Doğan Akhanlı
 | Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Doğan Akhanlı (d. 1957, Şavşat, Artvin - ö. 31 Ekim 2021,[1][2] Berlin, Almanya), Türk yazar. Siyasî görüşleri nedeniyle Mayıs 1985 ile Eylül 1987 arasında Metris Cezaevi'nde kalmış, 1991 yılında siyâsî mülteci olarak Almanya'ya sığınmıştır.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
1957 yılında Artvin'in Şavşat ilçesinde bir öğretmenin oğlu olarak dünyaya geldi. Çocukluk yıllarını babasının öğretmenlik yaptığı Şavşat'a bağlı küçük bir köyde geçirdi. On iki yaşındayken eğitimine devam etmesi için İstanbul'a gönderildi. Daha sonra Trabzon'a döndü ve Karadeniz Teknik Üniversitesi'nde tarih ve eğitim bilimleri okudu.
1975'te sol görüşleri yansıtan bir dergi satın aldığı gerekçesiyle beş ay tutuklu kaldıktan sonra, Türkiye Devrimci Komünist Partisi'ne üye oldu.[3] 12 Eylül Darbesi'nden sonra bir müddet kaçak hayatı yaşadı. 18 Mayıs 1985'te eşi Ayşe ve 16 aylık oğlu ile birlikte tutuklandı.[4] 1985'ten 1987'ye kadar iki buçuk yıl Metris Cezaevi'nde siyasi tutuklu olarak kaldı. Terhis edildikten sonra cezaevinde maruz kaldığı işkenceleri anlattı.[5]
1991 yılında yurt dışına çıktı ve Almanya'ya sığındı. Siyâsî mülteci olarak Almanya'da kaldı ve ikâmet izni aldı. 1998 yılında askerlik vazifesinden kaçtığı gerekçesi ile Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarıldı. Bu olaydan sonra Alman vatandaşı oldu. Uluslararası Yazarlar Derneği (PEN) üyesiydi ve 2001 yılından beri Alman vatandaşıydı.
Akhanlı, Almanya'da bulunduğu sürede mütercimlik ve yazarlık yaptı. Bağımsız bir gazetecilik örgütü olan Recherche International adlı vakıfta araştırmacı ve yazar olarak çalıştı. Tarihi ve onu hatırlama meziyeti hakkında katıldığı faaliyetler nedeniyle Almanya İçişleri Bakanlığı'na bağlı Bündnis für Demokratie und Toleranz (Demokrasi ve Hoşgörü Birliği) tarafından ödüle layık görüldü. Ardından 2013 yılında Pfarrer Georg Fritze İnsan Hakları Ödülü[6][7] ile ödüllendirildi.
2018 yılında Avusturya PEN Kulübü ve Villach şehri tarafından demokrasi ve insan hakları alanında Hoşgörü Ödülü'ne layık görüldü. PEN Kulübü'nden yapılan açıklamada "Ödül, insancıl tavrı, tarihsel şiddet olaylarını dürüstçe ele alışı ve sınırsız ayrıntılı yazıları nedeniyle verildi." denildi.[8]
2019 yılında Almanya'nın en değerli ödüllerinden biri olan Goethe Nişânı ile onurlandırıldı. Ödül gerekçesinde Akhanlı'nın Ermeni, Türk ve Kürt kültürleri arasında ayrım yapmaksızın bir hatırlama ve uluslararası bir anlayış temin edilebilmesi yönünde ortaya koyduğu çabalara işaret edildi.[9][10]
Akciğer kanserine yakalanması nedeniyle başladığı kısa bir tedavi sürecinin ardından 31 Ekim 2021 tarihinde Berlin'de vefat etti.[11][12][13]
Hakkındaki davalar ve hukuk mücadelesi[değiştir | kaynağı değiştir]
2010'dan 2013'e Türkiye'de Yargılama[değiştir | kaynağı değiştir]
Akhanlı, 1989 yılında gerçekleşen bir soyguna katıldığı iddiası ile 10 Ağustos 2010'da Türkiye'ye giriş yaptığı sırada havaalanında tutuklandı.[14] Aralık 2010'da serbest bırakıldı.[15]
Romanları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Madonnas letzter Traum, 2019, ISBN 978-3962020422
- Ona Sevdiğimi Söyle, 2016, ISBN 978-6059976077
- Die Tage ohne Vater, 2016, ISBN 978-3902878656
- Madonna’nın Son Hayali, 2015, ISBN 978-6059976008
- Fasıl, 2010, ISBN 978-9755452586
- Die Richter des jüngsten gerichts, 2007, ISBN 978-3902005984
- Babasız Günler, Turkuvaz, İstanbul, 2007, ISBN 978-6054069453
- Kıyamet Günü Yargıçları, 1999, ISBN 978-9753441995
- Gelincik Tarlası, 1999, ISBN 979-9753441888
- Denizi Beklerken, 1998, ISBN 978-9753441780
Tiyatro eserleri (Almanca)[değiştir | kaynağı değiştir]
- Annenin Sessizliği, 2012
- Sarı Saten, 2009 (Almanca/Türkçe, Sonfilm)
- Faile Dönüşüm, Erdal Şahin, Köln, 2013
- Talat Paşa Davası, (Tutanaklar ve Yorumlar) İstanbul, 2000
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Doğan Akhanlı'nın internet sayfası 19 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Recherche International Derneği'nin internet sitesinde Doğan Akhalı sayfası 31 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sujet Verlag 22 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Doğan Akhanlı: Heute Morgen verstarb ein Gerechter". Ruhrbarone (Almanca). 31 Ekim 2021. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ "Yazar Doğan Akhanlı Berlin'de hayatını kaybetti". www.avrupa-postasi.com. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "Revisionsprozess gegen Schriftsteller Dogan Akhanli | DW | 01.08.2013". DW.COM (Almanca). 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ "Yazar Doğan Akhanlı'nın başına gelenler..." Kemal Yalcin. 22 Şubat 2011. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ "Porträt des Schriftstellers Doğan Akhanlı: So hartnäckig wie sanftmütig - taz.de". web.archive.org. 31 Ekim 2021. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ "Georg-Fritze-Gedächtnisgabe – Evangelischer Kirchenkreis Köln-Mitte" (Almanca). 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ "Denk.Raum.Fresach – Europäischer Toleranzpreis für Dogan Akhanli". Denk.Raum.Fresach (Almanca). 15 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ "Verleihung der Goethe-Medaille 2019". @GI_weltweit (Almanca). 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Duvar, Gazete (31 Ekim 2021). "Yazar Doğan Akhanlı vefat etti". 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "Yazar Doğan Akhanlı hayatını kaybetti | DW | 31.10.2021". DW.COM. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ "»Streiter für Menschenrechte«: Deutsch-türkischer Schriftsteller Dogan Akhanli gestorben". Der Spiegel (Almanca). 31 Ekim 2021. ISSN 2195-1349. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ Acarer, Erk. "Akhanlı davası: Beraat kararından kırmızı bültene - taz.de". taz.de (Almanca). 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ "Akhanli-Prozess: Autor wird aus Untersuchungshaft entlassen | tagesschau.de". web.archive.org. 10 Aralık 2010. 10 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
