ByLock
| Geliştirici(ler) | David Keynes Gülen Hareketi (iddia) |
|---|---|
| İlk yayınlanma | 2014 |
| Son yayınlanma | 2016 |
| Geliştirme durumu | Pasif |
| İşletim sistemi | Android IOS |
| Erişilebilirlik | İngilizce Türkçe |
| Tür | Anlık mesajlaşma |
ByLock, anonim kullanıcıların şifreli bir şekilde mesajlaşabilmesine olanak tanıyan bir akıllı telefon uygulamasıdır. 2014'te Google Play ve App Store'a yüklenerek kullanıcıların erişimine sunuldu.[1] 2016 yılında kapatılana kadar toplam 600 bin kişi tarafından indirildi. Millî İstihbarat Teşkilatı'nın açıklamalarına göre indirenlerin çoğu Türkiye, İran ve Suudi Arabistan'dandı.[2]
Yazılımın içindeki sertifikaya göre uygulamanın yapımcısı David Keynes isimli bir Amerikalı olmasına rağmen daha sonra Hürriyet'in bir haberine göre aslında bu kişinin David Keynes'in kimliğini kullanan Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan bir Türk vatandaşı olduğu anlaşıldı.[3] Ayrıca uygulamanın kaynak kodlarında "dosya" gibi Türkçe kelimeler kullanılması uygulamanın aslında bir Türk tarafından geliştirildiğini destekledi.[4]
Gülen Hareketi'yle ilişkisi[değiştir | kaynağı değiştir]
15 Temmuz darbe girişimi'nin ardından darbecilerin ve diğer Gülen Hareketi üyelerinin ByLock üzerinden görüştüğü saptandı. Darbe sonrasında Gülen Hareketi üyelerine karşı açılan davalarda ByLock yazılımı bir delil olarak kullanıldı.[5] Millî İstihbarat Teşkilatı'nın ByLock raporuna göre ByLock'un veritabanı MİT tarafından ele geçirildi ve sunucu tarafında kullanıcı şifrelerinin MD5 ile özetlenmesi dışında herhangi bir şifrelemenin olmadığı, kullanıcıların "yasinkomiser", "savcı20", "aydinlik kolej muduru suleyman" gibi takma isimler kullanarak örgüt içi yazışmalar yaptığı saptandı. Geliştiricinin kullanıcıları VPN kullanmaya zorlamak için Türkiye'ye ait IP adreslerini engellediği ortaya çıktı.
ByLock'un sanığın cep telefonunda yüklü olmasının Gülen Hareketi üyeliğine dair bir delil olarak kullanılması birçok gazeteci ve avukat tarafından tepki çekti. Türkiye bazı kullanıcıların kendi isteği olmadan uygulamayı yüklemiş olabileceği yüzünden 10 bin adli dosyayı tekrar incelemeye aldı.[6]
15 Temmuz darbe girişiminin ardından Gülen Hareketi mensuplarına yönelik soruşturma ve yargılamalarda ByLock programını kullanmak "silahlı terör örgütü üyeliği" suçu bakımından tek başına tutuklama ve mahkûmiyet gerekçesi yapılmıştır. Ancak bu kararlar, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve BM İnsan Hakları Komitesi ve Keyfi Tutuklamalar Çalışma Grubu tarafından insan hakları ihlali olarak değerlendirilmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 20 Temmuz 2021 tarihinde verdiği Tekin Akgün/Türkiye kararı ile "ByLock" kullanmanın başka delillerle desteklenmediği sürece makul bir suç şüphesi oluşturmayacağına, bu gerekçeyle verilen tutuklama kararı ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) "özgürlük ve güvenlik hakkı"nı düzenleyen 5'inci maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir.[7]
AİHM, ByLock kullanımı gerekçesiyle verilen mahkumiyet kararına karşı yapılan başvuruyu incelediği 26 Eylül 2023 tarihli Yüksel Yalçınkaya/Türkiye kararında ise, ByLock verilerinin gerçekliğini sorgulama imkânı verilmemesi nedeniyle adil yargılanma hakkının (AİHS m.6) ihlal edildiğine, ByLock kullanmanın silahlı terör örgütü üyeliği suçu için tek başına yeterli delil sayılamayacağı, yerel mahkemelerin bu geniş ve öngörülemez yorumu ile yalnızca ByLock kullanımına dayalı otomatik bir suç karinesi oluşturulduğu ve bu durumun suçlanan kişinin kendisini aklamasını neredeyse imkânsız hâle getirdiğini belirterek, ByLock kullanma gerekçesine dayalı mahkûmiyet kararı ile kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesinin (AİHS m.7) ihlal edildiğine karar vermiştir.[8][9]
BM İnsan Hakları Komitesi 28 Mayıs 2019 tarih ve 2980/2017 sayılı İsmet Özçelik ve Turgay Karaman/Türkiye kararında başvuranların tutuklanmasına gerekçe yapılan ByLock kullanma ve Banka Asya'ya para yatırma gibi iddiaların tutuklama gerekçesi olamayacağına karar vermiştir.[10][11]
BM İnsan Hakları Konseyi Haksız Tutuklamalar Çalışma Grubu Mestan Yayman/Türkiye kararı ile (Opinion No. 42/2018 – 21 Ağustos 2018), ByLock gibi herkese açık bir mesajlaşma uygulamasını kullanmış olmanın suç delili olamayacağı, bu uygulamanın kullanılmasının düşünce ve ifade özgürlüğü kapsamında kaldığı belirtilmiştir.[12][13] Çalışma Grubu'nun daha sonra verdiği onlarca karar da aynı mahiyettedir.[14]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ "AİHM: Bylock kullanıcısı olmak tek başına 'makul şüphe' oluşturmaz". euronews. 21 Temmuz 2021. 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "Yalçınkaya kararının anlamı, bağlayıcılığı ve muhtemel sonuçları « PolitikYol.com | Yorum, Analiz, Haber Sitesi". 10 Ekim 2023. 12 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "ByLock ve Bank Asya davasında, AİHM'den Türkiye aleyhine ihlal kararı". euronews. 26 Eylül 2023. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "BM'den Türkiye'ye 'ultimatom': Devlet partisi iki şüpheliyi bırakmak zorunda - Diken". 29 Mayıs 2019. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Arslan, Adem Yavuz (2 Haziran 2019). "İlk uluslararası mahkeme kararı: BM kararı tahliyelerin kapısını açıyor". Tr724. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Haber, Ukrayna (28 Ekim 2018). "Bylock suçlamasını çürüten ilk uluslararası karar". devamını oku... 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Merkezi (29 Kasım 2018). "Birleşmiş Milletler: ByLock tek başına suç delili olamaz (Mestan Yayman Kararı-4)". Tr724. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "BM, Türkiye'den bireysel 'keyfi tutuklama' şikayetini kabul etti". euronews. 3 Nisan 2020. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.