Devlet Han Ludî
Devlet Han Ludî (Peştuca: دولت خان لودی) Ludî hanedanının son hükümdarı İbrahim Ludî döneminde Lahor valisiydi. Devlet, İbrahim'e karşı duyduğu hoşnutsuzluk nedeniyle Babür'ü krallığı istila etmeye davet etti.[1] Başlangıçta Jalandhar Doab'ın valisiyken daha sonra tüm Pencap'ın valiliğine getirilmiştir. Tatar Han'ın oğluydu,[2] Pencap'ın önceki Nizamı, Sikander Ludî'nin (Nizam Han Ludî olarak da bilinir) babası Behlül Han Ludî yönetimindeki Ludî hanedanından bağımsızlığını ilan etmişti. Devlet Han hanedana sadıktı ancak katı, gururlu ve şüpheci doğası nedeniyle İbrahim'e ihanet etti.[3]
Babür'ün Yardımı[değiştir | kaynağı değiştir]
1523 yılında Devlet Han'ın hükümdarı İbrahim Ludî, akrabaları ve bakanı ile bir iktidar mücadelesine girişti. Devlet Han, o sırada Gujarat'ın Sultan Muzaffer'in koruması altında yaşayan hükümdarın kendi amcası Alam Han (Ala-ud-din olarak da bilinir) ile birlikte İbrahim'in baş muhaliflerinden biriydi. İmparatorluk genelinde isyan çıkmıştı. Kendi tehlikeli durumunun farkında olan Devlet Han, oğlu Gazi Han Lodi'yi hükûmetin durumu hakkında daha fazla bilgi edinmesi için Delhi'ye gönderdi. Gazi Han dönüşünde babasını İbrahim Ludî'nin valiliğini elinden almayı planladığı konusunda uyardı. Bunun üzerine Devlet Han, Kabil'deki Babür'e elçiler göndererek imparatora karşı yardım karşılığında bağlılığını sundu. Babür kabul etti.
Babür'ün ordusu kısa sürede Lahor ve Dipalpur'u ele geçirdi. Devlet Han ve oğulları Gazi ve Dilawar Khan Lodi, Dipalpur'da Babür'e katıldılar ancak Babür Devlet'a Lahor yerine Jalandhar ve Sultanpur'u sunduğunda hayal kırıklığına uğradılar. Devlet Han ve Gazi bu görevleri kabul etmek yerine saklanırken Dilaver Han babasına ihanet ederek Sultanpur'u ve Khan Khanan unvanını kabul etti.
Devlet Han kısa bir süre sonra, Babür Belh'te Özbeklerle savaşmak için Hindistan'dan ayrılırken, Alam Han'ın Delhi'yi kuşatmasına yardım etmek için Lahor'da bazı kuvvetler bıraktığında ortaya çıktı. Devlet, Lahor'u geri almayı umarak Alam Han'a yardım teklif etti. Ancak Babür'le artık dostane ilişkiler içinde olmadığı için Devlet Han'ın yardımı reddedildi. Bunun yerine, oğlu Gazi ile birlikte Pencap'ın sorumluluğunu üstlenirken, diğer oğulları Dilaver ve Hacı, Alam Han ile birlikte Delhi'ye gittiler. Bu saldırı her iki tarafın da ihaneti nedeniyle başarısız oldu.
Babür, Alam Han'ın Sialkot'taki başarısızlığını Hindistan'a dönerken duydu. Bu sırada Babür'ün döndüğünü duyan Devlet Han ve Gazi, Lahor'un kuzeyindeki Milwat kalesine kaçtılar. Babür Milwat'ı kuşattı ve Devlet Han teslim oldu. Hapsedileceği Bhera'ya giderken yolda öldü.
Devlet Han'ın Babür'ü Hindistan'a davet ederek başlattığı olaylar nihayet 1526'da İbrahim Han Ludî'nin hayatını kaybettiği Panipat Savaşı ile sonuçlandı. Babür artık Hindistan'ın hükümdarıydı ve Babür İmparatorluğu'nu kurmaya devam etti.
Sihizm'deki Önemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Memurlarından biri olan Jai Ram, Guru Nanak'ın kız kardeşi Nanaki ile evliydi. Jai Ram, Guru Nanak'a Devlet Han Ludî'nin dükkânında ve tahıl ambarlarında bekçi olarak iş buldu. Nanak'ın stokları Devlet Han'a israf ettiğine dair sık sık şikâyetler yapılıyordu ancak yapılan iki denetimde mağazanın doğru hesaplarla tamamen dolu olduğu tespit edildi. Ayrıca Guru Nanak'ın öğretilerini Nawab'a şikayet etmişler, bir noktada bir Qazi bu suçlamalara dayanarak Nanak'ı mahkemeye çağırmış ve Devlet Han Nanak'ı savunmuştur.[1]
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Haig, Wolseley ve diğerleri, The Cambridge History of India Vol. III: Turks and Afghans, Cambridge: Cambridge University Press, 1928, 10-12
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b The encyclopaedia of Sikhism. 1. Harbans Singh. Patiala: Punjabi University. 1992-1998. ss. 535-536. ISBN 0-8364-2883-8. OCLC 29703420. 8 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2023.
- ^ McLeod, W. H. (1968). Gurū Nānak and the Sikh religion. Delhi: Oxford University Press. s. 108. ISBN 0-19-563735-6. OCLC 35868282.
- ^ Social Studies Part II. Punjab School Education Board (PSEB). ss. 8-9.