Emine Semiye Önasya
| Emine Semiye Önasya | |
|---|---|
| Doğum | 28 Mart 1864 İstanbul, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 1944 (79 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Takma ad | Emine Vahide |
| Meslek | Aktivist, Öğretmen, Yazar |
| Milliyet | Türk |
| Dönem | Millî Edebiyat |
| Tür | Deneme, Hikâye, Roman |
| Önemli ödülleri | 1899 Sırbistan Saint Sava Nişanı |
Emine Semiye Önasya veya Emine Semiye Hanım (İstanbul, 28 Mart 1864 - 1944), Türk edebiyatçı, öğretmen, kadın hareketi öncüsü.
Meşrutiyet dönemi yazar ve romancılarındandır. Osmanlı İmparatorluğu'nun değişik bölgelerinde eğitimcilik yapmış; yaşamı boyunca siyasal ve sosyal faaliyetler içinde yer almıştır. Osmanlı kadın hareketinin öncü isimlerindendir.
Tarihçi Ahmet Cevdet Paşa'nın kızı, ilk Türk romancı Fatma Aliye Hanım ile mantıkçı Ali Sedat Bey'in kardeşidir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1864 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Babası hukukçu ve devlet adamı Ahmet Cevdet Paşa, annesi Adviye Hanım'dır. Emine Semiye, üç çocuklu ailenin en küçüğü idi. Ablası Fatma Aliye “ilk Türk kadın romancı” kabul edilen bir yazardır; Ali Sedad (1859-1900) adında bir de ağabeyi vardır. Emine Semiyye, abla ve ağabeyi gibi evde öğrenim görerek yetişti. Paris ve İsviçre'de psikoloji ve sosyoloji okudu.
İlk evliliğini Kazaskerlerden Mustafa Paşa ile yaptı. Bu evlilikten Hasan Rıza (d. 1885) adlı bir oğlu ve Fatma Zahire adlı bir kızı oldu. İkinci evliliğini Reşit Bey (sonradan Paşa) yaptı. 1892'de öğretmenliğe başladı ve 1895'ten itibaren eşinin Selanik'te görev yaptığı dönemde "İnas Mektepleri" (Kız okulları) müfettişliği yaptı. Aynı dönemde Selanik'te Mütalaa Gazetesi'nde başyazarlık yaptı. 1897'de Cevdet, üç sene sonra Hasan İzzet adlı iki erkek çocuğu dünyaya geldi. Hasan İzzet, sekiz aylık bir bebekken Selanik'te öldü.[1] Reşit Paşa'nın Serez'de görev yaptığı dört sene Serez'de yaşadı. Eğitimciliğe memur kızlarının evinde ders vererek devam etti.[1] Meşrutiyet'in ilanından bir süre sonra eşi Mustafa Reşit Paşa'nın Edirne'ye vali olarak atanması nedeniyle Edirne'de yaşadı. 1909 yılında kurulan ve Fırka-i İbad olarak adlandırılan Osmanlı Demokrat Partisi'ne üye oldu.[2] Bu dönemde İttihat ve Terakki Cemiyeti adlı gizli örgüte katıldı. Reşit Paşa ile evliliği bir süre sonra boşanma ile sonuçlandı.
1912 Balkan Harbi sırasında Şişli Etfal Hastanesi’nde gönüllü hemşirelik yaptı.[1] Bir süre sonra hastanedeki görevinden ayrılarak Paris’e gitti.
1922 yılında yeniden öğretmenliğe başladı. Hayatının sonuna kadar İstanbul, Edirne ve muhtelif Anadolu şehirlerinde Türkçe öğretmenliği yaptı.[3] 1944 yılında İstanbul’da hayatı kaybetti.
Edebi yaşamı ve gazeteciliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Yazarlığa Hanımlara Mahsus Gazete'de başladı. Gazetenin daimi yazar kadrosunda yer aldı. Bir yandan da Selanik’teki Mütalaa Gazetesi’nin kadınlara mahsus sayfalarının başyazarlığını sürdürdü. Bahçe, Asır, Yeni Asır, Yeni Edirne, Şûrâ-yı Ümmet, Resimli Kitap, Yeni Gazete, Saâdet, Yeni Gazete gibi gazete ve dergilerde hikâyeler, tefrika romanlar ve pedagoji konusundaki yazılar yayımladı.[4] Eserlerinin çoğu tefrika edilmiş olarak gazete sayfalarında kaldı.
Basılmış iki eseri vardır. Bunlardan birincisi, “Hülsa-i Hilm-i Hisab” adlı kitaptır. Eserde, temel matematikten bahsedilir. Maarif Nezareti tarafından kendisine ısmanlarmıştır.[1]
Kitap olarak yayımlanan ikinci eseri Sefalet' adlı romanıdır.[3] İlk önce Selanik’te Mütala Gazetesi’nde tefrika edilmiş olan bu roman, Sırpça’ya çevrilerek Sırpça yayınlandı ve1899’da Sırp hükümeti tarafından “Saint Sava” nişanı ile ödüllendirildi. Bu ödülden önce de saray tarafından kalem gayretine ve hizmetlerine karşılık “şefkat nişanı” ile ödüllendirildi.[1] Yazar, romanını yakın dostu Nigâr Hanım’a ithaf etmiştir ve önsözünde Nigr Hanıma gönderilmiş bir mektubun suretine yer vermiştir.[5]
II. Meşrutiyet’in ilanından sonra yazı faaliyetleri azaldı, Cumhuriyetin ilanından sonra tamamen yazın dünyasından uzaklaştı.
Sosyal ve Siyasal Faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Çocuklarını şehit vermiş ve maddi sıkıntı içinde bulunan kadınlar için Selanik’te “Şefkat-i Nisvan” adıyla bir dernek kuran Emine Semiyye, İstanbul’da ise Selma Hanım ile birlikte “İnasa mahsus sultaniye” kurulması için hazırlıklar yapmış; ancak 31 Mart İsyanı üzerine bu çalışmaları yarım kalmıştır.
Meşrutiyet’in ilanından önce Edirne'de bulunduğu sırada “Hizmet-i Nisvan” adlı bir dernek kurdu. Derneğin üyeleri arasında Sultan Murad’ın kızı Fehime Sultan da yer alıyordu.[1]
İttihat ve Terakki Cemiyeti'nde ve Osmanlı Demokrat Fırkası'nda faal bir üye olarak dikkat çekti.[6]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bîkes (roman)
- Muallime (roman)
- Sefâlet (roman)
- Gayyâ Kuyusu
- Bir Mütehassisenin Tefekkürâtı
- Terbiye-i Etfâle Ait Üç Hikâye (roman)
- Hiss-i Rekâbet (roman)
- Emir Çoban Kızları Yahud İki Kadında Aynı Tâlih: Bağdat Hatun(roman)
- Dilşâd Sultan (piyes)
- Selânik Hâtıraları (anı)
- Hürriyet Kokuları (roman)
- İktitaf
- Kalem Tecrübeleri
- Hülâsa-i İlm-i Hisap
Hakkında yazılmış kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şefika Kurnaz, '"Osmanlı Kadın Hareketinde Bir Öncü, Emine Semiye, Timaş Yayınları, 2008
- Kadriye Kaymaz, "Gölgedeki Kalem Emine Semiye", Küre Yayınları, 2009
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f "Kadriye Kaymaz, İlk Türk Kadın Yazarlarından Emine Semiye Hanım, Hayatı ve Eserleri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2008". 24 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.
- ^ Çelikel, Zeynep. "İki Ülke, İki Kadın Yazar: Juana Manso, Emine Semiye" (PDF). acikarsiv.ankara.edu.tr. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi, 2013. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
- ^ a b İbrahim Alâettin Gövsa, Türk Büyükleri Ansiklopedisi, Emine Semiye Hanım maddesi.
- ^ "Şefika Kurnaz, Siyasal Tarihimizin İsimsiz Kadın Kahramanlarından İttihatçı Seniye Hanım" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.
- ^ Emine Semiye, Sefalet, Hilal Matbaası, İstanbul 1908
- ^ Şehmus Güzel, "Tanzimattan Cumhuriyet' e Toplumsal Degisim ve Kadın" cilt 3-4 İletişim Yayınları İstanbul, 1985 s. 858
