İçeriğe atla

Boeing 737 MAX

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Boeing 737 MAX
Türk Hava Yolları'na ait bir 737-8 MAX
Türk Hava Yolları'na ait bir 737-8 MAX
TürüDar gövdeli yolcu uçağı
Ulusal köken ABD
ÜreticiBoeing Commercial Airplanes
İlk uçuş29 Ocak 2016
Hizmete giriş22 Mayıs 2017
DurumuEtkin hizmette
Ana kullanıcıSouthwest Airlines
Ryanair
United Airlines
Alaska Airlines
Diğer kullanıcılarTürk Hava Yolları
Air Canada
American Airlines
Üretim aralığı2014–günümüz
Üretim sayısı1.965 (Ağustos 2025 itibarıyla)
Program maliyeti~2,5 milyar ABD$ (tahmini)
Birim maliyeti~121,6 milyon ABD$
GelişimiBoeing 737 Next Generation
DeğişimleriMAX 7, MAX 8, MAX 9, MAX 10

Boeing 737 MAX, Boeing Commercial Airplanes tarafından Boeing 737'nin dördüncü nesli olarak geliştirilen dar gövdeli uçak serisidir. Boeing 737 Next Generation'ın halefi olan model, daha verimli CFM International LEAP motorları, bölünmüş uçlu kanatçıklar gibi aerodinamik iyileştirmeler ve yapısal değişiklikler içerir. Program Ağustos 2011'de duyuruldu, ilk uçuş Ocak 2016'da yapıldı ve Mart 2017'de Federal Havacılık İdaresi (FAA) tarafından sertifikalandırıldı. İlk teslimat olan MAX 8, Mayıs 2017'de Malindo Air'e yapıldı.

737 MAX serisi, gövde uzunluğu ve koltuk kapasitesi artan dört ana modelden oluşur: MAX 7, MAX 8, MAX 9 ve MAX 10. Boeing ayrıca Ryanair için yüksek yoğunluklu bir versiyon olan MAX 8-200'ü geliştirdi. Uçak, iki sınıflı düzenlemede genellikle 138 ila 204 yolcu kapasitesine sahiptir ve 3.300 ila 3.850 deniz mili [nmi] (6.110 ila 7.130 km; 3.800 ila 4.430 mi) menzile ulaşabilir. Ağustos 2025 itibarıyla Boeing, 1.965 uçak teslim etti, 4.817 uçak için sipariş aldı ve en çok talep gören model MAX 8 oldu. Aynı tarih itibarıyla MAX 7 ve MAX 10 henüz FAA sertifikası almadı; kurum da onay için bir takvim açıklamadı. Serinin ana rakibi, benzer pazar segmentinde yer alan Airbus A320neo ailesidir.

2018'in Ekim ayında Lion Air 610 seferi ve 2019’un Mart ayında Ethiopian Airlines 302 seferinde yaşanan iki ölümcül kaza, 2019 Mart'ından 2020 Kasım'ına kadar 737 MAX filosunun dünya genelinde yere indirilmesine yol açtı. Kazalar, hatalı hücum açısı sensörü verileri nedeniyle yanlışlıkla devreye giren Manevra Özellikleri Artırma Sistemi (MCAS) ile ilişkilendirildi. Soruşturmalar, Boeing'in MCAS sistemini operatörlere yeterince tanıtmadığını ve FAA'nın sertifikasyon sürecinde eksiklikler bulunduğunu ortaya koydu. Bu gelişmeler, milyarlarca dolarlık yasal uzlaşmalar, para cezaları ve iptal edilen siparişlerle Boeing'in hem itibarına hem de mali yapısına ağır zarar verdi.

Gelişim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Fabrika boyamasında bir 737 MAX

Arka Plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Boeing yönetimi, ilk kez 2006 yılında 737 NG'nin halefi olacak bir uçak düşünseler de, bunun "sıfırdan" bir tasarım olmasını düşünüyorlardı.[1] Ancak 2010 yılında Boeing'in rakibi Airbus'ın yeni motor varyantıyla sunduğu ve yakıt ekonomisinde avantaj sağlayan A320 modeline selef olarak geliştirilen A320neo'yu geliştireceğini açıklamasıyla beraber Boeing tarafı bir çıkmaza girdi.[2] Boeing 737; eski, 1960'larda geliştirilmeye başlanmış, teknolojik açıdan geri kalmış bir uçaktı. Boeing yöneticileri 2011 yılı itibariyle tam karar vermemiş olduklarını kamuoyuna açıklamışlardı.[3][4][5] Ancak 30 Ağustos 2011 tarihinde Boeing yönetim kurulu, Boeing 737 uçağının bir kez daha (Boeing 737 programı boyunca 4.kez olmak üzere) yeniden motor seçeneğiyle donatılmasına ve yenilenmesine onay verdi.[6]

Sertifikasyon Süreci

[değiştir | kaynağı değiştir]

A320neo ile direkt rekabet içinde olan Boeing, ilk 737 Max üretimini 8 Aralık 2015'te tamamladı ve fabrikadan çıkardı.[7] İlk uçuşunu ise 29 Ocak 2016'da yaptı.[8] Bu tarihten sonra sertifikasyon sürecine başlayan Boeing, sertifikasyon başvurusunu Ek Tip Sertifikası (Supplemental type certificate) üzerinden yaptı. Bu, Boeing'in sertifikasyon için 15 Aralık 1967 yılında sertifikasını alan Boeing 737-100 modeli üzerinden "Ek Model" olarak başvuru yaptığı anlamına geliyordu.[9] Ek Model Sertifikası olduğu için Boeing, normal bir sıfır uçağa göre daha kısa sürede 737 MAX'in sertifikasyon sürecini tamamladı ve 8 Mart 2017'de FAA Sertifikasını aldı.[9]

Boeing 737 MAX kazaları sonrası yapılan soruşturmada, bu süreçte FAA'in test ve denetim personelini Boeing'e taşeron ettiği ve Boeing personelinin çıkar çatışması yaratacak şekilde hem üretim hem de denetim yaptığı ortaya çıktı.[8]

İlk teslimat 16 Mayıs 2017 tarihinde Malindo Air'e yapıldı, 22 Mayıs tarihinde ise hizmete girdi.[10]

Lion Air 610 ve Ethiopian Hava Yolları 302 Kazaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Boeing 737 Max Kazaları
Uçaktaki sorunlardan dolayı zorunlu olarak yere indirilmiş 737 MAX uçakları. (Nisan 2019)
Türk Hava Yolları'na ait 737 MAX uçakları seferleri sırasında çıkan acil yere indirme kararının ardından seferlerini bile tamamlamadan geri dönüyor.

29 Ekim 2018 tarihinde ve 10 Ocak 2019 yılında sırasıyla Lion Air ve Ethiopian Hava Yolları'na ait iki Boeing 737 Max 8'in kazaya karışması sonucu başta Çin olmak üzere çoğu ülke 737 Max uçakları için yere indirme kararı aldı ve 2023 yılında Çin Sivil Havacılık İdaresi'nin izni ile dünya üzerindeki MAX uçaklarının uçmasına izin verildi.[11][12][13]

349 kişinin canına mâl olan kazalarda ana sebep olarak MCAS-Maneuvering Characteristics Augmentation System (Manevra Özellikleri Artırma Sistemi) belirlendi. Problem, Boeing'in 737 MAX uçaklarının altına daha verimli motorlar takmak için çapı fazla büyük motorlar takmasıydı. Boeing bu sorunun üstesinden gelebilmek için motorları azcık yukarı ve açılı şekilde konumlandırmıştı. Ancak bu uçağın karakteristik özelliğinin bozulmasına neden oluyordu. Bu durum uçağın diğer 737 ailesi uçaklarla ortak sertifika almasına ve diğer 737 ailesindeki pilotların 737 MAX uçaklarında uçmak için ekstra simülatör eğitimine tabiî tutulmalarına neden olabilirdi. Buna engel olmak için geliştirilen MCAS, uçağın kalkış anında burnunun fazla kalkması durumunda otomatik şekilde öne bastırmak üzere tasarlanmıştı. Ancak tasarlanırken sadece kaptan tarafındaki (sol) hücum açısı sensörünü dikkate almak üzere tasarlanmıştı.

Bahsedilen iki kazada hücum açısı sensörünün hatalı veri üretmesi sonucu MCAS yanlış veri alıp uçağa dalış komutu verdi, uçak kontrol edilemeyen bir dalışa girdi ve iki uçak da biri denize, biri karaya olmak üzere büyük bir hızla çakıldı.

Boeing başta sorumluluk kabul etmedi ancak daha sonra sorumluluğunu ve hatasını kabul etti ve MCAS'e yazılım güncellemesi yaptı. Uçak 2021 yılında yeniden sertifiye edildi.[12][13][14][15]

Varyantları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Boeing fabrika renklerinde bir 737-7

737 MAX 7

[değiştir | kaynağı değiştir]

737 MAX Ailesinin en küçüğü olan MAX 7, Ağustos 2025 itibariyle sertifikasyon sürecini tamamlamamış 2 modelden biridir. Boeing 737-700'e göre 2 sıra daha fazla yolcu taşıma kapasitesine sahiptir. 35,2 metre uzunluğa ve 35,92 metre kanat açıklığı vardır. Boeing, bu varyantın sertifikasyonunu 2025 sonuna kadar yapmayı planlamaktadır.[16][17]

737 MAX 8

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ailenin ilk sertifiye olan üyesidir, 737-800 modelinin halefi olarak geliştirilmiştir. Ailenin en popüler üyesidir. Yaklaşık 39 metre uzunluğa sahip olup, 3.500 deniz mili (6.500 km) menzile sahiptir. Tek sınıfta 189 yolcuya kadar taşıyabilmektedir.[17]

Ryanair'e ait bir Boeing 737 MAX 8-200

MAX 8-200

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ryanair, kendisinin yoğun yolcu konfigürasyonu için modele FAA standartlarına uyması adına ekstra bir acil çıkış eklenmesini istedi. Bunun üzerine Boeing tarafından özel olarak geliştirilen bu model günümüzde Ryanair ve sahibi olduğu Malta Air gibi diğer hava yolları tarafından kullanılmaktadır.[18][19]

Ryanair grubu dışında da hava yollarının uçak modeli için siparişi bulunmaktadır.[19]

Türk Hava Yolları'na ait bir 737 MAX 9

737 MAX 9

[değiştir | kaynağı değiştir]

737-900 modelinin halefi olarak tasarlanan model, 737 MAX 8'e yakın olarak sertifikasyonu tamamlamıştır. 41,76 metre uzunluğa sahip olup kanat açıklığı 35,9 metredir. Menzili 3,300 deniz milidir (6,100 km).[17]

2018'in mart ayında ilk kez Thai Lion Air'e teslim edilen MAX 9, yine Thai Lion Air ile hizmete girmiştir.[20]

737 MAX 10

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ailenin selefi olmayan ve en uzun versiyonu olan MAX 10, Ağustos 2025 itibariyle sertifikasyon sürecini tamamlamamıştır. 2025'in yıl sonuna kadar Boeing tarafından sertifikasyonun tamamlanması beklenmektedir. 43,8 metre uzunluğa sahiptir. Kanat açıklığı ise 35,9 metredir. Tek sınıfta 230 yolcuya kadar taşıyabilmektedir.[16][21]

Boeing bu varyantta kalkış esnasında kuyruk çarpmasını önlemek için özel iniş takımı sistemi geliştirmiştir. İniş sırasında katlanan sistem, kalkarken açılacak ve uçağın kuyruk vurmasını engelleyecektir.[22] Türkiye'den varyant için tek sipariş 100 kesin, 100 opsiyonel siparişi ile Pegasus Hava Yolları'na aittir.[23]

Özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]
737 MAX Özellikleri[24]
Model 737 MAX 7 737 MAX 8[a] 737 MAX 9 737 MAX 10
Kokpit Ekibi İki
Tipik Yolcu Kapasitesi 153 (8J + 145Y) 178 (12J + 166Y) 193 (16J + 177Y) 204 (16J + 188Y)
Maksimum Kapasite[25] 172 189 veya 210 220 230
Kargo Kapasitesi 1.139 cu ft (32,3 m3) 1.540 cu ft (44 m3) 1.811 cu ft (51,3 m3) 1.961 cu ft (55,5 m3)
Uzunluk 116 ft 8 in (35,56 m) 129 ft 6 in (39,47 m) 138 ft 4 in (42,16 m) 143 ft 8 in (43,79 m)
Kanat Açıklığı 35,92 m[26]
Genel Yükseklik[27] 40 ft 4 in (12,29 m)
Maksimum Kalkış Ağırlığı (MTOW) 177.000 lb (80.000 kg) 182.200 lb (82.600 kg) 194.700 lb (88.300 kg) 197.900 lb (89.800 kg)
Yakıt Kapasitesi 6.820 US gal (25.800 L) – 45.694 lb (20.726 kg) (Ekstra Yakıt Tanksız)[b]
Motor (× 2) CFM International LEAP-1B, 694 in (1.763 cm) motor çapı,[28] 26,786-29,317 lbf (0-0 kN)[26]
Düz Uçuş Hızı Mach 079 (45.315 kn; 83.924 km/sa; 52.148 mph)[29]
Menzil[30] 3.800 nmi (7.000 km; 4.400 mi) 3.500 nmi (6.500 km; 4.000 mi) 3.300 nmi (6.100 km; 3.800 mi) 3.100 nmi (5.700 km; 3.600 mi)
Hizmet Tavan Yüksekliği 41.000 ft (12.000 m)[26]
ICAO Type[31] B37M B38M B39M B3XM

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Boeing firms up 737 replacement studies by appointing team". Flight Global (İngilizce). 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  2. ^ "Airbus to Update A320 With New Engines and Wings (Published 2010)" (İngilizce). 1 Aralık 2010. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  3. ^ "Boeing patent may provide glimpse into 737 replacement plan - FlightBlogger - Aviation News, Commentary and Analysis". FlightBlogger - Aviation News, Commentary and Analysis (İngilizce). 23 Eylül 2010. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  4. ^ Cameron, Peter Sanders And Doug (26 Ocak 2011). "Boeing Confident on Deliveries This Year". Wall Street Journal (İngilizce). ISSN 0099-9660. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  5. ^ "Most airlines taking cautious approach to next gen aircraft". CAPA - Centre for Aviation (İngilizce). 23 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  6. ^ "Boeing Launches 737 New Engine Family with Commitments for 496 Airplanes from Five Airlines". MediaRoom (İngilizce). 12 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  7. ^ "Boeing unveils the first 737 MAX — and its new production line". The Seattle Times (İngilizce). 8 Aralık 2015. 23 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  8. ^ a b "Flawed analysis, failed oversight: How Boeing and FAA certified the suspect 737 MAX flight control system". The Seattle Times (İngilizce). 17 Mart 2019. 2 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  9. ^ a b "TYPE CERTIFICATE DATA SHEET A16WE" (PDF). 9 Kasım 2020. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  10. ^ Hashim, Firdaus. "Malindo operates world's first 737 Max flight". Flight Global (İngilizce). 13 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  11. ^ Yu, Sophie; Freed, Jamie; Freed, Jamie (13 Ocak 2023). "Boeing 737 MAX makes first passenger flight in China since March 2019". Reuters (İngilizce). Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  12. ^ a b "Aircraft Accident Investigation Airport Lion Air 610" (PDF). 4 Eylül 2025 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  13. ^ a b "Aircraft Accident Investigation Report Ethiopian Airlines flight 302" (PDF). 25 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  14. ^ "EASA declares Boeing 737 MAX safe to return to service in Europe | EASA". www.easa.europa.eu (İngilizce). 27 Ocak 2021. 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  15. ^ Boeing. B 737 MAX 8 FCOM. 
  16. ^ a b Mitchell, Alexander (29 Mayıs 2025). "Boeing Expects To Certify 737 MAX 7 & MAX 10 By Year's End". Simple Flying (İngilizce). 17 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  17. ^ a b c "737 MAX Airplane Characteristics for Airport Planning" (PDF). 5 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  18. ^ Spray, Aaron (18 Haziran 2025). "Where Ryanair Will Fly Its Very High-Capacity Boeing 737 MAX 8-200s This Summer". Simple Flying (İngilizce). 25 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  19. ^ a b Staff, Simple Flying; Beresnevičius, Rytis (21 Ekim 2023). "Analysis: The Airlines That Have Ordered The High-Density Boeing 737 MAX 8-200". Simple Flying (İngilizce). 15 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  20. ^ "Boeing Delivers First 737 MAX 9". MediaRoom (İngilizce). 13 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  21. ^ "737 MAX". www.boeing.com (İngilizce). Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  22. ^ GeekWire (30 Ağustos 2018), How the 737 MAX 10 landing gear works11 Ağustos 2025 
  23. ^ "Pegasus Airlines Orders Up to 200 Boeing 737-10 Airplanes". investors.boeing.com (İngilizce). 20 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. 
  24. ^ "737 MAX Airplane Characteristics for Airport Planning" (PDF). Rev. H. Boeing. March 2023. 9 Şubat 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  25. ^ "Boeing 737 MAX". Boeing. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021. 
  26. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; FAA-TCDS isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  27. ^ "Boeing 737 MAX by design". Boeing. 21 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2019. 
  28. ^ "LEAP Brochure" (PDF). CFM International. 2013. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  29. ^ "737MAX and the MD-12". Aviation Week. 9 Aralık 2013. August 19, 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: July 6, 2016. 
  30. ^ "737 MAX". Technical Specs: Boeing. 27 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2021. 
  31. ^ "DOC 8643 – Aircraft Type Designators". ICAO. 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2017. 


Kaynak hatası: <ref> "lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Boeing_737_MAX&oldid=36085215" sayfasından alınmıştır