Erol Tümertekin

Erol Tümertekin
Doğum	23 Temmuz 1926 İstanbul
Ölüm	15 Mayıs 2012 (85 yaşında)
Milliyet	Türk
Vatandaşlık	Türkiye
Mezun olduğu okul(lar)	İstanbul Üniversitesi
Kariyeri
Dalı	Coğrafya
Çalıştığı kurumlar	İstanbul Üniversitesi İstanbul Teknik Üniversitesi Mimar Sinan Üniversitesi
Doktora danışmanı	Ali Tanoğlu
Doktora öğrencileri	Nazmiye Özgüç Ayşe Nur Timor

Erol Tümertekin, (d. 23 Temmuz 1926, İstanbul – ö. 15 Mayıs 2012, İstanbul), beşerî ve iktisadî coğrafya alanında yaptığı çalışmalarla Türk coğrafya bilimine önemli katkılarda bulunmuş coğrafyacı. Mimar Han Tümertekin'in babasıdır.

Hayatı

Erol Tümertekin 23 Temmuz 1926 tarihinde İstanbul’da doğdu. 1948 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nin coğrafya enstitüsünden mezun oldu. 1950 yılında aynı okulda beşeri ve iktisadî coğrafya kürsüsünde araştırma görevlisi olarak akademik hayata başladı. 1952’de coğrafya doktoru, 1956’da doçent ve 1964'te de coğrafya profesörü unvanlarını aldı.

Erol Tümertekin, doktora çalışmalarını tamamladıktan sonra Whitbeck Vakfı bursu ile ABD’de bulunan University of Wisconsin-Madison’e gitti. Orada, şu anda coğrafyanın babaları olarak anılan, coğrafi metodolojinin önde gelen adlarından Richard Hartshorne’nun, iklim çalışmalarıyla ünlü Glenn Trewartha’nın, ünlü fiziki coğrafyacı Vernor Finch’in ve o sıralarda adı geçen üniversitede misafir öğretim üyesi olarak bulunan, Alman çağdaş coğrafya biliminin kurucularından Carl Troll’ün öğrencisi olmuş ve kazandığı çağdaş coğrafî görüşleri Türkiye'ye aktarmıştır. Tümertekin’in yaptığı çok yönlü ve uygulamalı coğrafya çalışmaları, geleneksel coğrafya çalışmalarından farklı olarak, güncel sorun ve konuların çağdaş yöntemlerle ele alınması, Türkiye'de coğrafya bilim dalının gelişmesine önemli katkıları olmuştur. Ağır Demir Sanayii ve Türkiye’deki Durumu başlıklı doktora tezi, sistemli ve uygulamalı coğrafya çalışmalarının Türkiye’de coğrafya biliminin ilgi alanına girmesine vesile olmuştur.

Doçentlik çalışması ise bölgesel uygulamalı coğrafyaya bir örnek olarak kurak bölgelerde ziraat konusundadır. Ulaşım, coğrafi metodoloji, iklimle ilgili istatistiksel çalışmalar, planlama–coğrafya ilişkisi, merkezi iş alanları gibi birçok konudaki hemen hemen ilk yayınları kendisinin gerçekleştirmiş olması yanında, Türkiye'deki coğrafi çalışmalarda öteden beri ihmal edilen “kadınlar”ı inceleme konusu olarak ilk ele alanın da yine Prof. Dr. Erol Tümertekin’dir. Çağdaş coğrafi görüşle yaptığı çalışmalarının sayısı hem oldukça fazladır hem de çoğu kitabı güncellenerek tekrar tekrar basılmıştır. Bunun, Türkiye'deki coğrafya bilim dalının geçmişte fazla üretken olmamasından doğan boşluğu doldurma ihtiyacı ve çabasıyla da ilişkisi vardır. Örneğin 1968 tarihli Türkiye’de İç Göçler başlıklı eseri, yalnız coğrafya alanında değil, sosyal bilimler alanında da Türkiye'de tamamlanmış ve neşredilmiş ilk çalışmalardan biridir. Türkiye'nin nüfus haritası ve nüfus yapısıyla, özellikle de iç göçler ve kademeli göçlerle ilgili birçok yayını bulunmaktadır. Tümertekin, Türkiye'deki nüfus çalışmalarına coğrafî açıdan yaklaşan ilk akademisyenlerden biridir.

Meslekî Hayatı

Erol Tümertekin’in bilimsel araştırmalarında en dikkati çeken tarafı kendisini İstanbul’a adamış olmasıdır. National Geographic Society'nin başkanı Gilbert M. Grosvenor’un “Şehirlerin anlatacak çok şeyi vardır. Her blok ayrı bir araştırma alanı, ayrı bir arazidir.” sözüne tam olarak uygun düşen çabalarında İstanbul’u, araştırmaları için, kendisine arazi olarak seçti. Nitekim, 1960'lardan beri kendisine araştırma alanı olarak seçtiği İstanbul ile ilgili çeşitli coğrafî konularda 4 ayrı kitap ve 23 makale kaleme aldı. Türkiye dışında, Japonya’dan Polonya’ya, ABD’den Rusya’ya kadar, Türkiye’de araştırmalarına en çok atıf yapılan, belki de tek coğrafyacı olduğu söylenebilir. Yabancı dillerdeki yayınlarından başka, araştırmalarının bir bölümü de uluslararası dergi ve bültenlerde neşredildi.

Prof. Tümertekin, coğrafya alanında çok sayıda ders kitabı kazandırdı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nin coğrafya bölümünün yanı sıra, aynı üniversitenin iktisat ve siyasal bilgiler fakültelerinde ve dahi İstanbul Teknik Üniversitesi ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde de uzun yıllar ders verdi.

Erol Tümertekin, birçok uluslararası araştırmada da yer aldı: UNESCO’nun Kurak ve Yarı Kurak Bölgeler araştırması; Pennsylvania Üniversitesi’nin Ortadoğu’da su konulu araştırması ile Ford Vakfı adına yapılan Türkiye’de sosyal bilimlerin durumuyla ilgili bir araştırmasında da görev aldı. Amerikan Journal of Developing Areas başlıklı derginin yayın kurulunda 30 yıldan fazla görev yaptı.

Uluslararası Coğrafya Birliği/ International Geographical Union'in uygulamalı coğrafya, tarımsal tipoloji, ekonomik kalkınmanın bölgesel yönleri, dünya nüfus haritası konularında teşkil edilmiş çeşitli komisyonlarında görev aldı. Fransız coğrafya bilim çevreleriyle olan yakın ilişkilerinden dolayı, 1821 yılında kurulan ve dünyanın en eski coğrafya derneği olan Fransız Société de Géographie tarafından 1982 yılında onur üyeliğine seçildi. Uzun yıllar İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde yönetim kurulu üyeliği, coğrafya enstitüsü müdürlüğü ve bir süre dekan yardımcılığı yapan Erol Tümertekin 11 yıl da coğrafya bölüm başkanlığı yaptı.

Eserlerinden Bazıları

Kitaplar

• İstanbul İnsan ve Mekân, 2017, ISBN 978-9753330701
• Coğrafya: Geçmiş - Kavramlar - Coğrafyacılar, (Prof. Dr. Nazmiye Özgüç ile birlikte), 2014, ISBN 978-9757206347
• Ekonomik Coğrafya, (Prof. Dr. Nazmiye Özgüç ile birlikte), 2006, ISBN 978-9757206071
• Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekân (Prof. Dr. Nazmiye Özgüç ile birlikte), 1998, ISBN 978-9757206156
• Ağır Demir Sanayii ve Türkiye’deki Durumu, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayını, No: 16, 1954.
• Kurak Bölgelerde Ziraat, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayını No: 96, 1957.
• Türkiye Nüfusu - Population of Turkey, (N. Tunçdilek ile), İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayını No: 25, 1959.
• Türkiye’de Şehirlerin Fonksiyonel Sınıflandırılması. A Functional Classification of Cities in Turkey, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayını, No.43, 1965.
• Amerika Birleşik Devletleri Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayını, No.46, 1967.

Makaleler

• Türkiye’de filoksera, (Phylloxera in Turkey), İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, No.1:67-86, 1951.
• Tuz Gölü bölgesinde coğrafî müşahadeler, (A.Ardel ile), İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, No.5-6:169-178, 1953-1954.
• Türkiye’nin 1954 buğday istihsali hakkında bir araştırma, Türk Coğrafya Dergisi, No.13-14:173-178, 1955.
• Sanayinin kuruluş yeri, İkinci İskan ve Şehircilik Haftası Konferansları, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay., No.79-61:33-48, 1958.
• Türkiye’de yağışlı günler, (H.Cöntürk ile), İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, No.10:129-137, 1959.
• Sanayi bölgelerinin tespiti meselesi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Sayı 1-4, 1959.
• Bölge planlamasında coğrafyacının rolü, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, No.11:51-55, 1960.
• İzmir’de sanayi faaliyetlerinin bünyesi ve dağılışı, Türk Coğrafya Dergisi, No.21-45-62, 1961.
• İstanbul’da sanayi faaliyetlerinin bünyesi ve Türkiye sanayiindeki yeri, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, Sayı 10:105-125, 1961.
• Pazarlama coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, No.12:117-124, 1961.
• 1960'ta Türkiye nüfusu, (N. Tunçdilek ile), İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, No.12:78-89, 1961.
• Bölge düzenleme ve gelişme problemlerinin incelenmesinde coğrafyacının yeri, (J.Tricart’dan çeviri), İstanbul Üniversitesi Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Dergisi No.2:79-94, 1975.
• Türkiye’de iç göçler üzerine, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, No.22:29-42, 1977.
• Türkiye’de iç göçlerde yeni eğilimler, İTÜ Mimarlık Fakültesi Şehircilik Enstitüsü Dergisi No.14:18-33, 1977.
• Türkiye coğrafyasında Ord. Prof. Ali Tanoğlu’nun yeri, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, No.23:97-110, 1980.
• Beşerî coğrafya: Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Bilim, s.187-215, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara, 1997.