Eski Yurt
Eski Yurt (Kırım Tatarcası: Eski Yurt, Ukraynaca: Ескі-Юрт, Rusça: Эски-Юрт) - Güney Batı Kırım'da tarihi bir yerleşim yeri, bugün Bahçesaray'ın batı kesiminde tarihi bir kasaba. Adı "eski yerleşim" veya "eski merkez" ve "keçe çadırı" için Kırım Tatar dili terimlerinden türetilmiştir.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Altın Orda döneminde Eski Yurt, Hersonisos ve Calamita limanlarını Kırım Yarımadası'nın içlerine bağlayan eski bir ticaret yolunda yatan büyük, muhtemelen kentsel bir yerleşim yeriydi. Yerleşimin büyük boyutu, Kırım'ın batı yarısında bilinen tüm Müslüman mezarlıklarının en eskisi ve en büyüğü olan ana mezarlığı Qırq Azizler (14-15. Yüzyıllar; şimdi tamamen yıkılmış) tarafından kanıtlanabilir. Eski Yurt, 1441'de Altın Orda'dan bağımsızlık kazanan Kırım Hanlığı'nın yükselişinden sonra önemini korudu. Kırım'ın yeni başkenti Bahçesaray 1532'de kurulduktan sonra,Eski Yurt, ekonomik ve idari statüsünü kaybetti (ve görünüşe göre daha sonra "Eski Yerleşim" adını aldı; orijinal adı bilinmemektedir). Bununla birlikte, 20. yüzyılın başına kadar Eski Yurt, Kırım Tatarları tarafından, orada bulunan Mâlik el-Eşter Mabedi sebebi ile Kırım'ın en önemli Müslüman dini merkezlerinden biri olarak kabul ediliyordu.
Mâlik el-Eşter Mabedi[değiştir | kaynağı değiştir]
Mâlik el-Eşter Mabedi, Eski Yurt'ın orta kesiminde yer alıyordu. Asıl adı Malik el-Eşter en-Nahai'nin, sembolik mezarı olan büyük bir Müslüman mezarlığıdır. Aslında Kahire, Mısır'da gömülü halife Ali İbn Abu Talib'in (618-657) bir arkadaşı olan Mâlik el-Eşter'e atfedilen benzer "makam" Diyarbakır'da da bulunmaktadır.[1] Kırım Tatarlarının efsanelerinde Mâlik el-Eşter ejderha savaşçısı ve Kırım'da İslam'ı ilk yayan cesur savaşçı olarak tasvir ediliyor. Efsanelere göre, devlerle yapılan bir savaşta ölümüne yaralandı ve Eski Yurt'ta öldü. Efsaneler ölümünden uzun zaman sonra, mezarının yerini Nakşibendi (veya Mevlevi) tarikatının dervişleri tarafından mucizevi bir şekilde keşfedildiğini anlatılmaktadır. Kırım Tatarları, yılanlar tarafından ısırılanların Mâlik el-Eşter'ın kabrinde dua edip iyileştiklerine inanırlar.[2] Anlatı kaynaklarının belirttiği gibi, mezarlık, Giray hanedanından bazı Kırım Tatar yöneticileri de dahil olmak üzere soylu insanları gömmek için bir yerdi.
Şu anki durum[değiştir | kaynağı değiştir]
1948'de Kırım Tatarlarının sınır dışı edilmesinden sonra Eski Yurt kasabası (Rus olmayan isimler taşıyan diğer tüm Kırım kasabaları ve köyleriyle birlikte) "Podgorodnyeye" (Подгороднее) olarak yeniden adlandırıldı. Ardından Podgorodnyeye, Bahçesaray kasabasının kentsel alanına dahil edildi.Eski yerleşimin alanı, yazlıklarla kaplı Orta Çağ kasabasının kalıntılarını yeraltında gizlerken, Mâlik el-Eşter mabedinin merkezi meydanı bir pazar olarak kullanılmıştır. Kırım Tatarlarının ülkelerine geri dönmesinin ardından birçok Kırım Tatar eylemcisi ve kuruluşu pazarın kutsal yerden kaldırılmasını talep etti. 2004 yılında Mâlik el-Eşter mabedinin müze yapma projesi Bahçesaray Tarihi ve Kültürel Koruma Alanı tarafından ele alınmıştır. 2006 yılında pazar nihayet yeni bir yere taşındı ve Bahçesaray Tarihi ve Kültürel Koruma Alanı'na yeni müze oluşturma projelerini yürütmek için çalışmalara başlandı.
Kalan tarihi binalar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Muhammed Şah Bey'in (14-15. Yüzyıllar) annesi Yude Sultan Türbesi.
- Ahmed Bey'in Türbesi (duvarları tarafından bulunan bir mezar taşından adını alan 14. veya 15. yüzyıldan kalma bir bina).
- Mehmed Bey Türbesi (16. yüzyıl).
- II. Mehmed Türbesi Türbesi - Kırım Tatar hanedanının bir türbesi. Anlatı kaynaklarına göre, içine üç Kırım hanı gömüldü: II. Mehmed Giray (ö. 1584), II. Saadet Giray (ö. 1588 ), III. Mehmed Giray (ö. 1629 ).
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ M. Ilhan. - Diyarbakirin Turbe, Yatir ve Mezarliklari 6 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. - Cimetieres Et Traditions Funeraires Dans Le Monde Islamique II, Uluslararasi Kollokyumun Bildileri Kitabi, Istanbul, 28-30 Eylul 1991. - v. I. Ankara, 1996, p. 205.
- ^ http://www.eskiyurt.org.ua/chr_gasprali.html 5 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Archived 2008-12-05 at the Wayback Machine И. Г-ий (Гаспринский Исмаил), "Крымские азизы", //Восточный сборник Общества русских ориенталистов. 1913. (Rusça)
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- O. Haiworonski, "An Overview of the Mediaeval Crimean Tatar Settlement of Eski Yurt", EJOS, VII (2005), No. 1, 1-11.
- Website by Oleksa Haiworonski on the Vanished Town of Eski Yurt 6 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - in Russian; including the full library of [scarce] sources' mentions on Eski Yurt.