Deniz salyası
Deniz salyası, deniz müsilajı ya da deniz sümüğü denizlerde görülen sümük benzeri organik maddeler topluluğudur. Kremsi ve jelatinimsi olabilen bu topluluklar genellikle zararlı değildir, ancak E. coli bakterisi dâhil olmak üzere bazı virüsleri ve bakterileri kendisine çekebilir ve altında kalan deniz yaşamını boğan bir örtü hâline gelebilir.[1] Akdeniz'de sıklıkla görülen bu örtü daha uzak sulara doğru yayılmaktadır.[2][kaynak doğrulanamadı] Müsilaj, Kaykay[3] ya da Deniz Salyası[4] ismi ile de bilinmektedir. Ayrıca deniz altı faylarından çıkan sülfür gazlarının yoğun çıkışı ve denizdeki bu gazlar sebebiyle oksijen oranının düşmesi, buna bağlı olarak da müsilaj oluşabilmektedir.
Nedenleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Deniz salyası, suda bol miktarda besin bulunan bölgelerde uzun süren ılık sıcaklıklar ve sakin havanın bir sonucu olarak oluşur.[5] Deniz karı küreleri, 125 mil (200 km) kadar geniş mesafeleri kaplayabilen büyük damlalar hâlinde pıhtılaşır.[6] Müsilaj, virüsler ve prokaryotlar dâhil çok çeşitli mikroorganizmalar ve koloidal özelliklere sahip ekzopolimerik bileşikler dâhil olmak üzere birçok bileşene sahiptir.[7] Deniz salyası ayrıca stres altında olduklarında fitoplankton tarafından üretilir.[8]
Oluşumu ve parçalanması[değiştir | kaynağı değiştir]
Müsilaj, parçalanabilmek için suda çözünmüş oksijene ihtiyaç duyar. Sudaki oksijen seviyesinin dengelenebilmesi için önemli bir parametre suyun ideal sıcaklıkta olmasıdır. Ancak, küresel ısınma ve deniz sularının kirlenmesiyle (deniz kirliliğinin, bulanıklık oluşturup güneş ışınlarının daha fazla toplanıp ısı artışına sebep olması; oksidasyonu artırıp oksijen seviyesini düşürmesi gibi) beraber deniz suları ısınır ve oksijen seviyesi düşer.[9]
Kirliliğin dünyaca kabul edilen üç fazı vardır:[10]
- Kirletici unsurlara dayanabilen türler kalır, dayanamayanlar ya ölür ya da ortamı terk eder.
- Ortamda kalan dayanabilen türlerin fert âdetlerinde patlamalar olur, tür çeşitliliği azalır.
- Biyotik ortam abiyotik ortama, yani canlı ortam, cansız ortama dönüşür.
Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]
Akdeniz'de ve diğer denizlerde deniz salyası miktarında en azından 2009 yılının başlarında gözlenen artış, kısmen iklim değişikliğinden kaynaklanmaktadır.[11] Daha yavaş hareket eden ve daha sıcak sular, deniz salyası üretimini arttırır ve büyük damlalar hâlinde birikmesine izin verir.[6] Deniz salyası ilk olarak 1729'da bildirildi ve uzun zamandır balıkçılık endüstrisi ve kıyı nüfusu için bir rahatsızlık olarak görülüyordu. Son zamanlarda, deniz salyası sadece bir sıkıntı olarak değil, aynı zamanda büyük bir tehlike olarak ortaya çıktı. Deniz salyası küreleri, deniz flora ve faunasını tehdit eden E. coli gibi bakterilere ev sahipliği yapabilir ve ayrıca insanların kirlenmiş suya maruz kalmalarına neden olabilir. Ayrıca, içinde bulunan deniz canlılarının solungaçlarının tıkanmasına neden olabilir, bu nedenle oksijensiz kalan canlılar ölür.
Yapışkan bir yapıya sahip olan müsilaj, deniz yüzeyinde yüzer hâlde olan balık yumurtalarını hapsederek yaşamalarına engel olur. Deniz içerisindeki hayvansal besini (zooplanktonu) içine hapsettiğinden larvaların beslenmelerini engeller. Deniz çayırlarının üzerini örtüp, dipteki bazı canlıların (midye, istiridye, tunikatlar gibi) ışıkla temasını kesip beslenmelerini ve solunumlarını engellediğinden canlı çeşitliliğini azaltır.[12]
Meksika Körfezi'ndeki Deepwater Horizon petrol sızıntısı büyük miktarlarda deniz salyası oluşmasına neden oldu. Bilim insanları, sızıntının tam olarak nasıl bu kadar çok deniz salyasının oluşmasına neden olduğundan emin değiller, ancak bir teori, deniz salyasının, deniz karının bir "kar fırtınası" yaratan mikroskobik deniz yaşamının büyük bir ölümünün sonucu olabileceğini iddia ediyor. Bazı bilim insanları, deniz salyasının kütlesinin bölgedeki hayatta kalan deniz yaşamı için biyolojik tehlike oluşturabileceğinden endişe etmektedir.[13] Sızıntı sonucunda ortaya çıkan deniz salyasının, Deepwater Horizon istasyonundan 11 kilometre uzaklıktaki ölü bir derin su mercan alanının kanıtladığı gibi, Meksika Körfezi'nde doğrudan deniz yaşamı kaybına yol açtığına inanılmaktadır.[14]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Deniz karı – Su sütununun üst katmanlarından düşen çoğunlukla organik detritusun duşu
- Marmara Denizi deniz salyası felaketi
- Müsilaj – Hemen hemen tüm bitkiler ve bazı mikroorganizmalar tarafından üretilen kalın, yapışkan madde
- İklim değişikliği
- Deniz kirliliği
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Deniz salyası nedir, Marmara Denizi ne mesaj veriyor?". BBC News Türkçe. 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2021.
- ^ "Sea Snot: Climate Change Gets Gross". 13 Ekim 2009. 15 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2013.
- ^ "Marmaralı balıkçıların 'kaykay' sorunu". www.cumhuriyet.com.tr. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2021.
- ^ "Marmara Denizi'nde deniz salya kabusu". www.sozcu.com.tr. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2021.
- ^ Uğurtaş (25 Mayıs 2021). "Turkey struck by 'sea snot' because of global heating". The Guardian. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2021.
- ^ a b "Giant, Mucus-Like Sea Blobs on the Rise, Pose Danger". National Geographic. 8 Ekim 2009. 12 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.
- ^ Roberto Danovaro (16 Eylül 2009). "Climate Change and the Potential Spreading of Marine Mucilage and Microbial Pathogens in the Mediterranean Sea". PLOS ONE. 4 (9): e7006. doi:10.1371/journal.pone.0007006. PMC 2739426 $2. PMID 19759910.
- ^ "Sea snot explodes near BP spill disaster site, threatening marine ecosystem". 24 Eylül 2010. 27 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2013.
- ^ Müsilaj denizde varlığını daha ne kadar sürdürür sizce?"Cesedin çürümesidir bu". Bir + Bir. 28 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021.
- ^ Kirlenmeye bağlı anomalilerin emareleri ilk nasıl görülür oldu?"Cesedin çürümesidir bu". Bir + Bir. 29 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021.
- ^ "Turkey struck by 'sea snot' because of global heating". the Guardian (İngilizce). 25 Mayıs 2021. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ Müsilaj denizin farklı katmanlarında yaşayan canlıları nasıl etkiliyor?"Cesedin çürümesidir bu". Bir + Bir. 28 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021.
- ^ "Sea Snot" Explosion Caused by Gulf Oil Spill?". National Geographic. 23 Eylül 2010. 25 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010.
- ^ Schrope, Mark (Nisan 2011). "Oil spill: Deep wounds". Nature (İngilizce). ss. 152-154. doi:10.1038/472152a. 14 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.