Cui Renshi
Cui Renshi 崔仁師 | |
|---|---|
| Doğum | 580'ler Dingzhou, Hebei |
| Ölüm | 650'ler (60'lar-70'ler) |
| Meslek | Devlet Adamı |
| Çocuk(lar) | Cui Yi Cui Chuai Cui Zhuo Cui She |
Cui Renshi (580'ler-650'ler), İmparator Taizong'un saltanatının sonlarında kısa bir süre şansölye olarak görev yapan Tang hanedanından Çinli bir memurdu. Torunu Cui Shi, daha sonra imparator Zhongzong ve Ruizong dönemlerinde şansölye olarak görev yapmıştır.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Cui Renshi 580'lerde, Sui Hanedanlığı'nda İmparator Wen döneminde doğdu.[a] Ding Vilayeti'ndendi (定州, kabaca modern Dingzhou, Hebei). Tang hanedanlığının kurucusu İmparator Gaozu'nun (hükümdarlığı 618-626) saltanatının başlarında, Cui Renshi bir imparatorluk sınavını geçti ve Guan Eyaleti (管州, modern Zhengzhou, Henan'ın bir parçası) valisinin askeri danışmanı oldu. 622 yılında şansölye Chen Shuda, Cui Renshi'nin imparatorluk tarihlerini düzenleyebileceğini tavsiye etti ve imparatorluk ordularından birinin komutanının askeri danışmanlığı görevine terfi ettirildi, aynı zamanda Liang hanedanı ve Kuzey Wei tarihlerinin düzenlenmesine yardımcı olma sorumluluğu verildi.
İmparator Taizong'un döneminde[değiştir | kaynağı değiştir]
İmparator Gaozu'nun oğlu İmparator Taizong'un saltanatının başlarında Cui Renshi imparatorluk sansürüne yardımcı olarak atandı. 627 yılında, Qing Eyaletinde (青州, kabaca modern Qingzhou, Shandong) meydana geldiği iddia edilen bir ihanet komplosu vardı ve Cui bunu araştırmak üzere gönderildi. Qing Vilayetine vardığında, yerel yetkililer tarafından komploya karıştıkları şüphesiyle çok sayıda kişi tutuklanmıştı. Cui bu kişilerin kelepçelerini çıkardı, onlara yemek verdi ve yıkanmalarına izin verdi. Sonunda sadece on kadar lideri ölüm cezasına çarptırırken geri kalanların hepsini serbest bıraktı. Başkent Chang'an'a döndükten sonra İmparator Taizong, infazları gerçekleştirmesi için Qing Eyaletine bir imparatorluk elçisi gönderdi ve onunla dost olan yüksek mahkemedeki baş yargıç yardımcısı Sun Fuqie (孫伏伽), çok fazla kişiyi serbest bırakırsa idama mahkûm edilenler tarafından adaletsizlikle suçlanabileceği konusunda onu uyardı. Cui şöyle cevap verdi: "Ceza hukukundan sorumlu bir yetkilinin nazik ve bağışlayıcı olması gerektiğini duydum ve bu nedenle insanları idam edecek veya ayaklarını kesecek olsa bile bunu saygıyla yapması gerekiyordu. Kişisel güvenliğim için endişelenirken haksız yere suçlananları nasıl umursamayabilirim? Acı çeksem de 10 masum insanın serbest bırakılmasını sağlarsam, bu benim dileğim olur." Sun Fuqie utanç içinde onun huzurundan çekildi. Bu arada, imparatorluk habercisi Cui'nin eylemlerini doğrulamak için Qing Vilayetine ulaştığında, idam cezasına çarptırılan mahkumların hiçbir itirazı olmadı ve imparatorluk habercisine Cui'nin doğru karar verdiğini ve ölmeyi hak ettiklerini söylediler.
Daha sonra, Cui nüfus sayımı bakan yardımcısı olarak görev yaparken, İmparator Taizong'a bir dizi harcamayı (1.000'den fazla kalem) rapor ettiği bir zaman vardı ve bunları yanında kitapları olmadan okudu. İmparator Taizong bu durumu tuhaf ve inanılmaz bulmuş ve hükûmetin inceleme bürosunun başkan yardımcısı Du Zhenglun'a defterleri getirtmiş ve ardından Cui'nin harcamalarını yeniden anlatmasını istemiştir. Cui'nin sözlü raporunun hatasız ve doğru olduğu ortaya çıktı ve İmparator Taizong bundan etkilendi. Aynı dönemde, imparatorluk bilgini Wang Xuandu (王玄度) Konfüçyüs klasikleri Tarih Klasiği ve Odes Klasiği için Han hanedanı bilginleri Kong Rong ve Zheng Xuan'ın yorumlarını onaylamadığı yorumlar yazmıştı. Wang daha sonra Kong ve Zheng'in yorumlarını resmi yorumlar olarak kendi yorumlarıyla değiştirmek için imparatorluktan onay istedi. İmparator Taizong bir grup alimi huzurunda tartışmak üzere topladı ve Wang yetenekli bir tartışmacı olduğu için alimlerin hepsi onu çürütemedi. Sonuç olarak, resmi Xu Jingzong Wang'ın tefsirlerinin resmi olarak ilan edilmesini, Li Xiaogong ise Kong ve Zheng'in tefsirleri ile birlikte ele alınmasını talep etti. Ancak Cui, Wang'ın yorumlarını güvenilmez yorumlara dayandığını düşünerek onaylamadı ve bu nedenle Xu ve Li Xiaogong'un önerilerini reddeden bir yazı kaleme aldı. İmparator Taizong, Cui ile aynı fikirde olarak Wang'ın yorumlarını reddetti.
642 yılında, Cui imparatorluk görevlisi yapıldı. O dönemde adalet bakanlığı, ihanet eden kişilerin kardeşlerine verilen cezanın resmî görevlerden uzaklaştırmadan ölüme kadar yükseltilmesi için bir teklif sunmuştu. İmparator Taizong önemli yetkililerine bu konuyu tartıştırdı ve Gao Shilian, Hou Junji ve Li Shiji cezaların artırılmasından yanayken, Tang Jian (唐儉), Li Daozong ve Du Chuke (杜楚客) karşı çıktı. Diğer yetkililerin çoğu, Han, Cao Wei ve Jin hanedanlığı da dahil olmak üzere geçmiş hanedanlıklarda vatana ihanetin cezasının üç klanın (babanın klanı, annenin klanı ve eşin klanı) katledilmesi olduğuna işaret ederek cezaların artırılmasını destekledi. Cui, daha da eski zamanlarda -Konfüçyüs doktrini tarafından ideal kabul edilen zamanlarda- insanların ailelerinin yanlış davranışları nedeniyle cezalandırılmadığını ve ihanetin cezasının zaten oğulların ölümünü içerdiğini, ihanet eden bireylerin kendi çocuklarını önemsemiyorsa kardeşlerini de önemsemeyeceğini belirterek karşı çıktı. İmparator Taizong da aynı fikirdeydi ve cezanın artırılması önerisini reddetti.
643 yılında, İmparator Taizong'un oğulları Li Chengqian (Veliaht Prens) ve Li Tai (Wei Prensi) arasında yaşanan ve Li Chengqian'ın babasının yerine Li Tai'yi geçireceği korkusuyla babasını devirmek için komplo kurmasına neden olan büyük çatışmanın ardından Cui, Li Tai'nin veliaht prens yapılması için gizli bir dilekçe sundu. İmparator Taizong, biraz düşündükten sonra Li Chengqian'ın düşüşünden Li Tai'nin entrikalarını sorumlu tutarak hem Li Chengqian'ı hem de Li Tai'yi görevden aldı ve Cui, Li Tai'nin veliaht prens olmasını istediği için İmparator Taizong'un öfkesini üzerine çekti ve saray malzemeleri bakan yardımcılığı görevine indirildi. Daha sonra görevi nüfus sayımı bakan yardımcısı olarak değiştirildi. İmparator Taizong'un 644 yılında Goguryeo'ya karşı düzenlediği seferin hazırlıkları sırasında, imparatorluk tapınakları bakanı Wei Ting (韋挺) Bohai Denizi üzerinden askerî malzeme sevkiyatından sorumlu kılındı ve Cui ona yardımcı oldu; Cui ayrıca Henan bölgesinde askerî malzeme sevkiyatından da sorumluydu. Cui, uzak vilayetlerden gelen malzemelerin zamanında ulaşmayacağına inanarak, sorumlu olduğu bölgede vergi olarak toplanan yiyeceklere el koyma ve bunları birlikler için yiyecek malzemesi olarak gönderme girişiminde bulundu. Ancak 645 baharında, sefer sırasında Wei birliklere yeterince hızlı erzak ulaştırmamakla suçlandı ve halktan biri statüsüne indirildi. Cui ise zorunlu askerlikten kaçan işçilerin sorunlarıyla yeterince ilgilenmemekle suçlandı ve görevinden alındı. Goguryeo seferinin sona ermesinden sonra, İmparator Taizong cepheden Zhongshan'a (中山, modern Baoding) döndüğünde, Cui'yi imparatorluk hizmetine geri döndürdü ve onu hükûmetin yasama bürosunun başına yardımcı yaptı. Kısa süre sonra da adalet bakanı vekili oldu. Daha sonra, İmparator Taizong yazlık sarayı Cuiwei Sarayı'nı (翠微宮) ziyaret edeceği zaman, Cui, İmparator Taizong'un Chang'an'dan uzak kalmasını istemediği için ona üstü kapalı bir şekilde bunu yapmamasını tavsiye eden bir şiir sundu ve İmparator Taizong onun üstü kapalı tavsiyesini kabul etmese de takdir etti.
648 yılında Cui, yasama bürosunun başkan yardımcısı Zhongshu Shilang (中書侍郎) olarak atandı, bu tipik olarak bir şansölye için bir görev olarak kabul edilmez, ancak İmparator Taizong ona Canzhi Jiwu (參知機務) ek unvanını vererek onu fiili bir şansölye haline getirdi. İmparator Taizong sık sık onun tavsiyelerini dinliyordu ve bu durum diğer şansölye Chu Suiliang'ın kıskançlığına neden oldu. Bu sırada şikayetlerini dile getirmek için sarayın kapısına gelen bir kişi oldu ve Cui bu şikayeti İmparator Taizong'a bildirmedi.[b] İmparator Taizong bunu ilgili olayları imparatordan saklamak olarak gördü ve onu Gong Eyaletine sürgün etti.[c] Daha sonra, genel bir affın ardından sürgünden dönmesine izin verildi.
İmparator Gaozong'un döneminde[değiştir | kaynağı değiştir]
İmparator Taizong'un 649'da ölümünden sonra oğlu İmparator Gaozong, Cui'yi Jian Eyaletinin (簡州, kabaca modern Ziyang, Sichuan) valisi yaptı. Cui kısa süre sonra öldü.[a]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Neither Cui's birth year or death year is established in historical accounts, but he was recorded to have died early in the Yonghui era (650–655) of Emperor Gaozong of Tang's reign, which implies that he died in 650 or 651. He was also recorded to have been in his 60s when he died, thus he should have been born in the 580s. See Old Book of Tang, vol. 74 [1] and New Book of Tang, vol. 99 [2].
- ^ The traditional histories implied that Chu informed this to Emperor Taizong, but did not state outright that Chu did.
- ^ The New Book of Tang gave a different place of exile for him – Lian Prefecture (連州, roughly modern Qingyuan, Guangdong).
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Old Book of Tang, vol. 74.[3]
- New Book of Tang, vol. 99.[4]
- Zizhi Tongjian, vols. 196, 197, 198.