Cearbhall Ó Dálaigh

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Cearbhall Ó Dálaigh
1975'te Ó Dálaigh
5. İrlanda Cumhurbaşkanı
Görev süresi
19 Aralık 1974 - 22 Ekim 1976
Yerine geldiği Erskine H. Childers
Yerine gelen Patrick Hillery
4. İrlanda Başyargıcı
Görev süresi
16 Haziran 1961 - 22 Eylül 1973
Yerine geldiği Conor Maguire
Yerine gelen William FitzGerald
İrlanda Yüksek Mahkemesi Yargıcı
Görev süresi
3 Kasım 1953 - 22 Eylül 1973
9. İrlanda Başsavcısı
Görev süresi
14 Haziran 1951 - 11 Temmuz 1953
Yerine geldiği Charles Casey
Yerine gelen Thomas Teevan
Görev süresi
30 Nisan 1946 - 18 Şubat 1948
Yerine geldiği Kevin Dixon
Yerine gelen Cecil Lavery
Avrupa Adalet Divanı Yargıcı
Görev süresi
10 Mart 1973 - 19 Aralık 1974
Kişisel bilgiler
Doğum Carroll O'Daly
12 Şubat 1911(1911-02-12)
Bray, Wicklow Kontluğu, İrlanda
Ölüm 21 Mart 1978 (67 yaşında)
Sneem, Kerry Kontluğu, İrlanda
Milliyeti İrlandalı
Partisi Fianna Fáil
Evlilik(ler)
Bitirdiği okul
Mesleği

Cearbhall Ó Dálaigh (İrlandaca: [ˈcaɾˠ(ə)wəl̪ˠ oː ˈd̪ˠaːlˠə]; 12 Şubat 1911 - 21 Mart 1978), Aralık 1974'ten Ekim 1976'ya kadar İrlanda'nın beşinci cumhurbaşkanı olarak görev yapan İrlandalı Fianna Fáil Partisi üyesi politikacı, yargıç ve avukattı.

Doğum adı İngilizce Carroll O'Daly olarak kaydedilmiş olup,[1] hukuk kariyeri[2][3] boyunca bu adı kullanmış ve bazı yayınlarda da bu şekilde kaydedilmiştir.[4]

1973-1974 yılları arasında Avrupa Adalet Divanı Yargıçlığı, 1961-1973 yılları arasında İrlanda Baş yargıçlığı, 1953-1973 yılları arasında Yüksek Mahkeme Yargıçlığı ve 1946-1948 ve 1951-1953 yılları arasında İrlanda Başsavcılığı görevlerinde bulunmuştur.

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Dört çocuktan biri olan Cearbhall Ó Dálaigh, 12 Şubat 1911'de[1][5] Bray, County Wicklow'da doğdu.[6] Babası Richard O'Daly, siyasetle pek ilgisi olmayan bir balık tüccarıydı. Annesi Una Thornton'du.

Ó Dálaigh'in, Aonghus adında bir ağabeyi ve Úna ve Nuala adında iki kız kardeşi vardı. Cronan's Boys National School'a[7] ve daha sonra Dublin'deki Synge Street CBS'ye gitti. Dublin Üniversite Koleji'ne devam ederken An Cumann Gaelach'ın ve Edebiyat ve Tarih Derneği'nin denetçisi oldu.[8] Ayrıca The Irish Press'in İrlanda dili editörü oldu.[9]

Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Dublin Üniversite Koleji mezunu olan Ó Dálaigh, 1930'larda Fianna Fáil partisinin Ulusal Yürütme Kurulu'nda görev yapıyordu; 1946'da Taoiseach Éamon de Valera döneminde İrlanda'nın en genç Başsavcısı oldu ve 1948'e kadar görev yaptı. Dáil ve Seanad, 1948 ve 1951 seçimlerinde başarısız olunca 1951'de yeniden İrlanda Başsavcısı olarak atandı. 1953 yılında, akıl hocası de Valera tarafından Yüksek Mahkeme'nin en genç üyesi olarak aday gösterildi. On yıldan kısa bir süre sonra, Taoiseach Seán Lemass'ın aday göstermesi üzerine İrlanda Başyargıcı oldu. İlk yıllarında hevesli bir aktördü ve aktör Cyril Cusack'ın yakın arkadaşı oldu. Ó Dálaigh ve Cusack'ın 1959 yılında Disney'in Darby O'Gill and the Little People filminin Dublin'de gösterime girmesini, filmin İrlandalıları klişeleştirdiğini düşündükleri için protesto ettikleri söylenir.[10] Ancak, bunun ile ilgili kesin bir kaynak yoktur.[11]

ABD'nin Kuzey Vietnam'ı bombalamasına karşı çıkmıştır.[12]

1972'de Taoiseach Jack Lynch, muhalefet partilerine Ó Dálaigh'i, Cumhurbaşkanı de Valera'nın ikinci dönemi ertesi yılın Haziran ayında sona erdiğinde İrlanda Cumhurbaşkanı olması için aday göstermelerini önerdi. Müstakbel aday Tom O'Higgins'in 1973 cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanacağından emin olan Fine Gael (1966'da de Valera'yı neredeyse yeniyordu) teklifi geri çevirdi. Bir sonraki seçimi kazanan, Fianna Fáil partisinden Erskine H. Childers oldu.

İrlanda Avrupa Ekonomik Topluluğu'na katıldığında Lynch, Ó Dálaigh'i İrlanda'nın Avrupa Adalet Divanı'ndaki yargıcı olarak atadı.[9] Başkan Childers 1974 yılında aniden öldüğünde, tüm partiler onun yerine Ó Dálaigh'in aday gösterilmesi konusunda anlaştı.[13]

İrlanda Cumhurbaşkanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ó Dálaigh'in cumhurbaşkanı olarak görev süresi çekişmeli geçti. İrlanda dilini konuşanlar ve sanatçılar arasında popüler olmasına ve birçok cumhuriyetçi tarafından saygı görmesine rağmen, o zamanki hükûmetle, özellikle de Bakan Conor Cruise O'Brien ve Taoiseach Liam Cosgrave ile gergin bir ilişkisi vardı.

1976'da bir yasa tasarısını anayasaya uygunluğunu test etmek üzere Yüksek Mahkemeye sevk etme yetkisini kullanma kararı, kendisini Fine Gael-Labour Ulusal Koalisyonu ile karşı karşıya getirdi. İngiliz Büyükelçisi Christopher Ewart-Biggs'in 23 Temmuz 1976 tarihinde Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) tarafından öldürülmesinin ardından hükûmet, suçlama olmaksızın azami gözaltı süresini iki günden yedi güne çıkaran bir yasa çıkarma niyetinde olduğunu açıkladı.[14]

Ó Dálaigh, Olağanüstü Hal Yetkileri Yasa Tasarısını Yüksek Mahkemeye sevk etti.[15] Mahkeme tasarının anayasaya uygun olduğuna karar verince, 16 Ekim 1976 tarihinde tasarıyı imzalayarak kanun haline getirdi.[16] Aynı gün Mountmellick'te bir IRA bombası ülkenin polis gücü Garda Síochána'nın bir üyesi olan Michael Clerkin'i öldürdü.[17] Ó Dálaigh'in eylemleri hükûmet bakanları tarafından bu Garda'nın öldürülmesine katkıda bulunmuş olarak görülmüştür. Ertesi gün, bir kantin açmak üzere Mullingar'daki bir kışlayı ziyaret eden Savunma Bakanı Paddy Donegan, tasarıyı Yüksek Mahkeme'ye gönderdiği için Cumhurbaşkanı'na saldırdı ve onu "yüz karası"[18][19][20] (ya da muhtemelen "yüz karası" veya "yüz karası") olarak nitelendirdi.

Ó Dálaigh'in özel belgeleri, Savunma Kuvvetleri Başkomutanı olarak Cumhurbaşkanı ile Savunma Bakanı arasındaki ilişkinin, Bakanın, Genelkurmay Başkanı ve diğer yüksek rütbeli subayların önünde yaptığı yorumlarla "geri dönülmez bir şekilde bozulduğunu" düşündüğünü göstermektedir. Donegan istifasını sundu, ancak Taoiseach Liam Cosgrave bunu kabul etmeyi reddetti. Bu Ó Dálaigh için bardağı taşıran son damla oldu ve Cosgrave'in ayrıca Cumhurbaşkanına düzenli olarak bilgi verme konusundaki anayasal yükümlülüğünü de yerine getirmediğine inandı. "Bir kurum olarak cumhurbaşkanlığının saygınlığını ve bağımsızlığını korumak için" 22 Ekim 1976 tarihinde cumhurbaşkanlığından istifa etti. Yerine Patrick Hillery İrlanda Cumhurbaşkanı olarak atandı.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Ó Dálaigh, başkanlıktan istifa ettikten iki yıl sonra, 1978 yılında kalp krizinden öldü. Sneem, Kerry Kontluğu'nda gömülüdür.

Ayrıca Bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış Bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "Births in the District of Bray No. 1 in the Union of Rathdown, 1911" (PDF). irishgenealogy.ie. Entry Numbers 272–281. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  2. ^ The Irish Law Times and Solicitors' Journal, vol. 103 (1970), p. 289: "The Chief Justice the Hon. Carroll O'Daly".
  3. ^ Survey of Current Affairs (1974), p. 471: "IRISH REPUBLlC: NEW PRESIDENT It was announced on 29 November that Mr Carroll O'Daly was to be the fifth President of the Republic of Ireland. The inauguration is scheduled to take place on 20 December.
  4. ^ Lentz, Harris M. (2014). Heads of States and Governments Since 1945. Taylor & Francis. s. 421. ISBN 978-1134264902. 
  5. ^ "Cearbhall Ó Dálaigh". Áras an Uachtaráin. 18 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2010. 
  6. ^ "Biography of O'Daly, Carroll (Cearbhall Ó Dálaigh)". Archontology.org. 7 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2010. 
  7. ^ Cearbhall Ó Dálaigh at cuplafocal.ie 27 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ "Auditors of the L&H, UCD" (PDF). University College Dublin. 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Eylül 2021. 
  9. ^ a b "Past Presidents". RTÉ. 19 Ekim 2011. 22 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2011. 
  10. ^ "Darby O'Gill and the Little People". Irish Film Institute. 15 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2017. 
  11. ^ O'Toole, Fintan (27 Haziran 2009). "How 'Darby O'Gill' captured an Ireland rapidly fading". Irish Times. 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2016. 
  12. ^ McNamara, Robert (2003). "Irish Perspectives on the Vietnam War". Irish Studies in International Affairs. 14: 75-94. doi:10.3318/ISIA.2003.14.1.75. JSTOR 30001965. 
  13. ^ Western Europe 2003 (2002, 1857431529), p. 330: "Childers died while in office; he was succeeded by Carroll O'Daly, an all-party nomination."
  14. ^ Gráinséir, Seosamh (26 Ekim 2018). "Irish Legal Heritage: President Ó'Dálaigh's resignation". Irish Legal News. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2018. 
  15. ^ "Emergency Powers Act, 1976". 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2016. 
  16. ^ Joseph Lee, Ireland, 1912–1985: Politics and Society, Cambridge University Press, 1989, 0-521-37741-2 p. 482
  17. ^ "Programme 4: Garda Michael Clerkin". RTÉ News. 16 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2011. 
  18. ^ Don Lavery, correspondent for the Westmeath Examiner, RTE This Week, 22 October 2006 4 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  19. ^ Lavery, Don (6 Ocak 2007). "My part in downfall of a President over the 'thundering disgrace' debacle". Irish Independent. 17 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2011. 
  20. ^ O'Toole, John; Dooney, Sean (24 Temmuz 2009). Irish Government Today. Gill & Macmillan Ltd. ISBN 9780717155347. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2020 – Google Books vasıtasıyla. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Cearbhall_Ó_Dálaigh&oldid=32503289" sayfasından alınmıştır