Dublin Krallığı
Dyflin / Duibhlinn Dublin Krallığı | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 839-1170 | |||||
 Arma
| |||||
 İrlanda'da Viking bölgeleri: Dublin Krallığı arazisi (pembe renkli); diğer Viking arazileri (acik yesil renkli). | |||||
| Başkent | Dublin, modern İrlanda | ||||
| Yaygın dil(ler) | Eski Norvecce, Eski İrlandaca<Norse]], Orta İrlandaca | ||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||
| Kral | |||||
| |||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
Dublin Krallığı 839–1170 döneminde Dublin çevresinde Norveç'li Vikingler tarafından idare edilen arazilerin uzerinde kurulan ve Norveç asıllı kralların hüküm sürdükleri krallık.
Kurulma, gelişme ve çökmesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Britanya Adaları üzerine (839'da) ilk kurulan ve en uzun dönem varlığını korumuş olan Norveç asıllı Viking hükümdarlığı. Bu krallığın üzerinde bulunduğu araziler günümüzde Dublin Kontluğu arazileri ile hemen hemen çakışmaktadır.
Norveçli Vikingler bu krallığı Dyflin olarak anmakta idiler ve bu sözcük "siyah havuz" anlamına gelen İrlandaca Dubh Linn sözcüklerinden ortaya çıkartılmıştı.
Norveçli Vikingler Dublin ve civarını 9. yüzyılda yaptıkları denizden saldırılar sonunda ele geçirmişlerdi ve burada bir Norveç Vikingler krallığı kurmuşlardı. Buna tarihi belgesel ilk kaynak "Ulster Yıllık Olaylar (Annála Uladh)" adlı eski İrlandaca (bazi kisimlar Latince) ile yıl be yıl yazılmış olan yazma kitapta bulunmaktadır ve bu "vakainame" şekildeki kitapta MS 821'de yazılan maddede "Puta tapanlar hala 'Lough Neagh' körfezindeler" adlı bir girdi olmaktadır. Tarihçiler Norveçli Vikinglerini bu körfezde bulunan modern Dublin'in bulunduğu mevkide kışın kalabilmek için karaya çekilmiş gemilerden oluşturulan savunmak için bir kale (longphorts) yaptıklarını kabul etmektedirler. Vikinglerin bu kalede ilk kışın kışlama tarihinin MS 840-841 olduğu da bildirilmektedir. Bu tip tahta gemilerden kalelerin İrlanda'nın diğer mevkilerinde de Vikingler tarafından kurulup kışlak olarak kullanılmalarının bundan sonra olduğu bildirilmektedir. Bu kurulan ilk kalenin tam mevkini modern Dublin'de tespit etmek modern tarihçiler arasında büyük tartışmalar yaratmıştır.
Dublin Krallığı'nın Norveçli Viking kralları çok kere Britanya adası üzerinde Viking asıllı hükûmetler kurmuş olan Viking hükümdarları ile ortak hükümdarlık yapmışlardı. Örneğin modern Yorkshire 'da kurulup hüküm sürmekte olan Viking "Jorvik Krallığı" için kral olan kişi bazı dönemlerde Dublin Krallığı hükümdarı idi. 1073- 1103 döneminde Norveç Krallığı Kralı olan III. Magnus Olavsson Yalınayak 1102–1103 döneminde İrlanda'da Dublin Krallığı kralı da olmuştu.
Krallığın yüzölçümü yıllar boyunca değişme göstermiştir. Barış dönmelerinde güneyde modern Wicklow'a, doğuda modern Blessiington yanındaki Glen Ding vadisine; batıda Leixlip'e ve kuzeyde Skerries bölgesine ulaşmakta idi. Dublin'in kuzeyinde buluna Final ismini burada yaşayan bir Norveçeli Viking'den almıştı.
Zamanla Dublin'de yaşayan Norveç asıllı Vikingler İrlanda ve İrlandalılar etkisine girmisler ve İrlanda Gaelic kültürel niteliklerini eski Viking kültürel nitelikleri ile birleştirmeye başlamışlar ve bundan "Norse-Gael" kültürü adı verilen bir karışık kültürel nitelik görülmeye başlamıştır.
İrlandalıların ilk defa Dublin'i ele geçirmeleri 988'de İrlandalı yörel kral olan Máel Sechnaill maç Domnaill tarafından olmüstü. Bunun için Dublin şehrinin kuruluşu tarihi İrlandalı milliyetçi ve tarihçiler tarafından 988 olarak kabul edilmektedir. Fakat modern Dublin mevkiinde bulunan bir köy Britanya'nın Romalılar tarafındad işgalinde bile, yani verilen 988'den binyıl önce bile, bulunduğu belgelidir. Máel Sechnaill, Brian Boru (1002–1014) tarafından tahttan indirilince Dublin tekrar Viking asıllı krallar tarafından yönetilmeye başlanmıştır. 11. yüzyılın ortalarında İralanda yörel kralıklarından olan Leinster Krallığı Dublin üzerinde baskılar ve tesirler yapmaya başlamıstır.
Dublin Krallığı'nın son Viking asıllı kralı Astell Thorgillsson 1171'de İngiltere'den gelen Normanlar tarafından öldürülmüştü. Dublin de Normanlar tarafından idare edilen İngiltere eline geçmiştir. Buna rağmen Dublin şehri ve civarı eski Viking-Gael niteliklerini birkaç yüzyıl daha korumuştur.
Dublin Krallığı krallar listesi[değiştir | kaynağı değiştir]
- 841-845: I. Thorgils (Turgesius)
- …
- 853-871: Óláfr veya (İrlandaca) Beyaz Olaf ortak kral ;
- 853-873: I. Ivarr (İrlandaca :Ímar) ortak kral ;
- 853-867: Auisle (Eski Norvecc Hásli) ortak kral (867'de öldürüldü.)
- 873-875: Eystein (İrlandaca Oistín mac Amlaíb) Óláfr'in oglu (875'te öldürüldü.)
- 873/875-877 : Halfdan (İrlandaca Alband, Ivarr'in kardesi
- 875-881: Bard (İrlandaca Bairith) Eystein'in babasi
- 881-883 : N mac Auisle (883'te öldürüldü.) Auisle'nin babasi
- 883-888: Sigrodr Ivarrson (İrlandaca: Sichfrith mac Imar) (888'de suikastle öldürüldü.)
- 888-893: [[Sigtryggr Ier de Dublin|Sigtryggr Şablon:Ier]] fils d'Ivarr (İrlandaca Sitriuc mac Imar)
- 893-894: Sichfrith, York Jarli.
- 894-896: I. Sigtryggr, Ivarr'in oglu (İrlandaca Sitriuc mac Imar) (896'de öldürüldü).
- 896-902: II. Ivarr Uí Ímair (Sigtryggr ?'in oglu) (904'te öldürüldü)
- 902-917: Dublin şehri Brega Kralı "Mael Finnia mac Flannacán" ve Leinster Kralı "Cerball mac Muiricán" tarafindna ele gecirildi Vikingler tarafından bosaltildi.
- 917-920: II. Sigtryggr Caoch (İrlandaca : Sitriuc Uí Ímair). Jorvik Krallığı, York Kralı (921-927)
- 921-934: Gothfrith Uí Ímair . Jorvik Krallığı, York Kralı (927)
- 934-939/941: Olaf Gothfrithson (İrlandaca :Amlaíb mac Gofraidh)
- 939/941-945: Blacair Gothfrithson
- 945-948: Olaf Sigtryggson Kvaran (İrlandaca Amblaibh Cuaran) (yani: Olaf Sandal) Viking Jorvik Kralli, York] (941-943) ve (944)
- 948-948: Blacair Gothfrithson (Eski Norvecce Blákkr) (948'de öldürüldü.)
- 948-980: Olav Sigtryggson Kvaran]] (İrlandacaAmbailh Cuaran) (i.e Olaf: la Sandale) (981'de öldü.)
- 948-953 : Gothfrith Sihtricson (İrlandaca Gofraidh mac Sitriucca)
- 980-989: Gluniarian Olafson (Eski Norvecce Járnkné) (989'de öldürüldü.)
- 989-994: III. Sigtryggr Olafson Silkiskegg (Sithric Ipek Sakalli)
- 994-995: Ivarr (Ímar): Waterford Krali
- 995-1035: III. Sigtryggr Olafson Silkiskegg (Sithric Ipek Sakalli')
- 1035-1038: Margad Ragnaldson (İrlandaca Echmarcach mac Ragnaill)
- 1038-1046: Ivarr III Haraldsson (İrlandaca Ímar mac Arailt)
- 1046-1052: Margad Ragnaldson (İrlandaca Echmarcach mac Ragnaill) Man Adasi Krali
- 1052-1072: Diarmait mac Mail na mBo: Leinster Kralı (1072'de öldürüldü.).
- 1059-1070 : Murchad mac Diarmata, ortak oglu (1070'te öldürüldü.).
- 1072-1074 : Godfraid mac Amlaib: 1075'te öldü..
- 1075-1075: Domnall mac Murchada mac Diarmata: 1075'te öldü.
- 1075-1086: Turlough O'Brien|Toirdhealbhach mac Tadgh Ua Briain. Munster Kralı ve Yuksek İrlanda Krali: 1072 - 1086.
- 1075-1086: Murtogh O'Brien|Muircheartach mac Toirdhealbhach Ua Briain]].Yuksek İrlanda Krali: 1093-1119.
- 1086-1089: Donnchad mac Domnaill Remair: Leinster Kralı (1089'de öldürüldü.).
- 1091-1094: IV. Godfred Crova: Man Adasi Krali
- 1094-1102: Murtogh O'Brien|Muircheartach mac Toirdhealbhach Ua Briain. Yuksek İrlanda Krali: 1093 -1119.
- 1102-1103: III. Magnus, Norvec Krali
- 1103-1118: Muircheartach mac Toirdhealbhach Ua Briain]]. Yuksek İrlanda Krali:1093- 1119.
- 1115-1118: Domnall mac Muircheartach Ua Briain oglu (1135'te öldü.).
- 11??-1115: Donnchadh mac Murchada mac Diarmata (Leinster Kralı (1115'te öldürüldü.)
- 1118-1124 : Thorfinn Thorgillsson (İrlandaca:Torfind Mac Torcaill)
- 1118-1126 : Énna mac Donnchada: Leinster Krali
- 1124-1127: Toirdelbach Connacht Krali
- 1124-1127: Conchobar mac Toirdhealbhach: Connacht Kralı (1144'te öldü.)
- 1127-1136: Diarmait MacMurrough Leinster Karl
- 1136-1146: Ragnvald Thorgillsson (İrlandaca Raghnall Mac Torcaill)
- 1142-1148: Ottar Ottarsson Connacht Krali: Oitir Mac mic Oitir) 1148'de öldürüldü.
- 1146-1160: Brodar Thorgillsson Connacht Krali:Brodur Mac Torcaill) [1160]'de öldürüldü..
- 1160-1170: Astell Thorgillsson Connacht Krali: Asgall mac Ragnall Mac Torcaill 1171'de öldürüldü.
- 1162-1166: Diarmaid mac Murchada.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Downham, Clare, (2007) Viking Kings of Britain and Ireland: The Dynasty of Ívarr to A.D. 1014, Edinburgh:Dunedin Academic Press ISBN 9781903765890