Esma bint Mervân
Esmâ bint Mervân (Arapça: عصماء بنت مروان, İbranice: עצמאא בנת מרואן), 7. yüzyılda yaşamış Medineli bir Arap Yahudisi kadın şairdir. Muhammed'in Medine'ye hicretinden sonra, İslam karşıtı şiir söyleyen şairler arasında sınıflandırılmaktadır.[1] Muhammed'in isteği üzerine Ümeyr b. Adî tarafından öldürüldü.[2]
Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]
Esmâ bint Mervân'ın nesebi hakkında kesin bir görüş birliği bulunmamaktadır. el-Vâkidî, Esmâ'nın Benû Umeyye b. Zeyd'e mensup olduğunu kaydetmektedir. Ebû Ubeyde el-Kâsım b. Sellâm ise, ondan "Yahudi Esmâ" (Asmâ el-Yehûdiyye) olarak bahsetmektedir. Keza el-Belâzurî'ye göre de Esmâ Yahudi kökenlidir.[1]
Şairliği[değiştir | kaynağı değiştir]
Esmâ bint Mervân, hem İslam öncesinde hem de İslam sonrasında yaşamıştır. İslam peygamberi Muhammed tarafından kendisi hakkında verilen ölüm emri ile bilinir. Ölüm emrinin sebebi, Muhammed'e karşı eleştirel şiirler yazmış olmasıdır. Muhammed'in isteği üzerine Ümeyr b. Adî tarafından öldürülür.[3]
Esmâ bint-i Mervân bir şiirinde Muhammed'i şairleri öldürttüğü için şöyle eleştiriyordu:
"Düşman üzerine seğirterek birbirinizle yarışırcasına yürüyünüz Malik, Nebit, Avf oğulları!
Düşman üzerine seğirterek birbirinizle yarışırcasına yürüyünüz Hazrec oğulları!
Sizler, sizden olmayan, yanınıza gelen bir kimseye itaat ettiniz, boyun eğdiniz ki, o ne Mudar'dandır, ne de Mezhic'dendir![4]
Başları kestikten sonra, hâlâ ondan pişmiş çorba umulduğu gibi umuyorsunuz! Ondan bir şey uman aldanır, umudundan kesilir."
Necip Fazıl Kısakürek, Esmâ bint Mervân'ın öldürülüşünü Çöle İnen Nur adlı eserinde şöyle anlatmaktadır:
Sıyrılan İslam kılıcı, havada ıslıklar çalarak ebedî hareket rüzgârına yol açmıştır. Üst üste üç teşebbüs: Âmir isimli âmâ bir sahâbîyi, onun için bütün yollar karanlık olduğu hâlde kendi kabilesinden, Esmâ bint-i Mervân isimli cadalozu öldürmeye gönderdiler. Bu kadının işi gücü İslâmiyet'i ve Allah'ın Resulü'nü küçük düşürmeye çabalamak... Kör sahâbî, kılıcını kadının göğsüne dayayıp hamle edinceye kadar gözleri açık bir insandan daha emin adımlarla gidip ulvî vazifesini yerine getirdi.[5]
Hadisçilerin Rivayetin Sahihliğiyle İlgili Görüşleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Klasik ve klasik sonrası hadisçiler bu rivayeti reddetmiş ve bunun uydurma (mevzu') olduğunu ilan etmiştir. Olayın gerçekliğine karşı argümanlarında, hikâyenin nakledildiği rivayet zincirlerinin (isnadlar) hepsinin en düşük dereceden (mevzūʻ) zayıf (zaʻif) olduğuna işaret ederler.[6][7][8][9]
Rivayete kaynaklık eden eserlerden biri elde müellif nüshası bulunmayan ve İbn-i İshak'a isnat edilen Siratu Resulillâh'tır. Onun eserine yönelik en çok tartışılan eleştiri, çağdaşı Mâlik ibn Enes'in eleştirisidir.[10] Mālik, İslam peygamberi Muhammed ve Medine Yahudileri hakkındaki hikâyeleri, bunların yalnızca din değiştiren Yahudilerin oğullarının anlatımlarına dayanılarak alındıkları gerekçesiyle reddetmiştir.[11] Aynı hikâyeler daha sonra ünlü hadisçi ibn Hacer el-Askalani tarafından 'tuhaf hikâyeler' (garāʾib) olarak kınanmıştır.[12] Konuyla ilgili İbn Sa'd tarafından gelen diğer rivayet hakkında ise El-Albani, İbn Sa'd'ın rivayet zincirinin El-Vakidi'yi de içerdiği için zayıf olduğunu beyan etmiştir.[13] Vakidi ile ilgili olarak Yahya ibn Ma'în "El-Vakidi, peygamber hakkında 20.000 uydurma hadis rivayet etmiştir" şeklinde bir ifade kullanmış, Buharî ondan bir tek rivayet bile almadığını belirtmiş ve rivayet zincirinin başındaki isim olan El-Hâris ibn el-Fudayl'nin asla sahabeden biriyle karşılaşmamış olması sebebiyle rivayetin muʻdal olduğu söylenmiştir.[14]
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Esat Ayyıldız, Asmâ Bint Mervân: Arap-Yahudi Bir Kadın Şair 29 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Edebiyat Kazıları, Ankara: İKSAD Publishing House, 2020. s. 13 -42.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Esat Ayyıldız, Asmâ Bint Mervân: Arap-Yahudi Bir Kadın Şair 29 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Edebiyat Kazıları, Ankara: İKSAD Publishing House, 2020. s. 13 -42.
- ^ İbn-i İshak, Muhammed (1955). The Life of Muhammad. A translation of Ishaq's "Sirat Rasul Allah". Guillaume, Alfred tarafından çevrildi. Oxford University Press. ss. 675-676. ISBN 9780196360348.
- ^ Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi, 10. cilt, Sayfa 33
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2016.
- ^ Necip Fazıl Kısakürek, Çöle İnen Nur, Büyük Doğu Yayınları, 13. basım, s. 246
- ^ Al-Albani, Nasir al-Din. "Hadith#6013". Silsilat al-aḥādīth al-ḍaʻīfah wa-al-mawḍūʻah سلسلة الأحاديث الضعيفة والموضوعة (in Arabic). Vol. 33. p. 13. "(موضوع...محمد بن الحجاج...قلت : وهو كذاب خبيث ؛ كما قال ابن معين ، وهو واضع حديث الهريسة ... والراوي عنه محمد بن إبراهيم الشامي ؛ كذاب أيضاً)"
- ^ Ibn Hisham, 'Abd al-Malik (1995). Al-Sayyid, Majdi Fathi (ed.). Ṣaḥīḥ Sīrah al-Nabawīyah صحيح السيرة النبوية (in Arabic). Vol. 4. Dār al-Ṣaḥābah lil-Turāth. pp. 335–336.
- ^ Al-Jawzi, Abu'l-Faraj. Al-'ilal العلل (in Arabic). Vol. 1. p. 175. "(هذا مما يتهم بوضعه محمد بن الحجاج)"
- ^ Ibn ʻAdī. Al-Kāmil fī al-ḍuʻafāʼ wa-ʻilal al-ḥadīth الكامل في الضعفاء وعلل الحديث (in Arabic). Vol. 7. p. 326. "(ولم يرو عن مجالد غير محمد بن الحجاج وجميعاً مما يُتهم محمد بن الحجاج بوضعها)"
- ^ Jones, J. M. B. (1968). "ibn Isḥāḳ". Encyclopaedia of Islam. Vol. 3 (2nd ed.). Brill Academic Publishers. pp. 810–11.
- ^ Arafat, W. N. (1976-01-01). "New Light on the Story of Banū Qurayẓa and the Jews of Medina". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 108 (2): 100–107.
- ^ Arafat, W. N. (1976-01-01). "New Light on the Story of Banū Qurayẓa and the Jews of Medina". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 108 (2): 100–107.
- ^ Al-Albani, Nasir al-Din. "Hadith#6013". Silsilat al-aḥādīth al-ḍaʻīfah wa-al-mawḍūʻah سلسلة الأحاديث الضعيفة والموضوعة (in Arabic). Vol. 33. p. 13. "(موضوع...محمد بن الحجاج...قلت : وهو كذاب خبيث ؛ كما قال ابن معين ، وهو واضع حديث الهريسة ... والراوي عنه محمد بن إبراهيم الشامي ؛ كذاب أيضاً)"
- ^ Ibn Hisham, 'Abd al-Malik (1995). Al-Sayyid, Majdi Fathi (ed.). Ṣaḥīḥ Sīrah al-Nabawīyah صحيح السيرة النبوية (in Arabic). Vol. 4. Dār al-Ṣaḥābah lil-Turāth. pp. 335–336. " حديث ضعيف وإسناده معضل 1 – أخرجه ابن سعد، (2/27–28) في طبقاته من رواية الواقدي المتروك، وعنه أخرجه ابن السكن، والعسكري في الأمثال كما في الإصابة (5/34) . في سنده الواقدي من المتروكين. 2 – أخرجه الخطيب (13/199) في تاريخه، و ابن الجوزي في العلل (1/175)، و ابن عساكر في تاريخه كما في الكنز (35491) من طريق محمد بن الحجاج اللخمي عن مجالد عن الشعبي عن إبن عباس. و سنده موضوع. فيه اللخمي، قال البخاري عنه: منكر الحديث. و قال ابن معين: كذاب خبيث، وقال مرة: ليس بثقة، وكذبه الدارقطني، وإتهمه ابن عدي بوضع حديث الهريسة،"