir. Gemideki 21 kişilik mürettebat şu şekildeydi:

Afrikalı Amerikalılar:

William Bond

Samuel Reed

Richard Peterson

Henry DeWitt

Lawson Thomas

Charles Shorter

Isaiah Sheppard

Nantucket yerlileri:

Seth Weeks

Joseph West

William Wright

Isaac Cole

İngiltere'den gelen mürettebat:

Thomas Chapple

Nantucket'li mürettebat:

George Pollard

Owen Chase

Matthew Joy

Obed Hendricks

Thomas Nickerson

Barzillai Ray

Charles Ramsdell

Benjamin Lawrence

Owen Coffin

Gemi yola çıktıktan iki gün sonra Meksika Körfezi açıklarında Körfez Akıntısı sonucu oluşan ani bir fırtınaya yakalanır ve batma tehlikesi atlattığı fırtınada gabya yelkenini ve iki balina avlama kayığını kaybeder. Ancak kaptan Pollard yolculuğun henüz çok başındaki bu olay sonrasında geminin tamir edilmesi için limana geri dönmesini istemez ve yola devam edilir. Gemi Ocak 1820'de oldukça yavaş süren bir süreçte beş haftada Horn Burnu'nu geçer. Mürettebat başlarından geçen olumsuzluklardan dolayı moral bozukluğu yaşarken yelken açılan Pasifik Okyanusu'nun sıcak suları sayesinde moraller yerine gelir. Gemi bugün Ekvador'un başkenti Quito bölgesindeki Atacames'e ulaşır.

Bölgede balina avlamaya başlayan gemideki üç tane kullanılabilir durumdaki kayık 6 kişilik gruplarla ava çıkıyor, gemide de 3 mürettebat kalıyordu. 1820 Eylül ayında Henry DeWitt Atacames'de firar edince mürettebat eksikliği daha belirleyici hale gelir. Bölgedeki balinalar aşırı avlanmadan dolayı azaldığı için karadan yaklaşık 4600 km uzakta bulunan balina sahasına gitme kararı alınır. Genellikle çıkılan yolculuklardan çok daha uzun mesafeye açılacak gemi Galapagos Adalarına bağlı Floreana Adasından yiyecek ve su takviyesi yapar. Denizciler bu bölgede yakaladıkları devasa kaplumbağaları gemide öldürmeden tutuyor, gerektiğinde kesip tüketiyordu. Essex, av bölgesine ulaşıp ilk balinaları gördüğünde takvimler 20 Kasım 1820'yi göstermekteydi. Bölgedeki ilk avlar sırasında suya indirilen kayıklardan birisi ispermeçet balinalarından birisinin kuyruk darbesiyle hasar alır ve gemiye çıkarılarak onarıma alınır. Diğer iki kayık ise suda avlanmaktadır. Gemide onarımlar sürerken mürettebat geminin yakınlarında görülmedik şekilde garip davranan devasa büyüklükte bir ispermeçet balinası görürler. Kayıklarla geminin arasına giren balina, suyun yüzeyinde bir süre bekledikten sonra gemiye doğru çok hızlı bir şekilde ilerlemeye başlar ve suya daldıktan sonra gemiye vurur. Sonrasında yüzeye çıkan balinaya zıpkın atmaya hazırlanan Chase, balinanın dümene çok yakın bir şekilde yüzeye çıktığını görür, zıpkının öfkelendireceği balinanın geminin dümenini kırabileceğini hesaplayarak atış yapmamaya karar verir. Ancak balina uzaklaşsa da daha hızlı ve daha öfkeli bir şekilde gemiye tekrar vurur. Geminin pruvasını yıkan balina bölgeden uzaklaşır, gemi de yavaş yavaş su almaya başlar. Kurtarılamayacak olduğu anlaşılan gemiden alınabilecek her şey alınsa da mürettebat üç kayıkla, en yakın kıyıdan yaklaşık 3700 km uzakta mahsur kalmış durumdadır.

Kurtulanlar ve hikâyeleri

Essex kazazedeleri gemilerinin batmasının ardından üç kayığa ayrılmışlar ve bundan sonra 4 aylık maceranın ardından kimileri kurtulmuş, kimileri ise hayatlarını kaybetmiştir.

Pollard'ın kayığı

• George Pollard Jr. (Kaptan): 23 Şubat 1821 tarihinde ABD bandıralı balina avlama gemisi Dauphin tarafından Şili açıklarında ölmek üzereyken kurtarıldı. Geri döndüğü Nantucket'de Two Brothers adlı bir başka balina avlama gemisinin kaptanı olarak yeniden denize açıldı. Bu gemi 1823 yılı Mart ayında mercan kayalıklarına çarpıp battı. Nantucket'ye çökmüş bir şekilde geri döndü ve bir daha denize açılmadı. Bir deniz fenerinde 45 yıl boyunca görev yaptı.
• Owen Coffin. Pollard'ın 17 yaşındaki kuzeniydi. Kayıktakiler aç ve susuz kaldıklarından dolayı ölmemek için aralarından kurayla belirlediklerini öldürüp yemeye karar verdiler. 11 Şubat günü kısa çöpü çekmiş ve arkadaşı Charles Ramsdell tarafından vurulduktan sonra yenmiştir.
• Charles Ramsdell. 23 Şubat 1821 tarihinde Dauphin balina avlama gemisi tarafından kurtarılmıştır. İleriki dönemde General Jackson adlı gemiye başarıyla kaptanlık yapmıştır.
• Barzillai Ray. 11 Şubat günü ölmüş ve kayıktaki arkadaşları tarafından yenmiştir.
• Lawson Thomas. Afrika Amerikalı denizci 20 Ocak günü ölmüştür.

Chase'in kayığı

• Owen Chase (İkinci Kaptan). Nantucket doğumludur. 18 Şubat 1821 günü Indian adlı İngiliz gemisi tarafından kurtarılmıştır. Kurtulduktan sonra anılarını kaleme almıştır. Bu eserinde de Herman Melville'e Moby Dick için ilham verdiği düşünülmektedir. 1832 yılında Carroll adlı geminin kaptanı olmuş, 1840 yılında emekliye ayrılmıştır. Hayatının sonlarına doğru akıl sağlığı bozulmuştur. 1869 yılında 71 yaşında ölmüştür.
• Benjamin Lawrence (Dümenci). 18 Şubat günü kurtarılmıştır. Sonraki dönemde Dromo ve Huron adlı balina avlama gemileriyle iki uzun yolculuğa başarıyla kaptanlık yapmıştır. Emekli olup çiftçiliğe başlamış ve 1879 yılında 80 yaşında çiftliğinde ölmüştür.
• Isaac Cole. 8 Şubat günü Chase'in kayığında korkunç acılar içinde ölmüştür. Cesedi açlık çeken yol arkadaşlarınca yenmiştir. Tüm eti ayrıldıktan sonra cesedi dikilmiş ve sembolik bir cenaze töreninin ardından suya bırakılmıştır.
• Richard Peterson. Afroamerikalı New Yorklu denizci. Her gün okuduğu dualar ve dini şarkılarla moralleri yüksek tutmaya çalışmıştır. 18 Ocak günü hayatını kaybetmiştir.
• Thomas Nickerson. Gemideki en genç mürettebattı. Kurtarıldıktan sonra ticaret gemilerinde kaptanlık yapmış ve anılarını yazmıştır. Nantucket'de bir han işletmiştir. Herman Melville ile röportaj yapmış ve aktardığı anılarla Moby Dick eserine lham vermiştir.

Joy'un kayığı

Üçüncü Kaptan Matthew Joy'un kayığı Pollard'ın kayığından 29 Ocak günü ayrı düşmüş, sonrasında ise kendisinden hiç haber alınamamıştır.

• Matthew Joy. Nantucket'lidir. Asıl yolculuk sırasında da sağlık durumu iyi olmadığından ilk hayatını kaybeden o olmuştur.
• Obed Hendricks. Nantucket'li dümenci. Joy'un ölümünden sonra kayığın idaresi ona geçmiştir. Kendisinden hiç haber alınamamıştır.
• Samuel Reed. 28 Ocak günü ölmüş ve arkadaşları tarafından yenmiştir.
• Isaiah Sheppard. 27 Ocak günü ölmüş ve arkadaşları tarafından yenmiştir.
• Charles Shorter. 23 Ocak günü ölmüş ve arkadaşları tarafından yenmiştir.
• Joseph West. Kendisinden hiç haber alınamamıştır.
• William Bond. Kendisinden hiç haber alınamamıştır.

Henderson Adasında kalanlar

Mürettebatın denizde mahsur kalmasının üzerinden bir ay zaman geçmişken kayıp denizciler yiyecek ve su bulabilecekleri bir küçük adaya çıkarlar. Kimsenin yaşamadığı ve kıt kaynaklara sahip adadan ayrılırlarken üç denizci adada kalmayı tercih eder. Kurtulan denizcilerin verdikleri bilgi üzerine 111 gün sonra kurtulan denizciler, kayıktakiler gibi çok zorlu şartlarla mücadele etmek zorunda kalmıştır. Dulcie Adası sanılan adanın aslında Henderson Adası olduğu sonradan öğrenilmiştir.

• Thomas Chapple.9 Nisan 1821 tarihinde kurtarıldı. İngiliz asıllı olan Thomas sonraki dönemde misyoner olur ve görev yaptığı Timor'da vebadan ölür.
• Seth Weeks. 9 Nisan günü kurtarılmıştır. Pasifik Okyanusunda denizcilik yapmaya devam etmiştir. Yıllar süren denizciliğin ardından Cape Cod'da emekli olur. En uzun yaşayan Essex kazazedesidir.
• William Wright. 9 Nisan günü kurtarılmıştır. Surry adlı gemide görev yapmaya devam etmiştir. Doğu Hint Adaları açıklarında bir fırtına sırasında boğularak ölmüştür.

Kültürel etkileri

• Nathaniel Philbrick tarafından yazılan ve 2000 yılında basılan In the Heart of the Sea adlı kitap ve bu kitaptan uyarlanan 2015 yapımı In the Heart of the Sea sinema filminde Essex gemisinin hikâyesi anlatılmaktadır.

Balinaların saldırısına uğrayan diğer gemiler

• Union saldırıya uğramış ve batmıştır (1807)
• Pusie Hall saldırıya uğramıştır (1835)
• Lydia ve Two Generals saldırıya uğramıştır (1836)
• Pocahontas saldırıya uğramış ve batmıştır (1850)
• Ann Alexander saldırıya uğramış ve batmıştır (1851)
• Crusader saldırıya uğramış ve batmıştır (1852)
• Waterloo saldırıya uğramış ve batmıştır (1855)
• Lucette adlı 13 metre uzunluğundaki uskuna bir grup katil balinanın saldırısına uğramış ve batmıştır (15 Haziran 1972)
• Merlin adlı 22 metre uzunluğundaki 111 yıllık gemi Alaska, Baranof Adası açıklarında saldırıya uğramış ve batmıştır (7 Temmuz 1999)