İçeriğe atla

Bilinçli farkındalık

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sanskritçe yazılmış Budist terimi "Sati".

Bilinçli farkındalık (satı, mindfullness, farkındalık, uyanmak) kişinin anda hareket etme becerilerini geliştiren uygulamalar bütünüdür. Psikolojinin yeni bir alanı olarak kabul görmesiyle son bir kaç onyıldır Avrupa ve ABD'de populerlik kazanmış, Asya toplumlarında ise binlerce yıldan beri uygulanagelen bedensel ve ruhsal zindelik uygulamalarından biridir. Batı kültürlerinde meditasyon zihne odaklanmak üzerine kuruludur, Satı (farkındalık) uygulamasında nefese odaklanmak esastır. Bu uygulamaların, insan üzerindeki psikolojik olumlu yansımaları Bilinçli Farkındalık ya da Mindfullness olarak psikoloji literatürüne girmiştir[1][2][3][4][5][6] Aslında, bu kavram geleneksel kadim uygulamalara verilmiş yeni bir addır.

Asya özelinde Budist uygulamalarda; sürekli unutma halinde olduğumuz yaşamın içinde anda olmaya dönmek hali anımsamak olarak adlandırılır. Buna, Budizm'de Sati[7][8] denir. Çin durulma teknikleri, Zen, Vipassanā ve Tibet zindelik tekniklerinde de bu yaklaşımı görmek mümkündür.[9] [15] [16]

Uygulamanın Modern Psikolojiye geçişi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1970'lerden bu yana klinik psikoloji ve psikiyatri, insanların çeşitli psikolojik rahatsızlıklar yaşamasına yardımcı olmak için bilinçli farkındalığa dayalı bir dizi terapötik uygulama geliştirmiştir.[16] Depresyon belirtilerini azaltmak için, stresi azaltmak için,[17][18][19][20][21] anksiyete ve bağımlılık tedavisinde bilinçli farkındalık uygulaması kullanılmıştır.[22][23][24] Bilinçli farkındalık modellerine dayalı programlar okullarda, hapishanelerde, hastanelerde, gazi merkezlerinde ve diğer ortamlarda benimsenmiş ve sağlıklı yaşlanma, kilo yönetimi, atletik performans, özel ihtiyaçları olan çocuklara yardımcı olma gibi ek sonuçlar için ve ayrıca perinatal dönemde bir müdahale olarak çeşitli bilinçli farkındalık programları uygulanmıştır.

Klinik çalışmalar, farklı hasta kategorilerinin yanı sıra sağlıklı yetişkinlerde ve çocuklarda bilinçli farkındalığın hem fiziksel hem de zihinsel sağlık yararlarını belgelemiştir.[3][25] Araştırma çalışmaları sürekli olarak özellik bilinçli farkındalığı ile psikolojik sağlık arasında pozitif bir ilişki olduğunu göstermiştir.[26][27] Bilinçli farkındalık uygulamasının, psikiyatrik bozuklukları olan insanlara terapötik yararlar sağladığı görülmektedir[28][29][30] Psikoz hastalarına da orta seviyede faydası olduğu görülmüştür.[31][32][33] Çalışmalar ayrıca ruminasyon ve endişenin çeşitli zihinsel bozuklukların başlangıcına katkıda bulunduğunu,[34][35][36] ve bilinçli farkındalık temelli müdahalelerin hem ruminasyonu hem de endişeyi önemli ölçüde azalttığını göstermektedir.[37][38] Ayrıca, bilinçli farkındalık uygulaması, akıl sağlığı sorunlarının gelişimini durdurmak için önleyici bir strateji olabilir.[39][40]

Bununla birlikte, eleştirmenler sağlık yararları için bilinçli farkındalığın ticarileştirilmesini ve aşırı pazarlanmasını sorgulamış ve ayrıca daha randomize kontrollü çalışmalara, rapor edilen çalışmalarda daha fazla metodolojik ayrıntıya ve daha büyük örnek boyutlarının kullanımına ihtiyaç olduğunu vurgulamışlardır.[3][27][41]

2017 yılında Richard J. Davidson bilinçli farkındalık müdahalelerinden çok fazla beklentiye girmeye karşı uyarıda bulundu:

"Fiziksel hastalık ile ilgili olarak, buradaki verilerin gerçekten çok güçlü olmadığını ve kesinlikle meditasyonun herhangi bir hastalık için diğer herhangi bir yöntemden daha iyi olduğunu göstermediğini söyleyebilirim. Bunu önerecek bir delil olduğunu sanmıyorum. Ve daha önce bahsettiğimiz gibi psikiyatrik hastalıklarla ilgili olarak, depresyon için bazı kanıtlar var, ancak çoğunlukla, depresif nüksetme ile bu Bilinçli Farkındalığa Dayalı Bilişsel Terapi vakası dışında, kanıtlar yine bilinçli farkındalığa dayalı müdahalelerin ampirik olarak iyi onaylanmış diğer tedavilerden daha iyi olmadığını göstermektedir. Bu nedenle, bir kişi farkındalık temelli bir yaklaşımı tercih edebilirken, bu bunun daha iyi olmasını gerektirmez. Ve bu, bu uygulamaların başlangıçta psikopatolojiyi tedavi etmek veya fiziksel hastalıkları tedavi etmek için tasarlanmadığına dair aydınlatıcı bir hatırlatmadır.".[42]

Bilinçli farkındalık uygulaması, kişinin dikkatini şu an olan bitene çekme becerisini geliştirme sürecini içerir.[2][7][43]

Nefesi izlemek, vücut taraması ve diğer teknikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilinçli farkındalık meditasyonunu geliştirmek için tasarlanmış, rehberli meditasyonlardan yararlanan çeşitli alıştırmalar bulunmaktadır.[44] [9] [45]

  • Bir yöntem, bir sandalyede veya yere ya da bir yastığa bağdaş kurarak oturmak, gözlerini kapatmak ve dikkati burun deliklerinden nefes alıp verme hissine ya da nefes alıp verirken karın hareketlerine dikkat etmektir.[web 1] [46][1] Bu meditasyon pratiğinde kişi nefes almayı kontrol etmeye çalışmaz, ancak doğal nefes alma sürecinin/ritminin farkında olmaya çalışır.[2] Bu pratikte zihin genellikle diğer düşünce ve çağrışımlara kaçar. Bu durumda kişi pasif bir şekilde zihninin dolaştığını fark eder ve yargılayıcı olmayan, kabul edici bir şekilde bir şekilde nefes almaya odaklanır.
  • Vücut tarama meditasyonunda dikkat, vücudun çeşitli bölgelerine yöneliktir ve o anda meydana gelen vücut hislerini izler.[47][48][49]
  • Ayrıca o anda meydana gelen sesler, duyumlar, düşünceler, duygular ve eylemler üzerinde de durulabilir.[43] Bununla ilgili olarak Kabot Zinn tarafından MBSR programda,[50] tanıtılan ünlü bir egzeriz, bir kuru üzümü bilinçli ve farkında bir şekilde ta tatmayı ve yemeyi içerir [51] İç açlık ve tokluk ipuçlarıyla yeniden bağlantı kurulmasını sağlayarak, dikkatli beslenmenin sağlıklı ve bilinçli yeme alışkanlıklarını sürdürmenin bir yolu olduğu ileri sürülmüştür.[52]
  • Diğer yaklaşımlar, dikkati hareketlere ve vücut hislerine vererek yoga asanaları uygulaması ve yürüyüş meditasyonunu içerir.

Meditasyon yapan kişilerin günde 10 dakikalık kısa meditasyon uygulamaları ile başlaması önerilir. Düzenli olarak uygulanırken, dikkati nefes almaya odaklamak daha kolay hale gelir.[2][53]

Basında, insanlar Bipolar açığı açığa çıkaracak önermek veya bastırılmış uyguladıktan sonra korku ve kaygı, panik ya da "meltdowns" artan beklenmeyen etkiler yüklemiştir TSSB belirtileri.[54] Bununla birlikte, yayınlanan hakemli akademik makalelere göre, meditasyonun bu olumsuz etkileri farkındalık meditasyonu için nadirdir,[3][55][56] ve gerçekte farkındalık / meditasyon uygulamalarını neyin oluşturduğuna dair zayıf bir anlayış nedeniyle ortaya çıkmaktadır.[7]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Mindfulness Training as a Clinical Intervention: A Conceptual and Empirical Review, by Ruth A. Baer, available at http://www.wisebrain.org/papers/MindfulnessPsyTx.pdf 9 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ a b c d Jon Kabat-Zinn (24 Eylül 2013). Full Catastrophe Living (Revised Edition) (İngilizce). Bantam. ISBN 978-0345539724. 
  3. ^ a b c d "Mindfulness Interventions". Annual Review of Psychology. Cilt 68. Ocak 2017. ss. 491-516. Methodologically rigorous RCTs have demonstrated that mindfulness interventions improve outcomes in multiple domains (e.g., chronic pain, depression relapse, addiction). 
  4. ^ American Psychological Association (APA.org, 2012); Kabat-Zinn, in Purser, 2015; as cited at PositivePsychology.com, What Is Mindfulness? Definition + Benefits (Incl. Psychology) 22 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  5. ^ "Mental training as a tool in the neuroscientific study of brain and cognitive plasticity". Frontiers in Human Neuroscience. Cilt 5. 2011. s. 17. 
  6. ^ Gary Deatherage (1975). "The clinical use of "mindfulness" meditation techniques in short-term psychotherapy" (PDF). Journal of Transpersonal Psychology. 7 (2). ss. 133-43. 14 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  7. ^ a b c Karunamuni (2017). "Theoretical Foundations to Guide Mindfulness Meditation: A Path to Wisdom". Current Psychology. 38 (3). ss. 627-646. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  8. ^ Van Gordon (2014). "There is Only One Mindfulness: Why Science and Buddhism Need to Work Together". Mindfulness. Cilt 6. ss. 49-56. 
  9. ^ a b Nisbet, Matthew (2017). "The Mindfulness Movement: How a Buddhist Practice Evolved into a Scientific Approach to Life". Skeptical Inquirer. 41 (3). ss. 24-26. 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2018. 
  10. ^ a b "Sati". The Pali Text Society's Pali-English Dictionary. Digital Dictionaries of South Asia, University of Chicago. 12 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  11. ^ Dreyfus 2013, ss. 44–48.
  12. ^ Polak 2011, ss. 153–56.
  13. ^ Williams & Tribe 2000, s. 46.
  14. ^ Buddhadasa Bhikkhu 2014, ss. 79, 101, 117 note 42.
  15. ^ While translated as "mindfulness," and often interpreted as "bare attention," the term sati has broader connotations: "memory,"[10] "retention,"[11] "mindfulness, alertness, self-possession."[10] In a Buddhist context it has a wider meaning and purpose, related to vipassana, namely Sampajañña discerning what is beneficial and what is not, and calming the mind by this discernment.[12][13][14]
  16. ^ a b "When mindfulness is therapy: Ethical qualms, historical perspectives". The American Psychologist. 70 (7). Ekim 2015. ss. 621-31. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. Mindfulness, the argument goes, was never supposed to be about weight loss, better sex, helping children perform better in school, helping employees be more productive in the workplace, or even improving the functioning of anxious, depressed people. It was never supposed to be a merchandized commodity to be bought and sold. 
  17. ^ "Mindfulness-based interventions for people diagnosed with a current episode of an anxiety or depressive disorder: a meta-analysis of randomised controlled trials". PloS One. 9 (4). 2014. ss. e96110. This is the first meta-analysis of RCTs of MBIs where all studies included only participants who were diagnosed with a current episode of a depressive or anxiety disorder. Effects of MBIs on primary symptom severity were found for people with a current depressive disorder and it is recommended that MBIs might be considered as an intervention for this population. 
  18. ^ "Mindfulness-based stress reduction for healthy individuals: A meta-analysis". Journal of Psychosomatic Research. 78 (6). Haziran 2015. ss. 519-28. We conducted a meta-analysis to provide a review of MBSR for healthy individuals. The meta-analysis included 29 studies enrolling 2668 participants... The results obtained are robust and are maintained at follow-up. When combined, mindfulness and compassion strongly correlated with clinical effects. 
  19. ^ "Critical analysis of the efficacy of meditation therapies for acute and subacute phase treatment of depressive disorders: a systematic review". Psychosomatics. 56 (2). 2015. ss. 140-52. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  20. ^ "Mindfulness-based stress reduction as a stress management intervention for healthy individuals: a systematic review". Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine. 19 (4). Ekim 2014. ss. 271-86. Mindfulness-based stress reduction offers an effective way of reducing stress by combining mindfulness meditation and yoga in an 8-week training program... Of the 17 studies, 16 demonstrated positive changes in psychological or physiological outcomes related to anxiety and/or stress. Despite the limitations of not all studies using randomized controlled design, having smaller sample sizes, and having different outcomes, mindfulness-based stress reduction appears to be a promising modality for stress management. 
  21. ^ "The effect of mindfulness-based therapy on anxiety and depression: A meta-analytic review". Journal of Consulting and Clinical Psychology. 78 (2). Nisan 2010. ss. 169-83. 
  22. ^ "Are mindfulness-based interventions effective for substance use disorders? A systematic review of the evidence". Substance Use & Misuse. 49 (5). Nisan 2014. ss. 492-512. 
  23. ^ "Mindfulness training targets neurocognitive mechanisms of addiction at the attention-appraisal-emotion interface". Frontiers in Psychiatry. Cilt 4. Ocak 2014. s. 173. 
  24. ^ "Mindfulness-based interventions: an antidote to suffering in the context of substance use, misuse, and addiction". Substance Use & Misuse. 49 (5). Nisan 2014. ss. 487-91. 
  25. ^ "Neural Basis of Mindfulness Interventions that Moderate the Impact of Stress on the Brain". Neuropsychopharmacology. 41 (1). Ocak 2016. s. 373. 
  26. ^ "Dispositional Mindfulness and Psychological Health: a Systematic Review". Mindfulness. 9 (1). 2018. ss. 23-43. 
  27. ^ a b "Effects of mindfulness on psychological health: a review of empirical studies". Clinical Psychology Review. 31 (6). Ağustos 2011. ss. 1041-56. 
  28. ^ "Mindfulness-based interventions for psychiatric disorders: A systematic review and meta-analysis". Clinical Psychology Review. Cilt 59. Şubat 2018. ss. 52-60. 
  29. ^ "Mindfulness-based treatments for posttraumatic stress disorder: a review of the treatment literature and neurobiological evidence". Journal of Psychiatry & Neuroscience. 43 (1). Ocak 2018. ss. 7-25. 
  30. ^ "Mindfulness in mood and anxiety disorders: a review of the literature". Trends in Psychiatry and Psychotherapy. 39 (3). 2017. ss. 207-215. 
  31. ^ "Mindfulness interventions for psychosis: a systematic review of the literature". Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing. 24 (1). Şubat 2017. ss. 69-83. 
  32. ^ "Mindfulness- and Acceptance-based Interventions for Psychosis: A Systematic Review and Meta-analysis". Global Advances in Health and Medicine. 5 (1). Ocak 2016. ss. 30-43. Moderate evidence was found for short-term effects on total psychotic symptoms, positive symptoms, hospitalization rates, duration of hospitalization, and mindfulness and for long-term effects on total psychotic symptoms and duration of hospitalization. 
  33. ^ "Mindfulness- and acceptance-based interventions for psychosis: Our current understanding and a meta-analysis". Schizophrenia Research. Cilt 192. Şubat 2018. ss. 57-63. 
  34. ^ "Maladaptive repetitive thought as a transdiagnostic phenomenon and treatment target: An integrative review". Journal of Clinical Psychology. 74 (7). Temmuz 2018. ss. 1126-1136. 
  35. ^ Ed Watkins (2015). "Psychological treatment of depressive rumination". Current Opinion in Psychology. Cilt 4. ss. 32-36. 
  36. ^ "Assessing treatments used to reduce rumination and/or worry: a systematic review" (PDF). Clinical Psychology Review. 33 (8). Aralık 2013. ss. 996-1009. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  37. ^ "How do mindfulness-based cognitive therapy and mindfulness-based stress reduction improve mental health and wellbeing? A systematic review and meta-analysis of mediation studies". Clinical Psychology Review. Cilt 37. Nisan 2015. ss. 1-12. 
  38. ^ "Mindfulness-based interventions for the treatment of depressive rumination: Systematic review and meta-analysis". International Journal of Clinical and Health Psychology. 17 (3). 2017. ss. 282-295. 
  39. ^ "A translational neuroscience perspective on mindfulness meditation as a prevention strategy". Translational Behavioral Medicine. 6 (1). Mart 2016. ss. 63-72. 
  40. ^ Cheng FK (2016). "Is meditation conducive to mental well-being for adolescents? An integrative review for mental health nursing". International Journal of Africa Nursing Sciences. Cilt 4. ss. 7-19. 
  41. ^ "Mindfulness Has Lost Its Buddhist Roots, and it may not be doing you good". The Conversation. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. What was once a tool for spiritual exploration has been turned into a panacea for the modern age — a cure-all for common human problems, from stress, to anxiety, to depression. [...] Yet the potential for emotional and psychological disturbance is rarely talked about by mindfulness researchers, the media, or mentioned in training courses. [...] Mindfulness has been separated from its roots, stripped of its ethical and spiritual connotations, and sold to us as a therapeutic tool. [...] Instead, as Giles Coren recently claimed, this technique has been turned into a McMindfulness which only reinforces one’s egocentric drives. 
  42. ^ Sam Harris (28 Aralık 2017). "The Science of Meditation". samharris.org (Podcast). Sam Harris. Etkinlik zamanı: 1:04.46. Erişim tarihi: 2 Mart 2019. 
  43. ^ a b Bhante Gunaratana; Henepola Gunaratana (6 Eylül 2011). Mindfulness in Plain English (PDF) (İngilizce). Simon and Schuster. ISBN 978-0861719068. 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  44. ^ Kabat-Zinn himself, in Full Catastrophe Living (Revised Edition) (2013), p. lxiv
  45. ^ Kabat-Zinn, in Full Catastrophe Living (Revised Edition) (2013), p. lxiv advises to use CD's with guided mindfulness practices: "Almost everybody finds it easier, when embarking for the first time on a daily meditation practice, to listen to an instructor-guided audio program and let it "carry them along" in the early stages, until they get the hang of it from the inside, rather than attempting to follow instructions from a book, however clear and detailed they may be."

    Compare Rupert Gethin (2004), On the practice of Buddhist meditation, pp. 202–03, noting that the Buddhist sutras hardly explain how to meditate, and then stating that "the effective practice of meditation requires the personal instruction of a teacher." Gethin seems to echo Vetter (1988), The Ideas and Meditative Practices of Early Buddhism, who notes that the Dhammacakkappavattana Sutta describes the Buddha as instructing his first followers in turn: instructing two or three of them, while the others go out begging for food, signifying the need for personal instruction to learn ho to practice dhyana.
  46. ^ Wilson 2014.
  47. ^ "The Mindfulness Body Scan". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  48. ^ "Body Scan Meditation — Mindful". mindful.stanford.edu. 25 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  49. ^ "Body Scan Meditation (Greater Good in Action)". ggia.berkeley.edu. 2 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  50. ^ "History of MBSR". University of Massachusetts Medical School. 17 Kasım 2016. 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  51. ^ Ihnen & Flynn 2008.
  52. ^ "Healthy eating and sustainable nutrition through mindfulness? Mixed method results of a controlled intervention study". Appetite. Cilt 141. Ekim 2019. s. 104325. 
  53. ^ "The art of being mindful. Finding peace in a stressed-out, digitally dependent culture may just be a matter of thinking differently". Time. 183 (4). Şubat 2014. ss. 40-6. 
  54. ^ Foster (23 Ocak 2016). "Is mindfulness making us ill?". theguardian. Guardian News. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2016. 
  55. ^ Shonin (2014). "Are there risks associated with using mindfulness in the treatment of psychopathology?" (PDF). Clinical Practice. 11 (4). ss. 389-92. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  56. ^ "The Safety of Mindfulness-Based Interventions: a Systematic Review of Randomized Controlled Trials". Mindfulness. 2018. ss. 1-14. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Basılı kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Web kaynakları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Does "mindfulness meditation" really help relieve stress and anxiety?". Ask Doctor K. Harvard Health Publications. 31 Mart 2014. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2014.