Bangladeş sayfasının kaynağını görüntüle

{{Koordinat|23|N|90|E|region:BD_type:country_scale:1000000|display=title}}
{{Diğer anlamı2|Bengal}}
{{Ülke bilgi kutusu
| kendi_dilinde_adı                    = <big> গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ </big><br />''Gônoprojatontri Bangladesh''<br />
| adı                                  = Bangladeş
| tam_adı                              = Bangladeş Halk Cumhuriyeti
| bayrak_resmi                         = Flag of Bangladesh.svg
| arma_resmi                           = Coat_of_arms_of_Bangladesh.svg
| ulusal_marş                          = ''[[Amar Sonar Bangla]]''<small><br />"Benim Altın Bangladeş'im"</small>
| Dosya                                = Amar Sonar Bangla - official vocal music of the National anthem of Bangladesh.ogg
| harita_resmi                         = Bangladesh (orthographic projection).svg
| başkent                              = [[Dakka]]
| en_büyük_şehir                       = başkent
| başkent_koordinatları                = {{Kayma|{{Koordinat|23|42|N|90|21|E|type:city}}}}
| resmî_diller                         = [[Bengalce]]
| etnik_gruplar                        = {{madde işaretsiz liste
  | %99 Bengalliler
  | %1 Diğer
 }}
| etnik_grup_yılı                      =2022<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/news/ethnic-population-2022-census-real-picture-not-reflected-3090941 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=11 Ağustos 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220809110404/https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/news/ethnic-population-2022-census-real-picture-not-reflected-3090941 |arşivtarihi=9 Ağustos 2022 |ölüurl=hayır }}</ref> 
| demonim                             = [[Bengalliler]]
| yönetim_biçimi                       = [[üniter devlet|Üniter]] [[parlamenter sistem|Parlamenter]] [[Cumhuriyet]]<ref name="constitution-V-1-66">[http://www.pmo.gov.bd/constitution/index.htm Constitution of Bangladesh] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090130132616/http://www.pmo.gov.bd/constitution/index.htm |tarih=30 Ocak 2009 }}, Part V, Chapter 1, Article 66.</ref>
| yönetici_unvanı1                     = [[Bangladeş cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]]
| yönetici_adı1                        = [[Muhammed Şehabeddin]]
| yönetici_unvanı2                     = [[Bangladeş başdanışmanı|Başdanışman]]
| yönetici_adı2                        = [[Muhammed Yunus]]
| olay1                                = İlan
| olay1_tarihi                         = 26 Mart 1971
| olay2                                = Zafer Günü
| olay2_tarihi                         = 16 Aralık 1971
| area_km2 = 147.570
| area_rank = 92
| percent_water = 6,4
| population_census      = 165,158,616 <ref>[https://www.dhakatribune.com/bangladesh/2022/07/27/bangladeshs-population-size-now-1651-million] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20220727073234/https://www.dhakatribune.com/bangladesh/2022/07/27/bangladeshs-population-size-now-1651-million |tarih=27 Temmuz 2022 }}</ref>
| population_census_year = 2022
| population_census_rank = 8
| population_density_sq_mi = 
| population_density_rank = 7
| GDP_PPP                = 864,883 milyar $<ref name="IMFWEOBD">{{Web kaynağı | url = https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October/weo-report?c=513,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2018&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 | başlık = World Economic Outlook Database, October 2020 | website = [[International Monetary Fund]] | erişimtarihi = 18 Ekim 2020 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201227052318/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October/weo-report?c=513%2C&s=NGDP_RPCH%2CNGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2C&sy=2018&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 | arşivtarihi = 27 Aralık 2020 | ölüurl = hayır }}</ref>
| GDP_PPP_year           = 2020
| GDP_PPP_rank           = 30
| GDP_PPP_per_capita     = 5.138 $<ref name="IMFWEOBD"/>
| GDP_PPP_per_capita_rank = 135.
| GDP_nominal            = 317,768 milyar $<ref name="IMFWEOBD"/>
| GDP_nominal_year       = 2020
| GDP_nominal_rank       = 35
| GDP_nominal_per_capita = 1.887 $<ref name="IMFWEOBD"/>
| GDP_nominal_per_capita_rank = 140
| Gini                   = 32.4 <!--number only-->
| Gini_year              = 2016
| Gini_change            = <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref               = <ref name="wb-gini">{{Web kaynağı |url=https://knoema.com/atlas/Bangladesh/topics/Poverty/Income-Inequality/GINI-index |başlık=Gini Index |yayıncı=[[Knoema]] |erişimtarihi=3 Ekim 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130907061928/http://knoema.com/atlas/Bangladesh/topics/Poverty/Income-Inequality/GINI-index |arşivtarihi=7 Eylül 2013 |ölüurl=hayır}}</ref>
| HDI                    = 0.632 <!--number only-->
| HDI_year               = 2019 <!--Please use the year to which the HDI data refers, not the publication year-->
| HDI_change             = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref                = <ref name="UNHDR">{{Web kaynağı | url = http://hdr.undp.org/en/content/latest-human-development-index-ranking | başlık = Human Development Report 2020 | yayıncı = [[United Nations Development Programme]] | tarih = 15 Aralık 2020 | erişimtarihi = 15 Aralık 2020 | biçim = PDF | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201215100725/http://hdr.undp.org/en/content/latest-human-development-index-ranking | arşivtarihi = 15 Aralık 2020}}</ref>
| HDI_rank               = 133
| para_birimi                          = [[Bangladeş takası|Taka]]
| para_birimi_kodu                     = BDT
| zaman_dilimi                         = [[Bangladesh Standard Time|BST]]
| utc                                  = +6
| trafik_akışı                         = sol
| cctld                                = [[.bd]]
| ISO_3166_kodu                        = BD 
| telefon_kodu                         = [[Telephone numbers in Bangladesh|880]]
| dipnot1                              = Düzeltilmiş nüfus, s.4,
| millî_marş_dosyası= Amar Sonar Bangla - official vocal music of the National anthem of Bangladesh.ogg
|resmî_din=[[İslam]]}}
'''Bangladeş''' ({{dil|bn|বাংলাদেশ}}), resmî olarak '''Bangladeş Halk Cumhuriyeti''' ({{dil|bn|গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ}} - ''Gônoprojatontri Bangladeş''), [[Güney Asya]]'da bir ülkedir. [[Myanmar]] ile [[Hindistan]] sınır komşusudur. Bangladeş'in anlamı "Bengal'in ülkesi" olup resmî dili [[Bengalce]]dir. Nüfusun %91'i<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.dhakatribune.com/bangladesh/2022/07/27/bangladeshs-population-size-now-1651-million|başlık=Arşivlenmiş kopya|erişimtarihi=10 Aralık 2015|arşivtarihi=9 Haziran 2019|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190609174603/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/bg.html|ölüurl=hayır}}</ref> Müslüman, resmî dini [[İslam]]'dır. Geri kalan kısmı çoğunlukla [[Hindu]]'dur. [[Budizm]] ve [[Hristiyanlık|Hrıstiyanlık]] ülkedeki diğer yaygın dinlerdir.

1971 senesine kadar [[Pakistan]]'ın "Doğu Pakistan" adlı eyaleti, daha önceleri de [[İngiltere|İngilizlerin]] Kıta Hindi'nde Bengal eyaleti idi. Kuzey-güney arası 625 kilometre, doğu-batı arası 304 kilometredir.

== Tarihçe ==
[[Dosya:Asia 800ad.jpg|küçükresim|[[Bengalce]] dilinin en eski biçimi, MS 800 yılında Asya haritasında görüldüğü gibi Pala İmparatorluğu döneminde gelişmiştir.]]

Bangladeş, milattan önce bölgede hüküm süren büyük devletlerin, MS 750-1200 arasında yerel Palas hanedanlarının egemenliği altında kaldı. Onuncu asırdan itibaren Müslümanlar bölgeye egemen olmaya başladılar.

Bangladeş 12. yüzyıldan 1757 yılına kadar Müslümanların idaresinde, 1757'den 1905 yılına kadar İngilizlerin egemenliğinde kaldı. 1947 yılında da Müslüman kesimi "[[Doğu Pakistan]]" adıyla [[Pakistan]]'ın bir eyaleti oldu ve 1969 yılına kadar [[Pakistan]]'ın eyaleti olarak kaldı. 28 Kasım 1969'da meclis üyelerinin teşkili için yapılan seçim propagandaları esnasında [[Mucibur Rahman|Mucibü'r-Rahman]] ve onun "Avami Partisi" seçim propagandalarını Doğu [[Pakistan]]'a özerklik vereceği vaadi üzerine kurmuştu. Aralık 1970'te yapılan seçimler sonucunda Avami Partisi 313 sandalyeden 167'sini aldı. 1 Mart 1971'de Millet Meclisinin teşkili ertelendi. Bu durum Doğu [[Pakistan]]'da meşru hakların ihlali sayıldı ve genel greve gidildi. Bunun üzerine ordu, grevcilerin üzerine gitti ve iç savaş başladı. Bir kısım halk da [[Hindistan]]'a sığındı. Bu arada [[Hindistan-Pakistan Savaşları|Hindistan-Pakistan Savaşı]] başladı.

1971 Aralık ayında savaş bittiğinde [[Hindistan]], Doğu [[Pakistan]]'ın büyük bir bölümünü işgal etmişti. [[Hindistan]] burayı iki hafta kadar kontrol altında tuttu. 22 Aralık 1971'de [[Mucibur Rahman|Mucibü'r-Rahman]]'ın liderliğinde Bangladeş Müslüman Halk Cumhuriyeti kurulduktan sonra [[Hindistan]] ülkeyi terk etti. Mucibü'r-Rahman ve Avami Partisi'nin iktidara gelmesiyle karışıklıklar dinmedi.

15 Ağustos 1975'te yapılan darbe ile Mucibü'r-Rahman ve ailesi öldürüldü. İdareyi Kandahar Mustak Ahmed ele aldı. 3 Kasım 1975'te [[Dakka]] Garnizon Komutanı Tuğgeneral Halid Müşerref, Mustak Ahmed'i devirdi. Ancak kendi iktidarda sadece dört gün kalabildi.

7 Kasım 1975 tarihinde General Ziyaü'r-Rahman bir darbe ile Halid Müşerref'i devirdi. Ziyaü'r-Rahman zamanında ordu uzun müddet siyasetten uzak durdu. 1977 yılında yapılan seçimleri Ziyaü'r-Rahman kazandı ve geçici olsa da siyasi istikrar temin edildi. 30 Mayıs 1981 tarihinde bir grup subay ve askerî birlik başarısız bir darbe yaptılar. Ziyaü'r-Rahman'a bağlı birlikler darbeyi bastırdılar. Ancak darbe esnasında Ziyaü'r-Rahman öldürüldü. 15 Kasım 1981'de seçim yapıldı ve Millî Birlik Partisi lideri, öldürülen Ziyaü'r-Rahman'ın yardımcısı Abdüssettar, oyların % 66'sını alarak devlet başkanı oldu. Ancak siyasi istikrar yine temin edilememiş ve kargaşa bitmemişti. Nihayet hükûmet, Millî Güvenlik Kurulu kurulmasını kabul ettiyse de gerginlik durmadı. Sonunda Genelkurmay Başkanı Muhammed Erşad, askerî bir darbe ile Abdüssettar'ı devirerek idareye el koydu. Askerî idare iki sene iş başında kalacağını ilan etti. 21 Mart 1985'te yapılan referandumda Erşad'ın devlet başkanlığında kalması onaylandı. [[Diktatörlük]] ve [[Otoriteryanizm|otoriter]] bir rejimle ülkeyi yönettiği söylenen Muhammed Erşad'ın geniş çaplı kitle gösterileri neticesi istifa etmesi üzerine 6 Aralık 1990 senesinde Şahabeddin Ahmed devlet başkanlığına vekaleten getirildi. 19 Eylül 1991 senesinde yapılan seçimleri kazanan (Ziyaü'r-Rahman'ın dul eşi) Halide Ziya başbakan oldu.

====Parlamento dönemi (1991–günümüz)====
[[Dosya:Bangladesh aid after 1991 cyclone.jpg|küçükresim|Bangladeşliler, 1991'deki yıkıcı bir kasırganın ardından [[Amerika Birleşik Devletleri Deniz Piyade Kolordusu|ABD Deniz Pyadeleri]] helikopterinden insani yardım indiriyor.]]
[[Dosya:Mohammad Mosaddak Ali met with Emir of Bahrain Isa bin Salman Al Khalifa at the Kings Palace in Bahrain.jpg|küçükresim|[[Begüm Halide Ziya]] (sağdan ikinci ayakta) 1994'te Bahreyn Emiri ile birlikte]]
[[Dosya:Sheikh Hasina with David Cameron.jpg|küçükresim|[[Şeyh Hasina Vecid|Şeyh Hasina]], 2011'de [[Downing Sokağı 10 Numara]]'da İngiliz Başbakanı [[David Cameron]] ile birlikte]]

1991 genel seçimlerinden sonra, anayasanın on ikinci ek maddesi parlamento cumhuriyetini yeniden tesis etti ve [[Begüm Halide Ziya]] Bangladeş'in ilk kadın başbakanı oldu. Eski bir first lady olan Ziya, 1990'dan 1996'ya kadar BNP hükûmetine liderlik etti. 1991'de maliye bakanı Saifur Rahman, Bangladeş ekonomisini liberalleştirmek için büyük bir program başlattı.<ref name="Lewis2011">{{kitap kaynağı |yazar=David Lewis|başlık=Bangladesh: Politics, Economy and Civil Society |url=https://books.google.com/books?id=5lH40gT7xvYC|yıl=2011|yayımcı=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-50257-3|erişimtarihi=11 Aralık 2015|arşivtarihi=16 Ocak 2023|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20230116112820/https://books.google.com/books?id=5lH40gT7xvYC|ölüurl=hayır}}</ref> Chittagong Borsası'nın kurulmasına ek olarak; bankacılık, ilaç, havacılık, seramik, çelik, telekomünikasyon ve üçüncül eğitim yatırımlara açıldı ve bunun sonucunda artan bir piyasa rekabeti yaşandı. 1991'deki bir kasırgada yaklaşık 140.000 Bangladeşli hayatını kaybetti; yaklaşık 200.000 kişinin hayatı, şimdiye kadar gerçekleştirilmiş en büyük afet yardım çalışmalarından biri olan Deniz Meleği Operasyonu aracılığıyla [[Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri|Amerika Birleşik Devletleri askeri]] liderliğindeki bir görev gücü tarafından kurtarıldı.<ref name="atcr">{{rapor kaynağı|url=http://www.usno.navy.mil/NOOC/nmfc-ph/RSS/jtwc/atcr/1991atcr.pdf |başlık=Annual Tropical Cyclone Report|yıl=1992|sayfa=155 |erişimtarihi=30 Ağustos 2020 |iş=Joint Typhoon Warning Center |yayımcı=United States Navy, United States Airforce |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200813232009/https://www.usno.navy.mil/NOOC/nmfc-ph/RSS/jtwc/atcr/1991atcr.pdf|arşivtarihi=13 Ağustos 2020 |ölüurl=evet }}</ref><ref>{{haber kaynağı|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1991-05-29-mn-2422-story.html|başlık=U.S. Forces Heading Home After Cyclone Mission|ajans=Associated Press|tarih=29 Mayıs 1991|gazete=Los Angeles Times|issn=0458-3035|erişimtarihi=29 Nisan 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240815101439/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1991-05-29-mn-2422-story.html|arşivtarihi=15 Ağustos 2024|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.globalsecurity.org/military/ops/sea_angel.htm | başlık = Operation Sea Angel / Productive Effort | ad = John | soyadı = Pike | website = www.globalsecurity.org | erişimtarihi = 20 Nisan 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20020824104615/http://www.globalsecurity.org/military/ops/sea_angel.htm | arşivtarihi = 24 Ağustos 2002}}</ref> 1992'de, [[Myanmar|Burma]]'daki demokrasi yanlısı hareketin bastırılması nedeniyle tahmini 250.000 Burma'lı mülteci Bangladeş'e sığındı; bu mültecilerin çoğu 1993'te Burma'ya geri döndü.<ref name="Burma"/> 1994'te Bangladeş, [[Haiti]]'ye yönelik askeri müdahale olan Demokrasiyi Destekleme Harekâtı'nda ABD dışındaki en büyük birliği sağladı.<ref>{{Web kaynağı |url=https://2001-2009.state.gov/r/pa/ei/bgn/3452.htm |başlık=Background Note: Bangladesh |website=U.S. Department of State |erişimtarihi=9 Nisan 2023 |arşivtarihi=25 Mayıs 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190525040012/https://2001-2009.state.gov/r/pa/ei/bgn/3452.htm |ölüurl=hayır }}</ref>

1996'da, bir yıl süren siyasi çalkantı, boykot edilen bir Şubat seçimine, bir askeri darbe girişimine ve seçimleri denetleyecek bir geçici hükûmet üreten arabuluculuk çabalarına tanık oldu. Üç ay boyunca, Muhammad Habibur Rahman ülkenin geçici lideri olarak görev yaptı. Avami Birliği, 21 yıl sonra Haziran seçimlerinde iktidara geri döndü. Başbakan [[Şeyh Hasina Vecid|Şeyh Hasina]]'nın ilk girişimlerinden biri, babasının katillerini kovuşturmadan koruyan, son derece tartışmalı Tazminat Tüzüğü'nü yürürlükten kaldırmaktı. Hasina ayrıca, güneydoğu tepe bölgelerindeki bir ayaklanmayı sona erdiren Chittagong Tepeleri Barış Anlaşması'nı imzaladı. Ganj'ın suyunu paylaşmak için Hindistan ile bir anlaşmaya vardı.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.uplbooks.com/book/sharing-ganges-water-indo-bangladesh-treaties-and-international-law | başlık='Sharing' Ganges Water: Indo-Bangladesh Treaties and International Law &#124; the University Press Limited | erişimtarihi=9 Nisan 2023 | arşivtarihi=8 Nisan 2023 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20230408192009/http://www.uplbooks.com/book/sharing-ganges-water-indo-bangladesh-treaties-and-international-law | ölüurl=hayır }}</ref> 1997'de Şeyh Hasina, Güney Afrika'nın apartheid sonrası ilk başkanı [[Nelson Mandela]]'yı, [[Filistin Kurtuluş Örgütü]] (FKÖ) başkanı Yaser Arafat'ı ve Türkiye Cumhurbaşkanı [[Süleyman Demirel]]'i Bangladeş'in bağımsızlığının gümüş jübile kutlamaları için ağırladı.<ref>{{Web kaynağı | url=http://www.mandela.gov.za/mandela_speeches/1997/970326_bangladeshindependence.htm | başlık=Nelson Mandela - Speeches - Address by President Nelson Mandela at a public rally in celebration of the 25th anniversary of the independence of Bangladesh | erişimtarihi=20 Mart 2024 | arşivtarihi=20 Mart 2024 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20240320201221/http://www.mandela.gov.za/mandela_speeches/1997/970326_bangladeshindependence.htm | ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url=https://newsroom.ap.org/editorial-photos-videos/detail?itemid=5340df46b69db4179a23d988efac0814&mediatype=video&source=youtube | başlık=AP | erişimtarihi=20 Mart 2024 | arşivtarihi=20 Mart 2024 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20240320201220/https://newsroom.ap.org/editorial-photos-videos/detail?itemid=5340df46b69db4179a23d988efac0814&mediatype=video&source=youtube | ölüurl=hayır }}</ref>

Ekonomik reform ivmesi, muhalefetin sık sık yaptığı hartallar ve grevler de dahil olmak üzere siyasi istikrarsızlık nedeniyle ivme kaybetti. 2001'de BNP, ekonomiyi iyileştirme vaatleriyle iktidara geri döndü. İkinci Ziya yönetimi daha yüksek ekonomik büyüme gördü, ancak güvenlik ve siyasi sorunlar ülkeyi 2004 ile 2006 arasında etkisi altına aldı. Radikal İslamcı militan grup Jamaat-ul-Mujahideen Bangladesh (JMB), birçok terör saldırısı yaptı. BNP'nin 2006'daki döneminin sonunda yaygın siyasi huzursuzluk yaşandı. Bangladeş ordusu, Başkan Iajuddin Ahmed'i [[olağanüstü hâl]] ilan etmeye çağırdı ve Fakhruddin Ahmed liderliğindeki geçici bir hükûmet, seçim sistemi, yargı ve bürokrasiye yönelik reformları uygulamak üzere Ocak 2007'den Aralık 2008'e kadar kuruldu.<ref name="Lewis2011"/> JMB liderleri tutuklandı ve daha sonra Mart 2007'de idam edildi.<ref>{{haber kaynağı |url=https://archive.thedailystar.net/2007/03/31/d7033101011.htm|başlık=Six JMB militants hanged|iş=The Daily Star|erişimtarihi=10 Kasım 2018|arşivtarihi=15 Eylül 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180915190630/http://archive.thedailystar.net/2007/03/31/d7033101011.htm|ölüurl=hayır}}</ref>

2008 Bangladeş genel seçimlerinde ezici bir zafer elde ettikten sonra Avami Birliği hükûmeti iktidara geri döndü ve 6 Ocak 2009'da yemin ederek Şeyh Hasina'nın bir kez daha Başbakan olmasını ve ülkeye siyasi istikrar ve ekonomik büyüme getirmesini sağladı.<ref name="mid-day">{{haber kaynağı |url=https://www.mid-day.com/articles/hasina-sworn-in-bangladesh-pm-for-second-time/26544|başlık=Hasina sworn-in Bangladesh PM for second time|tarih=6 Ocak 2009|iş=mid-day|dil=İngilizce|erişimtarihi=9 Ocak 2019|arşivtarihi=14 Nisan 2019|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190414081739/https://www.mid-day.com/articles/hasina-sworn-in-bangladesh-pm-for-second-time/26544|ölüurl=hayır}}</ref> 2010 yılında Yüksek Mahkeme yasal boşluklardan yararlanarak askeri müdahalelerin kapsamını daralttı ve anayasadaki [[Sekülerizm|laik]] ilkeleri yeniden teyit etti. Avami Birliği, 1971 vahşetlerinin hayatta kalan Bengal İslamcı işbirlikçilerini yargılamak için savaş suçları mahkemesi kurdu. Hasina ve yönetimi altında [[İnsan hakları|insan hakları ihlalleri]] arttı, özellikle Hızlı Harekât Taburu tarafından zorla kaybolmalar yaşandı ve hükûmet 2009'da iktidara döndüğünden beri giderek daha otoriter olmakla suçlandı.<ref>{{Web kaynağı|başlık=Sheikh Hasina: Once Bangladesh's democracy icon, now its 'authoritarian' PM |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/1/8/sheikh-hasina-once-bangladeshs-democracy-icon-now-its-authoritarian-pm |erişimtarihi=8 Ocak 2024 |website=Al Jazeera |dil=İngilizce|arşivtarihi=8 Ocak 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240108164635/https://www.aljazeera.com/news/2024/1/8/sheikh-hasina-once-bangladeshs-democracy-icon-now-its-authoritarian-pm |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{dergi kaynağı |tarih=2 Kasım 2023 |başlık=Sheikh Hasina and the Future of Democracy in Bangladesh |url=https://time.com/6330463/bangladesh-sheikh-hasina-wazed-profile/ |ölüurl=hayır |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240104145458/https://time.com/6330463/bangladesh-sheikh-hasina-wazed-profile/ |arşivtarihi=4 Ocak 2024 |erişimtarihi=4 Ocak 2024 |dergi=TIME |dil=İngilizce}}</ref><ref>{{haber kaynağı |tarih=18 Aralık 2023 |başlık=Bangladesh's prime minister has plunged her country into authoritarianism |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2023/12/18/bangladesh-s-prime-minister-has-plunged-her-country-into-authoritarianism_6355434_4.html |ölüurl=hayır |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240104165259/https://www.lemonde.fr/en/international/article/2023/12/18/bangladesh-s-prime-minister-has-plunged-her-country-into-authoritarianism_6355434_4.html |arşivtarihi=4 Ocak 2024 |erişimtarihi=4 Ocak 2024 |iş=Le Monde |dil=İngilizce}}</ref><ref>{{Web kaynağı |başlık=Bangladesh pushes back at US over visa curbs ahead of election |url=https://www.ft.com/content/394fc6f4-e828-49c6-bb15-8a48683bed76 |ölüurl=hayır |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240108040629/https://www.ft.com/content/394fc6f4-e828-49c6-bb15-8a48683bed76 |arşivtarihi=8 Ocak 2024 |erişimtarihi=4 Ocak 2024 |website=Financial Times}}</ref><ref>{{haber kaynağı |soyadı=Riaz |ad=Ali |tarih=29 Nisan 2022 |başlık=Bangladesh's Quiet Slide Into Autocracy |url=https://www.foreignaffairs.com/articles/bangladesh/2022-04-29/bangladeshs-quiet-slide-autocracy |ölüurl=hayır |arşivurl=https://web.archive.org/web/20221011163040/https://www.foreignaffairs.com/articles/bangladesh/2022-04-29/bangladeshs-quiet-slide-autocracy |arşivtarihi=11 Ekim 2022 |erişimtarihi=4 Ocak 2024 |iş=Foreign Affairs |dil=en-US |issn=0015-7120}}</ref> 2014 seçimleri ve 2024 seçimleri BNP-Cemaat ittifakı tarafından boykot edildi. BNP ve Cemaat hükûmeti devirmek için sık sık şiddetli protesto gösterilerine katıldı.<ref>{{Web kaynağı | url=https://asia.nikkei.com/Politics/Bangladesh-political-rallies-spark-clashes-as-election-tensions-rise | başlık=Bangladesh political rallies spark clashes as election tensions rise | erişimtarihi=20 Mart 2024 | arşivtarihi=20 Mart 2024 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20240320201219/https://asia.nikkei.com/Politics/Bangladesh-political-rallies-spark-clashes-as-election-tensions-rise | ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url=https://thediplomat.com/2015/05/in-bangladesh-bnp-is-derailing-democracy/ | başlık=In Bangladesh, BNP is Derailing Democracy | erişimtarihi=20 Mart 2024 | arşivtarihi=20 Mart 2024 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20240320201219/https://thediplomat.com/2015/05/in-bangladesh-bnp-is-derailing-democracy/ | ölüurl=hayır }}</ref> 2017'de Bangladeş tarihindeki en büyük Arakanlı mülteci akınına uğradı. [[Myanmar]]'ın [[Rakhaynya|Rakhine]] Eyaletinde [[Arakan Soykırımı|etnik temizlik]] harekâtının ardından tahmini 700.000 [[Rohingyalar|Rohingya]] mültecisi Cox's Bazar'a sığındı.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.oxfam.org/en/what-we-do/emergencies/bangladesh-rohingya-refugee-crisis#:~:text=Beginning%20on%2025%20August%202017,huge%20protection%20risks%20and%20challenges | başlık=Bangladesh Rohingya refugee crisis | tarih=25 Mayıs 2022 | erişimtarihi=9 Nisan 2023 | arşivtarihi=6 Nisan 2023 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20230406191507/https://www.oxfam.org/en/what-we-do/emergencies/bangladesh-rohingya-refugee-crisis#:~:text=Beginning%20on%2025%20August%202017,huge%20protection%20risks%20and%20challenges | ölüurl=hayır}}</ref>

Ulusal [[Yoksulluk|yoksulluk oranı]] 1971'de %80'den 1991'de %44,2'ye ve 2021'de %12,9'a düştü.<ref name="The Daily Star-2021">{{haber kaynağı |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/news/pre-pandemic-level-poverty-set-drop-further-2193171 |başlık=Pre-Pandemic Level: Poverty set to drop further |iş=The Daily Star |tarih=8 Ekim 2021 |erişimtarihi=2 Ekim 2022 |arşivtarihi=3 Aralık 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20221203050519/https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/news/pre-pandemic-level-poverty-set-drop-further-2193171 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://cri.org.bd/2021/03/26/what-milestones-have-bangladesh-crossed-in-50-years/|başlık=What milestones have Bangladesh crossed in 50 years|tarih=26 Mart 2021|erişimtarihi=1 Ekim 2022|arşivtarihi=6 Ekim 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221006211719/https://cri.org.bd/2021/03/26/what-milestones-have-bangladesh-crossed-in-50-years/|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.worldbank.org/en/results/2018/11/15/bangladesh-reducing-poverty-and-sharing-prosperity|başlık=Bangladesh: Reducing Poverty and Sharing Prosperity|website=World Bank |erişimtarihi=1 Ekim 2022|arşivtarihi=3 Ocak 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230103122155/https://www.worldbank.org/en/results/2018/11/15/bangladesh-reducing-poverty-and-sharing-prosperity|ölüurl=hayır}}</ref> Bangladeşli ekonomist [[Muhammed Yunus]] ve Yunus'un kurduğu [[Grameen Bank]], [[mikrofinans]]a öncülük etmeleri ve yoksulluğu ortadan kaldırma çabaları nedeniyle [[Nobel Barış Ödülü]]'ne layık görüldü. Bangladeş, Güney Asya'nın ikinci büyük ekonomisi olarak ortaya çıktı ve<ref name="The Daily Star-2019">{{haber kaynağı |url=https://www.thedailystar.net/bangladesh/bangladesh-ranked-41st-largest-economy-in-2019-all-over-the-world-study-1684078 |başlık=Bangladesh ranked 41st largest economy in 2019 all over the world |iş=The Daily Star |tarih=8 Ocak 2019 |erişimtarihi=2 Ekim 2022 |arşivtarihi=26 Mart 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20230326035229/https://www.thedailystar.net/bangladesh/bangladesh-ranked-41st-largest-economy-in-2019-all-over-the-world-study-1684078 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name="scroll.in">{{haber kaynağı |yazar=Sayeed Iftekhar Ahmed |url=https://scroll.in/article/1019006/where-do-bangladesh-and-pakistan-stand-after-50-years-of-separation#:~:text=Bangladesh%20outpaces%20Pakistan%20across%20all,the%20world's%20fastest%2Dgrowing%20economies |başlık=Where do Bangladesh and Pakistan stand after 50 years of separation? |iş=Scroll.in |tarih=18 Mart 2022 |erişimtarihi=2 Ekim 2022 |arşivtarihi=4 Nisan 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20230404150359/https://scroll.in/article/1019006/where-do-bangladesh-and-pakistan-stand-after-50-years-of-separation#:~:text=Bangladesh%20outpaces%20Pakistan%20across%20all,the%20world's%20fastest%2Dgrowing%20economies |ölüurl=hayır }}</ref> hem Hindistan hem de Pakistan'ın kişi başına düşen gelir seviyelerini geçti.<ref name="scroll.in"/><ref name="Sharma-2021">{{haber kaynağı |soyadı=Sharma |ad=Mihir |tarih=31 Mayıs 2021 |url=https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2021-05-31/india-and-pakistan-are-now-poorer-than-bangladesh |başlık=South Asia Should Pay Attention to Its Standout Star |iş=Bloomberg News |tür=Opinion |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220207162332/https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2021-05-31/india-and-pakistan-are-now-poorer-than-bangladesh |arşivtarihi=7 Şubat 2022 |erişimtarihi=2 Ekim 2022}}</ref> Bangladeş, 2009'dan bu yana birçok mega altyapı projesi başlattı. 25 Haziran 2022'de Padma Köprüsü açıldı ve güneybatı Bangladeş'i ülkenin geri kalanıyla birleştirdi. [[Dakka Metro Raylı|Dakka Metrosu]] ise 2023'te açıldı.<ref name="likely">{{haber kaynağı |tarih=24 Haziran 2022 |başlık=Grand preparations made for Padma Bridge inauguration |iş=The Daily Star |url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/development/news/grand-preparations-made-padma-bridge-inauguration-3055601 |erişimtarihi=24 Haziran 2022 |arşivtarihi=24 Haziran 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220624173743/https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/development/news/grand-preparations-made-padma-bridge-inauguration-3055601 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{haber kaynağı |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-64111526 | başlık=Bangladesh: Densely-populated Dhaka gets first metro line |iş=BBC News | tarih=28 Aralık 2022 | erişimtarihi=18 Ağustos 2023 | arşivtarihi=18 Ağustos 2023 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20230818205402/https://www.bbc.com/news/world-asia-64111526 | ölüurl=hayır }}</ref> [[Enerji geçişi|Yeşil geçiş]]in bir parçası olarak, Bangladeş'in endüstriyel sektörü, 2023 yılında dünyanın en fazla sertifikalı yeşil fabrikasına sahip ülke olarak yeşil fabrikalar inşa etmede lider olarak ortaya çıktı.<ref>[https://www.dhakatribune.com/opinion/op-ed/321769/spearheading-sustainable-industries". Spearheading sustainable industries"] {{Webarşiv |url=https://web.archive.org/web/20230818205402/https://www.dhakatribune.com/opinion/op-ed/321769/spearheading-sustainable-industries |tarih=18 Ağustos 2023 }}. ''Dhaka Tribune.''  6 August 2023.</ref> Ocak 2024'te Başbakan Şeyh Hasina liderliğindeki Awami Ligi, Bangladeş genel seçimlerinde üst üste dördüncü kez seçildi. Jatiya Partisi ana muhalefet partisiydi.<ref>{{haber kaynağı |başlık=Bangladesh election: PM Sheikh Hasina wins fourth term in controversial vote |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-67889387 |tarih=7 Ocak 2024 |erişimtarihi=17 Şubat 2024 |arşivtarihi=7 Ocak 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240107212214/https://www.bbc.com/news/world-asia-67889387 |ölüurl=hayır }}</ref> Mart 2024'te hükûmet, ülkenin hızlı ekonomik kalkınma hızını sürdürme sözü verdi.<ref>{{Web kaynağı | url=https://www.bssnews.net/news/pm/180719 | başlık=PM for joint efforts by all to expedite country's advancement &#124; PM | erişimtarihi=15 Ağustos 2024 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20240717214654/https://www.bssnews.net/news/pm/180719 | arşivtarihi=17 Temmuz 2024 | ölüurl=hayır }}</ref>

[[Bangladeş Avami Birliği|Awami Ligi]] hükûmetine karşı ülke çapındaki protestoların ardından, 5 Ağustos 2024'te Başbakan Şeyh Hasina istifa etmek ve Bangladeş'ten Hindistan'a kaçmak zorunda kaldı.<ref>{{Web kaynağı |başlık=Bangladesh's prime minister flees country and resigns after deadly protest |url=https://news.sky.com/story/bangladesh-prime-minister-resigns-after-deadly-protests-reports-13191184 |tarih=5 Ağustos 2024 |erişimtarihi=5 Ağustos 2024 |website=[[Sky News]] |dil=İngilizce |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240805094428/https://news.sky.com/story/bangladesh-prime-minister-resigns-after-deadly-protests-reports-13191184 |arşivtarihi=5 Ağustos 2024 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.theguardian.com/world/article/2024/aug/05/bangladesh-pm-has-resigned-and-left-country-media-reports-say-sheikh-hasina | başlık = Bangladesh PM has resigned and left country, reports say | tarih = 5 Ağustos 2024 | iş = [[The Guardian]] | arşivengelli = evet | erişimtarihi = 15 Ağustos 2024 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20240902065034/https://www.theguardian.com/world/article/2024/aug/05/bangladesh-pm-has-resigned-and-left-country-media-reports-say-sheikh-hasina | arşivtarihi = 2 Eylül 2024 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{haber kaynağı |başlık=Bangladesh PM Sheikh Hasina has resigned and left the country, media reports say |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/bangladesh-protesters-call-march-dhaka-defiance-curfew-2024-08-05/ |erişimtarihi=5 Ağustos 2024 |iş=[[Reuters]] |tarih=5 Ağustos 2024 |dil=İngilizce |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240806033132/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/bangladesh-protesters-call-march-dhaka-defiance-curfew-2024-08-05/ |arşivtarihi=6 Ağustos 2024 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name="resign TST">{{haber kaynağı |url=https://www.channelnewsasia.com/asia/bangladesh-protest-pm-sheikh-hasina-resign-storm-palace-flee-safety-4527106 |başlık=Bangladesh PM Sheikh Hasina resigns and flees as protesters storm palace |tarih=5 Ağustos 2024 |erişimtarihi=5 Ağustos 2024 |website=[[The Straits Times]] |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240807095541/https://www.channelnewsasia.com/asia/bangladesh-protest-pm-sheikh-hasina-resign-storm-palace-flee-safety-4527106 |arşivtarihi=7 Ağustos 2024 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name=resign>{{haber kaynağı |url=https://www.scmp.com/news/asia/south-asia/article/3273265/bangladesh-pm-sheikh-hasina-has-resigned-and-left-country-media-reports-say |başlık=Bangladesh PM Sheikh Hasina has resigned and left the country, media reports say |tarih=5 Ağustos 2024 |erişimtarihi=5 Ağustos 2024 |website=[[South China Morning Post]]}}</ref> 8 Ağustos 2024'te Nobel ödüllü Muhammed Yunus'un Baş Danışman olarak görev yaptığı geçici hükûmet kuruldu.<ref>{{Web kaynağı | url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/news/yunus-led-interim-govt-sworn-3672581 | başlık=Yunus-led interim govt sworn in | erişimtarihi=15 Ağustos 2024 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20240808232802/https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/news/yunus-led-interim-govt-sworn-3672581 | arşivtarihi=8 Ağustos 2024 | ölüurl=hayır }}</ref>

==Coğrafya==
[[Dosya:Map of Bangladesh-en.svg|küçükresim|Bangladeş'in fiziksel haritası]]
Bangladeş, Güney Asya'da [[Bengal Körfezi]]'ndedir. Neredeyse tamamen komşu Hindistan ile çevrilidir ve güneydoğusunda [[Myanmar]] ile küçük bir sınırı paylaşır ancak [[Nepal]], [[Bhutan]] ve Çin'e çok yakındır.

Ülke üç bölgeye ayrılmıştır. Ülkenin büyük kısmı, dünyanın en büyük nehir deltası olan verimli Ganj Deltası ile kaplıdır.<ref>{{Web kaynağı |yazar1=Aditi Rajagopal|başlık=How the World's Largest Delta Might Slowly Go Under Water |url=https://www.discovery.com/nature/largest-delta-underwater|website=Discovery|tarih=8 Şubat 2020|erişimtarihi=9 Mart 2020|arşivtarihi=8 Şubat 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200208052815/http://www.discovery.com/nature/largest-delta-underwater|ölüurl=hayır}}</ref> Ülkenin kuzeybatı ve orta kısımları Madhupur ve Barind platoları tarafından oluşturulmuştur. Kuzeydoğu ve güneydoğuda, [[her dem yeşil]] tepe sıraları vardır.

Ganj deltası, Ganj (yerel adı [[Padma Nehri|Padma]] veya ''Pôdda''), [[Brahmaputra Nehri|Brahmaputra]] ([[Jamuna]] veya ''Jomuna'') ve [[Meghna Nehri|Meghna]] nehirlerinin ve kollarının birleşmesiyle oluşur. Ganj, Jamuna (Brahmaputra'nın ana kanalı) ile birleşir ve daha sonra Meghna'ya katılarak son olarak Bengal Körfezi'ne akar. Bangladeş, "Nehirler Ülkesi" olarak adlandırılır.<ref>{{Web kaynağı |başlık=No Place Like Home – BANGLADESH: LAND OF RIVERS |url=https://ejfoundation.org/films/bangladesh-land-of-rivers |iş=Environmental Justice Foundation |erişimtarihi=10 Mart 2020 |arşivtarihi=30 Eylül 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200930051647/https://ejfoundation.org/films/bangladesh-land-of-rivers |ölüurl=hayır }}</ref> Çünkü 57'den fazla sınır ötesi nehir vardır, bu ise herhangi bir ulus devletin en fazlasıdır. Su sorunları, ülke Hindistan'a göre daha düşük [[Riparian alan|kıyı]] bir eyalet olduğundan politik olarak karmaşıktır.<ref>{{kitap kaynağı |soyadı=Suvedī |ad=Sūryaprasāda |başlık=International watercourses law for the 21st century |yayımcı=Ashgate Publishing |yıl=2005 |sayfalar=154-166|isbn=978-0-7546-4527-6}}</ref>

Bangladeş ağırlıklı olarak zengin verimli düz bir arazidir. Büyük kısmı deniz seviyesinden {{dönüştürme|12|m|ft|abbr=on}}'dan daha az yüksekliktedir ve deniz seviyesinin {{dönüştürme|1|m|ft|abbr=on}} yükselmesi durumunda arazisinin yaklaşık %10'unun sular altında kalacağı tahmin edilmektedir.<ref name="ali">{{dergi kaynağı |soyadı=Ali |ad=A. |başlık=Vulnerability of Bangladesh to climate change and sea level rise through tropical cyclones and storm surges |url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF00175563 |dergi=Water, Air, & Soil Pollution |cilt=92 |sayı=1–2 |sayfalar=171-179|yıl=1996 |bibcode=1996WASP...92..171A |s2cid=93611792 |doi=10.1007/BF00175563 |erişimtarihi=1 Şubat 2020 |arşivtarihi=1 Şubat 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200201143058/https://link.springer.com/article/10.1007/BF00175563 |ölüurl=hayır }}</ref> Ülkenin %17'si ormanlarla kaplıdır ve %12'si tepe sistemleriyle kaplıdır. Ülkenin haor sulak alanları küresel çevre bilimi açısından önemlidir. Bangladeş'in en yüksek noktası, Myanmar sınırına yakın bulunan ve {{dönüştürme|1064|m|ft|abbr=on}} rakımlı Saka Haphong'dur.<ref name=CIA/> Daha önce, Keokradong veya Tazing Dong en yüksek olarak kabul edilirdi.

Bangladeş daha ziyade Kıta Hindi'nin [[Ganj]] ("Padna"), [[Jamune]] ([[Brahma Putra]]) Nehrinin aşağı kolu ile [[Meghna Nehri|Meghna]] gibi önemli nehirlerinin deltasında oluşan alüvyonlu ovalardan meydana gelir. Bu nehirler birleşerek [[Bengal Körfezi]]nde bir delta içinde akarlar. [[Ova]]ların büyük bir kısmının denizden yüksekliği 9 metreyi geçmez. Bu sebeple her yıl yağışlı mevsimlerde ırmakların kabarmasıyla ovalar seller altında kalır. Bu sel baskınlarının en büyüğü 1974 yılında olmuş ve ülkenin % 70'i sular altında kalmış, 2 bin insan ölüp, yüz binlerce insan evsiz, barksız ve aç kalmıştır. [[Jamuna|Jamuna Irmağının]] kolları olan [[Tistua]] ve [[Astrai]] ırmakları, ovanın kuzey bölümünden geçer. Bu bölgede çok sayıda bataklık ve sazlık bulunmaktadır. 9300 kilometrekarelik bir yer kaplayan [[Barind Ovası]], orta kesimde 6350 kilometrekarelik yer kaplayan [[Madhupur Platosu]] ve [[Meghna Nehri|Meghna Irmağının]] doğusundaki [[Lalmai Tilas bölgeleri]], [[alüvyon]]ların meydana getirdiği başlıca plato alanlarıdır. [[Feni Irmağı]]nın güneyinde uzanan [[Çitagong bölgesi]], [[tepe]]ler, [[vadi]]ler ve [[orman]]larla kaplıdır. Buraları ülkenin başlıca dağlık bölgesidir. Yüksekliği ortalama 600 metredir.

== İklimi ==
[[Dosya:Flooding after 1991 cyclone.jpg|küçükresim|1991 Bangladeş siklonundan sonra sel, yaklaşık 140.000 kişinin ölümüne yol açtı]]
[[Yengeç Dönencesi]]'nde yer alan Bangladeş'in iklimi tropikaldir; Ekim'den Mart'a kadar ılıman bir kış, Mart'tan Haziran'a kadar ise sıcak ve nemli bir yaz yaşanır. Ülkede hava sıcaklığının {{dönüştürme|0|°C}} altına düştüğü hiç görülmedi; rekor düşük sıcaklık, 3 Şubat 1905'te kuzeybatıdaki Dinajpur şehrinde {{dönüştürme|1,1|°C}} olarak kaydedildi.<ref>{{Web kaynağı |url=http://kantaji.com/dinajpurmap.html |başlık=Map of Dinajpur |website=kantaji.com |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110713134542/http://kantaji.com/dinajpurmap.html |arşivtarihi=13 Temmuz 2011 |erişimtarihi=17 Nisan 2015}}</ref> Haziran'dan ekime kadar süren sıcak ve nemli [[Muson iklimi|muson]] mevsimi ülkenin yağışının çoğunu sağlar. Seller, [[tropikal siklon]]lar, [[Hortum (meteoroloji)|kasırga]] ve [[Gelgit deliği|gelgit dalgaları]] gibi doğal afetler neredeyse her yıl meydana gelir<ref name="NatDis">{{kitap kaynağı |soyadı=Alexander |ad=David E. |başlık= Natural Disasters |bölümurl= {{GBurl|id=gWHsuGTcF34C|p=532}}|yıl= 1999|yayımcı=Kluwer Academic Publishers |isbn=978-0-412-04751-0 |sayfa=532 |kısım=The Third World |özgünyıl=1993}}</ref> ve ormansızlaşma, toprak bozulması ve erozyon etkileriyle birleşir. 1970 ve 1991 siklonları özellikle yıkıcıydı ve ikincisi yaklaşık 140.000 kişiyi öldürdü.<ref>"[https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2005-feb-27-adfg-bangla27-story.html Beset by Bay's Killer Storms, Bangladesh Prepares and Hopes] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20240902065034/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2005-feb-27-adfg-bangla27-story.html |tarih=2 Eylül 2024 }} ". ''Los Angeles Times''. 27 Şubat 2005</ref>

== Doğal kaynakları ==
[[Bangladeş Ovası]] [[orman]]larla kaplı. Ekilecek alanları az olduğu için ormanların büyük bir kısmı yok edilmiş ve bugün sadece iki orman kalmıştır. Bunlardan birisi [[Madhupur]] olup, [[alüvyon platosu]]dur ve 41,4 kilometrekarelik bir kısmı yapı malzemesi için elverişli ağaçlarla kaplıdır. İkinci orman ise güneydeki [[Sundarbans kıyı]] bölgesindeki ormanlardır. 59,6 kilometrekarelik bir alanı, bataklıklar arasındaki adacıklar ve [[Mangrov]] ormanlarıyla kaplıdır. Bu ormandaki ağaçlar kibrit ve kutu imalatına elverişlidir. Ayrıca [[Çitagong bölgesi]]ndeki sıradağlar tropikal ormanlarla kaplıdır. Buradaki [[ağaç]]lar, 100 metreye kadar uzunlukta olup, mobilyacılıkta ve kâğıt sanayisinde kullanılır. Ormanlarda; [[ceviz]], [[badem]] ve [[hurma]] vb. ağaçlar bulunur.

Ormanlarda [[kedi]], [[köpek]], [[kanarya]], [[maymun]] gibi evcil hayvanların yanı sıra, her çeşit [[ev hayvanları]], ayrıca benekli köpek, çeşitli türlerde böcek vardır. Nehirlerde de bol [[balık]] bulunur.

Bangladeş'te fazla [[maden]] kaynağı yoktur. Ancak, otuz tane küçük [[tabii gaz]] ve çok ince bir [[kömür]] tabakası keşfedilmiştir. [[Bengal Körfezi]]nde de [[petrol]] bulunmuştur.

2002 yılında alınan kararla Bangladeş'te plastik poşet kullanımı yasaklanmıştır. Bu sayede dünya üzerinde plastik poşet kullanımını yasaklayan ilk ülke olmuştur.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.unep.org/news-and-stories/story/birth-ban-history-plastic-shopping-bag|başlık=From birth to ban: A history of the plastic shopping bag|erişimtarihi=7 Ekim 2022|tarih=25 Nisan 2018|dil=İngilizce|çalışma=UNEP|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221008194029/https://www.unep.org/news-and-stories/story/birth-ban-history-plastic-shopping-bag|arşivtarihi=8 Ekim 2022|ölüurl=hayır}}</ref>

== Nüfus ve sosyal hayat ==
[[Dakka]] Bangladeş'in [[başkent]]i ve en büyük kentidir. Diğer büyük kentler [[Çitagong]], [[Khulna]], [[Rajshahi]], [[Barisal]] ve [[Sylhet]]'dir. Diğer [[belediye]]ler üyeleri seçerken bu metropolitan şehirler belediye başkanını seçerler. Başkanlar ve üyeler beş yıllığına seçilir.

[[Dosya:Bangladesh divisions english.png|upright=1.14|küçükresim|Şehirler]]
[[Dosya:Dhaka-Bangladesh.jpg|upright=1.14|küçükresim|Başkent Dakka]]
[[Dosya:Jatiyo Sangshad Bhaban (Roehl).jpg|upright=1.14|küçükresim|Başkent Dakka daki Meclis Binası]]
{| class="wikitable sortable"
|-
! Şehir
! Şehir Nüfusu<ref name="population">{{Web kaynağı | url = http://world-gazetteer.com/wg.php?x=1177229880&men=gcis&lng=en&des=gamelan&dat=200&geo=-190&srt=pnan&col=aohdqcfbeimg&geo=-29 | başlık = Bangladesh: largest cities and towns and statistics of their population | erişimtarihi = 19 Mayıs 2007 | yayımcı = world-gazetteer.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130430213145/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=1177229880&men=gcis&lng=en&des=gamelan&dat=200&geo=-190&srt=pnan&col=aohdqcfbeimg&geo=-29 | arşivtarihi = 30 Nisan 2013 | ölüurl = hayır }}</ref>
! Metro Nüfusu<ref name="population"/>
|-
| [[Dakka]]
| 6.969.458
| 11.918.442
|-
| [[Çitagong]]
| 3.920.222
| 3.920.222
|-
| [[Khulna]]
| 1.400.689
| 1.410.000
|-
| [[Rajshahi]]
| 727.083
| 727.083
|-
| [[Sylhet]]
| 339.368
| 339.368
|-
| [[Barisal]]
| 291.769
| 291.769
|}

Bangladeş, dünyanın nüfus yoğunluğu bakımından en kalabalık ülkelerindendir. Nüfus yoğunluğu kilometrekareye 290-770 kişi arasında değişir. Nüfusun % 90'ı [[köy]]lerde, % 10'u [[şehir]]lerde yaşar. Güneydoğu sahilindeki [[Chittagong (il)|Chitagong]] şehri, önemli bir [[liman]]dır. Halkın % 60-70'i [[Müslüman]]dır. Bangladeş'in resmî dili [[Bengalce|Bengal dilidir]]. Halkın çoğu bu dili konuşur. Ayrıca [[Urduca|Urduca dili]] de yaygındır. Kuzey ve doğu dağlık bölgelerinde yaşayanlar da mahalli lisanları konuşurlar. Para birimi "[[Taka]]"dır. 11 [[idari bölge]] birer askeri vali tarafından yönetilir. Bir [[radyo]] ve [[televizyon]] istasyonu vardır. [[Erkek]]ler "[[Lungi]]" denilen bir [[elbise]], [[kadın]]lar "Şalvar Kamiz" denilen bir elbise giyerler.

=== [[Eğitim]] ===
Halkın %79'u okuma-yazma bilmektedir. Ayrıca yeni nesilde bu oran %99'a yakındır. Köylerinde genellikle ilkokul bulunmaktadır. [[Dakka]], [[Rajshahi|Rajshani]] ve [[Çitagong]] üniversiteleri, batı tarzı eğitim yapan üç büyük [[üniversite]]sidir.

== Ekonomi ==
Ekonomi tarıma dayalıdır. Başlıca ürünleri, [[pirinç]], önemli dayanıklı gıda maddeleri, [[Hint keneviri]] ve [[Çay (bitki)|çay]]dır. Bu alanda [[Çin]] ve [[Hindistan]]'dan sonra dünya üçüncüsüdür. Diğer zirai bazı [[sebze]]ler ve [[şekerpancarı]] iç tüketim için yetiştirilir. 10 milyon hektarlık alanda ekim yapılır. Bu alanların % 80'inde pirinç üretilir.

=== Tekstil ===
Ülkede tekstil son beş yıl içerisinde büyük ivme kaydetmiştir. Dünyaca ünlü tekstil firmaları buraya gelmekte, iş gücünden yararlanmakta ve ucuz maliyete istediği kalitede hazır giyim ürünü üretebilmektedir. Çoğu Avrupa ülkesinden tekstil amacıyla bu topraklara gelmiş iş adamları bulunmaktadır. Tekstil pazarında artık önemli bir yere sahiptir.

=== Sanayi ve taşımacılık ===
Bangladeş'te başlıca sanayi Hazır Giyim üretimidir. Bu ülkede ileri sanayi tam kurulmamış, hatta bulunan madenler dahi tam olarak işlenememektedir. Ülkede [[hazır giyim]] işleyen binlerce fabrika vardır.

=== Dış ticaret ===
Başlıca ihracat ürünleri; hazır giyim, Hint keneviri ([[jüt]]), [[Çay (bitki)|çay]] ve [[balık]]tır. Ancak ihracatı hiçbir zaman ithalatını karşılamamakta ve ithalat ile ihracat arasındaki açık, gün geçtikçe artmaktadır. Çok az da olsa dış yardımlarla ayakta durmaya çalışmaktadır.

=== Dericilik ===
Bangladeş'in yıllık ham deri üretim miktarı yaklaşık 20 milyon metrekare olarak hesaplanmakta olup her sene belirli bir artış kaydetmektedir. Bangladeş'te hayvanların çoğu doğal beslendiği ve yapay olarak şişirilmediği için elde edilen derinin yüksek kalitede olduğu dünyaca bilinmektedir. Deri işleme, deri tekstil, deri ayakkabı sektörü el emeği gerektirdiği için ucuz iş gücünden istifade edilip karlı atölyeler kurulabilir. Diğer taraftan Bangladeş'te deri üretiminde kullanılan deri işleme kimyasallarının tamamı dışarıdan ithal edilmekte olup deri kimyasalları üreten firmalar için büyük bir pazar durumundadır ve Bangladeş'in ihracatının ortalama %2,6 sini deri ve ürünleri oluşturmaktadır.

=== Dondurulmuş gıda sanayii ===
[[Bengal körfezi]] ve sayısız nehir ve yerel olarak yapılan balık çiftliklerinde üretilen balık ve su ürünlerini işleyecek tesislere ihtiyaç duyulmaktadır. [[Balık]], Bangladeş'in en önemli ihraç ürünlerinden biridir. Yeterince altyapı ve işleme tesisleri olmamasına rağmen, yıllık ihracatı 500 milyon dolardır. [[Balık konservesi]] henüz iç piyasaya girmiş değildir. Marketlerde satılanlar yurt dışından ithal edilen balık konservesidir, Bangladeş'in ihracatının %4.6 sini dondurulmuş gıda, su ürünleri oluşturmaktadır.

Ayrıca Bangladeş'te üretimi için bütün şartlar mevcut olan sucuk, [[sosis]], pastırma ve salam gibi hazır ve dondurulmuş gıda ürünlerinin, üretimi de düşünülebilir. Bangladeş'te büyük baş hayvanlar çok ucuz olup, işgücünün ucuzluğuyla beraber karlı bir piyasa teşkil etmektedir.

=== Seramik Sanayii ===
Gelişmiş ülkelerde seramik maliyetinin gittikçe artmasının seramik yatırımcısını farklı arayışlara sevk ettiği bilinmektedir. Yoğun insan gücü ve doğalgaz kullanıldığı için, çok uluslu ([[Noritake]], [[WedgeWood]], [[Lenox]]) [[şirket]]lerinin yüksek teknoloji yatırımı yapmalarına rağmen maliyetleri düşürme konusunda başarılı olamadıkları bilinmektedir.

Bangladeş'in zengin ve ucuz doğalgaz kaynağı ve ucuz insan gücünün bolluğu, bu sektörü yatırımcı için cazip hale getirmiş olup birçok firma fabrikasını kurmaktadır.

== Ayrıca bakınız ==

* [[Bangladeş'te LGBT hakları]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
8.[https://www.mfa.gov.tr/banglades-siyasi-gorunumu.tr.mfa Bangladeş'in Siyasi Görünümü / T. C. Dışişleri Bakanlığı] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200810072118/http://www.mfa.gov.tr/banglades-siyasi-gorunumu.tr.mfa |tarih=10 Ağustos 2020 }}

== Dış bağlantılar ==
* [https://web.archive.org/web/20070211094528/http://www.anafilya.org/go.php?go=7d5b3502a095b Anafilya - Uzak Bir Diyar:Bangladeş - gezi yazısı]

{{Asya ülkeleri}}
{{Hint Okyanusu'na kıyısı olan ülkeler ve bölgeler}}
{{İngiliz Milletler Topluluğu}}
{{İslam İşbirliği Teşkilatı}}
{{D8 ülkeleri}}
{{Trafik Akışının Sol Olduğu Ülkeler}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Bangladeş| ]]