Baja California
| Baja California | |
|---|---|
 | |
 Arma | |
 Baja California | |
| Ülke |  Meksika |
| Başkent | Mexicali |
| En büyük şehir | Tijuana |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 71,450 km² |
| Nüfus | |
| • Toplam | 3.769,020 |
| Zaman dilimi | UTC-08.00 (PZD) |
| • Yaz (YSU) | UTC-07.00 (PZD) |
Resmî site Resmi web sitesi | |
Baja California, eskiden Baja California Norte, Meksika'nın kuzeybatısında eyalet. Kuzeyde ABD, doğuda Kaliforniya Körfezi, batıda Pasifik Okyanusu, güneyde Baja California Sur eyaleti ile çevrilidir.[3][4][5][6][7]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Baja California Yarımadasının 28° kuzey enleminin kuzeyindeki bölümünde yer alır. Yüzölçümü 69.921 km2'dir. Yalçın birer granit kütlesi olan Juarez ve San Pedro Martir dağları, eyalet topraklarını kaplar. Colorado Nehrinin bir delta oluşturduğu kuzeydoğu ucu dışında kıyı ovaları dardır.[8][9][10]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Baja California'ya ilk kez büyük olasılıkla 9 bin ya da 10 bin yıl önce kuzeyden gelen insanlar ayak bastı. O zaman iklim daha nemliydi ve bölgede dev Pleyistosen memelileri yaşıyordu. İspanyollar 1533'te yöreye geldiklerinde, Amerika'daki en ilkel kültürle karşılaştılar; sayıları 60-70 bin tahmin edilen Yerliler, her biri kesin sınırlarla ayrılmış belli bir bölgede avcılık, balıkçılık ve yabani bitki toplayıcılığı yapan küçük gruplar halinde yaşıyordu. Cizvit misyonerler 1697'de Loreto'da ilk yerleşmeyi kurana değin bölgeyi kolonileştirme çabaları sonuçsuz kaldı. 1768'de Cizvitlerin yerini Fransiskenler aldı.Beş yıl sonra bölgedeki misyoner yerleşmeleri Dominiken yönetimine bırakıldı. Baja California 1822'de İspanya'dan bağımsızlığını kazandıysa da, bu bağımsızlık yörede çok önemsenmedi. Misyoner yerleşmeleri yavaş yavaş terk edildi.Yerlilerin yerini, Mestizolardan (İspanyol-Yerli melezi) oluşan az sayıda çiftçi ve sığır yetiştiricisi aldı.Alta California olarak bilinen bölgenin kuzeyi, Meksika-Amerika Savaşı'ndan (1846-1848) sonra Guadeloupe Hidalgo Antlaşması ile ABD'ye bırakıldı.
1887'de federal bölge, 1931'de federal toprak ve 1952'de de eyalet haline getirildi. Yeni kurulan Baja California Sur eyaletinden ayırt edilmesi için 1974'te adı Baja California Norte olarak değiştirildi. 1979'da yeniden eski adını aldı.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Baja California nüfusunun yaklaşık % 40'ını beyazlar, % 36'sını Mestizolar (İspanyol-Yerli melezi), % 15'ini Amerikan yerlileri, %9'unu doğu asyalılar ve % 1'ini siyahlar oluşturur. Özellikle son 20 yılda tarım ve imalat sektörlerinde çalışmak üzere Güney Meksika eyaletlerinden büyük göç almaktadır.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]1950'lerden sonra tüm eyalet, özellikle sınır kentleri Tijuana ile Mexicali, Ensenada olağanüstü büyüme göstermiştir. Üretim giderek daha çok Orta Meksika'ya yöneldiyse de eyaletin ekonomik gelişmesinde ABD pazarlarına yakınlığın payı büyük oldu.Genişleyen tarım ve sanayi birçok göçmene iş alanı sağlamıştır.Buna karşın, önceleri ABD'de mevsimlik işlere yöneltilen, ama 1960'lardan sonra bu ülkeye girişi yasaklanan vasıfsız işgücü fazlası bugün de giderilememiştir. Eyalette hem ücret düzeyi, hem de hayat pahalılığı Meksika'nın öteki bölgelerinden yüksek olmakla beraber ABD'den düşüktür. Bu nedenle yabancı şirketlerce sınır bölgesinde fabrikalar kurulmuştur.
2005 yılı itibarıyla Meksika'nın GSYİH'sı içinde % 3.3'lük paya sahiptir. Ekonomisi büyük ölçüde ihracata yönelik yapılan imalat sektörüne dayanmaktadır.
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]İletişim eksikliği Baja California'yı yüzyıllarca ülkenin bütününden koparmıştır. Ama 1960'ların sonuna doğru asfalt yollar kuzeydeki başlıca kentleri birbirine bağlamış, bir demiryolu ile elverişli bir otoyol Mexicali'yi Sonora ve Meksika'nın öteki bölgeleriyle birleştirmiştir. 1970'lerin ortalarında ve Tijuana'dan başlayarak güneye doğru 1.708 km uzanan yeni bir yol, Baja California Sur'a ulaşır. Ensenada'da liman tesisleri bulunur. Havayollarının büyük kentlere sık seferleri vardır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2021.
- ^ "Encuesta Intercensal 2015" [Inter-census Survey 2015] (PDF) (İspanyolca). INEGI. 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2015.
- ^ "Transformación Política de Territorio Norte de la Baja California a Estado 29" (İspanyolca). 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2012. (İspanyolca)
- ^ "Senadores por Baja California LXI Legislatura". Senado de la Republica. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2010.
- ^ "Listado de Diputados por Grupo Parlamentario del Estado de Baja California". Camara de Diputados. 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2010.
- ^ "Medio Físico del Estado de Baja California". e-local.gob.mx. 8 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2010.
- ^ Saldierna, J. F. Mexico y sus estados. Editorial Emán. s. 68.
- ^ "Proyecciones de la población de México 2005–2050". Consejo Nacional de Población. 13 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2010.
- ^ "Sistema de Cuantas Nacionales de Mexico" (PDF). 2010. s. 40. 5 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2010.
- ^ "Reporte: Jueves 3 de Junio del 2010. Cierre del peso mexicano". www.pesomexicano.com.mx. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2010.
