Hanımlara Mahsus Gazete
| Editör | İbnülhakkı Mehmet Tahir |
|---|---|
| Kategoriler | Dergi, süreli yayın |
| Sıklık | 1-150. sayılar arasında haftada iki kez, 150-612.sayılar arasında haftalık |
| İlk sayı | 1 Ağustos 1895 |
| Son sayı | 4 Eylül 1906 |
| Ülke | Osmanlı İmparatorluğu  |
| Dil | Türkçe |
Hanımlara Mahsus Gazete, İstanbul'da 1895-1906 yılları arasında yayımlanmış kadın dergisi.
Osmanlı toplumunda yayımlanmış ilk kadın dergilerinden birisidir. Yazı kadrosunun tamamına yakını kadınlardan oluşan dergi, Osmanlı toplumunda kadınlık bilinci uyanmasında ve kadınların yazmaya yönelmesinde rol oynamış bir yayındır.
“Gazete”, “mecmua”, “ceride”, “risale” gibi sözlerin birbirinin yerine kullanıldığı devirde çıkmış olan bu süreli yayın, adı “gazete” olmasına rağmen başlangıçta haftada iki gün (pazartesi,-Perşembe), 150. sayıdan itibaren haftada bir gün çıkarılmıştır. 13 yıl boyunca aralıksız 613 sayı yayımlanan dergi, Türkiye'de Osmanlı devrinde en uzun süre yayınlanan kadın dergisidir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Hanımlara Mahsus Gazete, gazeteci yazar Mehmed Tahir Bey'in Dâhiliye Nezareti'ne verdiği bir dilekçe sayesinde faaliyete başlamıştır.[1] Kadınların çıkardığı bir gazetenin yayımlanmasını talep eden bir dilekçe veren Mehmet Tahir Bey'in bu talebi, dönemin padişahı II. Abdülhamid tarafından kabul gördü. Hanımlara Mahsus Gazete’nin ilk sayısı Sultan Abüdlhamid'in tahta çıkış yıldönümü olan 31 Ağustos 1895 tarihinde çıktı.
Derginin imtiyaz sahibi olan Mehmed Tahir Bey, ilk sayıda yayın politikasını "okuyup yazmayı seven, eğitimli, dindar, iyi ahlâk sahibi, iyi eş ve iyi anne özelliklerine sahip Osmanlı müslüman hanımı yetiştirmek” şeklinde açıklamıştır.[2] Başyazarı ve yazı kadrosunun tamamına yakını kadın olan derginin müdürlüğünü ise Mehmet Tahir'in eşi Fatma Şadiye Hanım üstlenmiş; 1904-1908 arasında Ziya Şakir Bey müdür olmuştur.
Dergi, yayın hayatının ilk dönemlerinde haftada iki kez yayınlanmış; 150. sayıdan itibaren haftada bir kez çıkarılmıştır.[3] Ara ara padişahın cülusu, veladeti gibi günler sebebiyle değiştirildiği için çıkış günü konusunda bir istikrar sağlanmamıştır. Sayfa sayısı başlangıçta 8 sayfa, 147. sayfadan itibaren 4 sayfadır.
Dergide resmî yazılar, duyurular, haberler dışında makale, mektup, roman, hikâye, şiir gibi edebî türlere, eleştirilere ve yabancı yazarlardan tercümelere yer verilmiştir.[2] Çocuk eğitimi, karı-koca ilişkileri, moda, tercüme roman tefrikaları, ev idaresi dergide ele alınan konulardır. Biçki-dikiş, moda, nakış, elbise ve işleme örnekleri, bilmece gibi konularda bol resimli ekler hazırlanmıştır.[4]
Dergi, 151. nüshadan itibaren "Hanımlara Mahsus Gazete’nin Hanım Kızlara Mahsus Kısmı" başlıklı bir ilave ile birlikte yayımlanmıştır. Bu ek, ilk 52. nüshasından sonra 7 Şubat 1901'deki 146. nüshasına karar Hanımlara Mahsus Gazete'nin 7. ve 8. sayfası olarak yayımlandı. Genç kızları aile hayatına hazırlamayı amaçlayan dergi ekinde ilk günden itibaren Osmanlı genç kızlarının eğitim meselesi işlendi; eğitimin önemine dair yüzlerce yazıya yer verildi.[5]
Makbule Leman, Nigar Osman, Fatma Şadiye, Mustafa Asım, Faik Ali, Talat Ali ve Gülistan İsmet derginin başyazarlığını yapmış yazarlardandır.[3] Türk edebiyatının ilk kadın romancısı Fatma Aliye Hanım da gazetenin düzenli yazarlarındandı. Dönemin erkek yazarlarından Ahmet Rasim, Mustafa Asım, Faik Ali, Talat Ali, gazetenin yazarları arasında yer almıştır. Dergide ayrıca "Bir Muallime", "Bir Köylü Kadını", "Çingene Kızı", "Satılmış" gibi takma adlar kullanan yazarlar ve kadın kimliğiyle yazan erkek yazarlar da mevcuttu.[2]
Okuyucu mektuplarına dergide önemli yer tutmuştur. İstanbul ve diğer Osmanlı topraklarınının yanı sıra Fransa ve Kafkasya’dan da okuyucu mektupları gelmiş ve dergide yayımlanmıştır. Bu mektuplar, derginin geniş bir coğrafyada okuyucularının olduğunu gösterir.[2]
Gazete, "Hanımlara Mahsus Gazete Kütüphanesi" başlığı altında çeşitli kitaplar tanıtmış, tefrika edilen eserlerin bazılarının basımını ve satışını sağlamıştır. bu eserler arasında Fatma Aliye,Emine Semiye, Şair Nigar Hanım'ın eserleri de yer alır.[6]
Gazetede tefrika edilen filozof biyografileri "Teracim-i Ahval-i Felasife" (1899) adlıyla kitap olarak yayımlamıştır.
Derginin II. Meşrutiyet’ten sonra eski canlılığını yitirdi, sadece bir resimli kadın dergisi haline geldi ve kapandı.[2]
1910'da İttihad ve Terakki’nin yan kuruluşlarından Teâli-i Vatan Osmanlı Hanımlar Cemiyeti tarafından Selanik’te yeniden çıkarıldı. İmtiyaz sahibi yine Mehmed Tahir Bey, müdürü de Fatma Şadiye Hanım idi. Ne var ki dergi eski içeriğini, kadrosunu ve tirajını yakalayamadı 50 sayı sonra yayın hayatı son buldu.[2][7]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Demirel, Özge (2020). "19. yüzyılda Osmanlı basınında kadının temsili: Hanımlara Mahsus gazete üzerinden bir değerlendirme". Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ a b c d e f Öztürk, Zehra (2020). "Hanımlara Mahsus Gazete". TDV İslâm Ansiklopedisi Ek-1. 27 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2023.
- ^ a b Çiçekler, Mustafa; Andı, Fatih. "Yeni Harflerle Hanımlara Mahsus Gazete Seçkisi Sunuş Yazısı" (PDF). Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2016.
- ^ Ünal, Birsen. "Türk Kadınlığı İçin Çağdaş Bir Adım: Kadın Gazetesi (1947-1951)". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2010. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2016.
- ^ Hatip Dinçyürek, Sena (2016). "II. Abdülhamid Dönemi'nde Bir Genç Kız Dergisi: Hanımlara Mahsus Gazete'nin Hanım Kızlara Mahsus Kısmı". Ayşegül Keskin Çolak’a Armağan Tarih ve Edebiyat Yazıları. Kebikeç Yayınları. 2 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Yıldız, Hacer. "Türkiye'de Kadınların Siyasi Haklar Mücadelesi ve Nakiye Elgün" (PDF). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2015. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Nisan 2016.
- ^ "Bağlarbaşı Kongre ve Kültür Merkezi | Dijital Sergi | Osmanlı Dönemi Kadın Dergileri". Üsküdar Kültür Sanat. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2023.
