Crusader Harekâtı
| Operation Crusader | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| II. Dünya Savaşı Kuzey Afrika Cephesi | |||||||
 Yanan Alman PzKpfw IV'nın yanından geçen Crusader tank | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Birleşik Krallık Avustralya Britanya Hindistanı Yeni Zelanda Güney Afrika |
 Almanya İtalya | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Claude Auchinleck Alan Cunningham Neil Ritchie |
Ludwig Crüwell | ||||||
| Güçler | |||||||
|
Britanya VIII. Ordusu Britanya 13. Kolordu Britanya 30. Koldordu Britanya 70. Piyade Tümeni 700 tank 1.000 uçak |
Panzer Ordusu "Afrika" Alman Afrika Kolordusu İtalya 10. Kolordu İtalya 20. Kolordu 414 tank 320 (sonra 800'den fazla takviye edildi) uçak | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 18.600 kişi |
24.500 kişi[1] 36.500 esir 386 tank 450 uçak | ||||||
Crusader Harekâtı ("Haçlı" harekâtı), II. Dünya Savaşı sırasında Kuzey Afrika Cephesi'nde, Birleşik Krallık kuvvetlerinin, Alman-İtalyan Tobruk kuşatmasına yönelen üçüncü saldırı operasyonudur.
Harekât öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Alman-İtalyan Kuzey Afrika kuvvetlerinin Tobruk kuşatmasını kırmayı amaçlayan önceki Brevity ve Savaş Baltası harekâtlarındaki başarısızlığın ardından Kuzey Afrika'daki Birleşik Krallık birlikleri yeniden düzenlenmiştir. Öncelikle Kuzey Afrika Birleşik Krallık Kuvvetleri baş komutanı olan General Archibald Wavell'in görevden alınmış, yerine General Claude Auchinleck atanmıştır. Hemen ardından Birleşik Krallık birlikleri önemli ölçüde takviye edilmiştir. Bu takviyeler birliklerin yeniden düzenlenmesini de gerektirmiştir. Bu düzenlemeyle Batı Çölü -Mısır'ın batı yarısındaki çöl- birlikleri, General Alan Cunningham komutasında Birleşik Krallık 8. Ordusu olarak teşkilâtlandırılmıştır. 8. Ordu, 30. Zırhlı Kolordu ve 13. Kolordu'lardan oluşmaktadır. 30. Zırhlı Kolordu, General Charles Norrie komutasında, teşkilatında iki zırhlı tugayın bulunduğu 7. Zırhlı Tümen ve 1. Güney Afrika Tümeni'nden oluşmaktadır. 13. Kolordu ise Yeni Zelanda Tümeni'yle 4. Hint Tümeni'nden oluşmaktadır. 2. Güney Afrika Tümeni ise 8. Ordu ihtiyatında tutulmaktadır.
Bu süre içinde Rommel'in birlikleri herhangi bir takviye almamıştır. Sonuç olarak Kuzey Afrika'daki güç dengesi, belirgin biçimde Birleşik Krallık kuvvetlerinin lehine bir güç dengesidir.
Birleşik Krallık birliklerinin kullanılabilir durumdaki 1.000 uçağına karşın Alman ve İtalyan kuvvetlerinin toplam 320 uçakları vardır. İngilizler Crusader Harekâtına 770 tank sevk etmişlerdir. Rommel'in elinde ise 174 Alman tankı ve eski model, etkisiz 145 İtalyan tankı vardır. Bu durumda Rommel tüm tanklarını savaşa sürmek zorunda kalmıştır. Oysa Birleşik Krallık kuvvetlerinin 500 tanklık bir yedek tank kuvveti vardır.
Harekât planı, 13. Kolordunun Alman mevzilerine yüklenerek onları sabitlemesi, 30. Zırhlı Kolordunun ise kanat açığından dolaşarak Tobruk'taki Birleşik Krallık birlikleriyle temas kurmaşı şeklindedir.
Harekât
[değiştir | kaynağı değiştir]30. Zırhlı Kolordu, 18 Kasım 1941 tarihinde Tobruk yönünde ilerlemeye başlamıştır. Birleşik Krallık birlikleri [[19 Kasım günü, Tobruk'a 20 km. mesafedeki Sidi Rezeg'deki Alman havaalanını ele geçirmişlerdir.
Harekâtın ikinci günü olan 20 Kasım da 30. Zırhlı Kolordu'nun sol kanadı kuvvetlerinden 22. Zırhlı Tugay, Bir el Gobi yakınlarındaki Ariette Zırhlı Tümeni'ne bağlı bir tank birliğinin saldırısını püskürtmüş, ancak ileri harekâtından İtalyan mevzileri önünde 50 tank kaybıyla durdurulmuşlardır.
Öğleden sonraki saatlere kadar cephede Alman panzerinin herhangi bir faaliyeti olmamıştır. Yanlış bir istihbarat nedeniyle 15. ve 21. Panzer Tümenleri Kapuzzo yönüne sevk edilmişlerdi. İstihbaratın yanlış olduğu anlaşılınca 15. Panzer Tümeni geri döndü ancak yakıtı biten 21. Panzer Tümeni, savaş alanı dışında, çakılıp kalmıştır.
30. Zırhlı Kolordu'nun sağ kanatındaki 4. Zırhlı Tugay, Alman tanklarını kovalarken fazlasıyla yayılmıştı ve geri dönmekte olan 15. Panzer Tümeni'nin ani saldırısına uğradı. Ağır kayıplarla güvenli bölgeye çekilebilmiştir.
[[22 Kasım 1941 günü Alman panzer tümenleri yine cephede değillerdir. Bu kez ikmal için çekilmişlerdi. Öğleden hemen sonra panzer birlikleri Sidi Rezeg havaalanına taarruz edip geri aldılar. Akşamın ilk saatlerinde panzer birlikleri Birleşik Krallık 8. Hafif Zırhlı Alay'ın ve 4. Zırhlı Tugay'ın karargahını ele geçirdiler.
Cephenin doğu kesiminde ise 13. Kolordu'ya ilerleme emri verilmiştir. Kapuzzo işgal edilmiştir. 6. Tugay ise Sidi Rezeg yönünde ilerleme emri almıştır.
Crusader Harekâtı'nın en kritik günü 24 Kasım 1941 tarihidir. Rommel, emrindeki tüm zırhlı birlikleri kullanarak Birleşik Krallık 8. Ordusu'nun geri bağlantısını kesmek için cüretkar bir girişimde bulunmuştur. 21. ve 15. Panzer Tümenleri ile İtalyan Ariete Zırhlı Tümeni ve İtalyan Arieste Motorize Tümeni, cephenin doğu bölgesine ilerlemişlerdir. Bu bölgede Rommel bir panzer görev kuvvetini Halfaya Geçidi ve Sollum yönüne sevk etmiş, harekâtın bir bölümünde kendi de bulunmuştur. Geri dönüş yolunda aracı arızalanınca çölün ortasında kalmıştır. Bir rastlantı sonucu generallerinden Cruewell'in aracı Rommel'i almıştır. Ancak her iki komutanın aracı dönüş yolunu kaybetmiş, gece bir Hint birliğinin içine düşmüşlerdir. General Cruewell'in aracının "savaş ganimeti" bir İngiliz aracı olması sayesinde her iki general de savaş esiri olmaktan kurtulabilmişlerdir. Rommel ancak 25 Kasım sabahı birliklerine ulaşabilmiş, bu on iki saatlik gecikme yüzünden planladığı operasyona girişememiştir.
[[26 Kasım 1941 günü, çatışmalara devam etmeyi yararsız ve boşuna bulan Rommel, batıya doğru çekilmeye başlar.
Zaman zaman sert boğuşmalarla süren bu çekilme [[4 Aralık 1941 de Tobruk önlerinden de çekilmeyi getirmiştir. [[10 Nisan 1941 tarihinden itibaren Tobruk Almanların kuşatması altındadır. İngiliz İmparatorluğu'nun askeri tarihi boyunca en uzun kuşatılmadır bu.
[[7 Aralık 1941 tarihinde Rommel Gazala hattına geri çekilmiştir. İngilizler [[13 Aralık 1941 tarihinde Gazala hattına yüklendiler. 15 Aralık tarihinde, belirgin bir ilerleme sağlayamamışlardır, kuşatma manevraları Rommel'in karşı taarruzlarıyla durdurulmuştur, ama Rommel'in elinde ancak 30 tank kalmıştır. İngilizlerin tank sayısı ise 200 dür.
Bu durumda Gazala hattında ısrar etmeyi riskli bulan Rommel, Trablusgarp sınırındaki Mersa Brega geçidine çekilmeyi uygun bulmuş ve [[16 Aralık 1941 akşamı çekilmeye başlamıştır. [[19 Aralık 1941 sabahı Derne'yi ele geçiren İngilizler, yakıt sıkıntısı dolayısıyla ilerlemekte yavaş kalmaya başlamışlardı. Aynı gün Rommel, ilk takviyesini alacaktır, 30 tank.
[[27 Aralık 1941 tarihinde bu 30 tank, 22. İngiliz Zırhlı Tugayı'nı çölde, El Haseiat'da kuşatarak 65 İngiliz tankını imha etmiştir.
1942 yılının ilk ayında İngilizleri Gazzala'ya kadar süren Rommel'in de soluğu kesilmiştir. Mayıs sonuna kadar Kuzey Afrika cephesi nispeten hareketsiz kalmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Clifford, p. 222. 11.500 Alman, 13.000 İtalyan
