Atatürk Yurdu
Atatürk Yurdu (Felemenkçe: Woonoord Atatürk), Amsterdam'ın kuzeyinde bulunan ve Mustafa Kemal Atatürk'ün adını taşıyan, Hollanda'daki Türk işçiler için inşa edilen bir kompleksti. 1965 yılında açılan yurt, inşaat işçilerini ve Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij çalışanlarını barındırıyordu. İşçilerin çoğu ailelerini Hollanda'ya getirmişti. 1972'de bir Türk aşçının kovulması ve kalan aşçıların yalnızca Hollanda yemekleri yapması üzerine yurt sakinleri ile çalışanlar arasında bir gerginlik yaşandı. Bu kriz yeni bir Türk aşçının işe alınmasıyla sona erdi. Yurt, ekonomik sorunlar nedeniyle 1978 yılında kapatıldı ve binaları yıkıldı. Yurdun kapatılmasıyla birlikte işçiler, aileleriyle birlikte başka yerlere taşındı. Bulunduğu yere Atatürk'ün anısına bir anıt dikildi.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
9 Ağustos 1964'te Hollanda hükümeti, ülke genelindeki işçi sorununu çözmek için Türk hükümeti ile Türk işçilerinin Hollanda'ya getirilmesine ilişkin bir anlaşma imzaladı. 1965 yılında Klaprozenweg, Kuzey Amsterdam'da misafir işçiler için bir yurt inşa edildi. Yurda Türkiye'nin ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün adı verildi. Yurdun Hollandalılar arasında Türkendorp (Türk Köyü) olarak bilindiği belirtilir.[1][2]
Site, her biri 8 kişilik 34 adet beyaz renkli kışlanın yanı sıra ortak bir kafeteryadan oluşuyordu.[3] Amsterdam'daki bir tasarruf bankası her iki haftada bir göçmen işçilerle konuşmak için yurdu ziyaret ediyordu. Görüşmeler tercüman vasıtasıyla yapılıyordu.[4] Yurt, Amsterdam Belediyesi tarafından işletiliyordu.[5]
1967'de yurtta, inşaat şirketlerinde çalışan 120 işçi bulunuyordu, ancak bunların 50'si Ağustos ayında inşaat projelerinin yetersizliği nedeniyle işten çıkarıldı. Bu nedenle odaların bazıları boşaldığı için Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij şirketinin Türk işçileri de bu yurda yerleşti. Her iki ülkenin hükümetleri de göçmen işçilerin bir noktada geri dönmelerini beklediği, bu nedenle onları Hollanda toplumuna alıştırmak için herhangi bir çaba gösterilmediği söylenir. Burada yaşayan işçilerin, yurdu nadiren terk ettikleri belirtilir. 1968'de yurtta yaşayanlar tarafından Ataspor adında bir futbol takımı kuruldu ve kompleksin avlusunda futbol maçları yaptı.[6] 1972'de kompleksin içinde yaklaşık 260 Türk göçmen yaşıyordu.[7]
1972–73 yemek krizi ve kapatılışı[değiştir | kaynağı değiştir]
23 Aralık 1972'de, Kasım ayında mutfakta yangına sebep olduğu söylenen bir Türk aşçının işten çıkarılması nedeniyle yurtta oturan işçiler akşam yemeklerini boykot etmeye başladı. İşten çıkarılan aşçının yerine başka bir aşçı alınmadı, bu da mutfakta sadece Hollanda yemekleri pişirilmesine sebep oldu. Belediye, işçilerin fikrini değiştirmesi umuduyla yemek pişirilmeye devam edilmesi talimatını verdi, ancak Türk işçilerin yemediği yemekler her gün çöpe atıldı.[5] Boykota öncülük eden bazı işçiler kompleksten atılmakla tehdit edildi, ancak belediye daha sonrasında 10 Ocak 1973'te mutfağa en az bir Türk aşçı alınacağını duyurdu. Bunun üzerine işçilerin iki hafta süren açlık grevi de erdi.[3][8]
Olayın ardından birçok işçi kompleksi terk etti. Bazıları Türkiye'ye dönerken bazıları da başka bir yere taşınıp daimi ikametgahlarına yerleşti ve ailelerini de yanlarına getirdi.[3] 1975 yılında, Atatürk Yurdu ve Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij binalarının ofis ve işyerlerini barındırması planlanan NDSM Mahallesi için yeni imar planları yayınlandı.[9] İki yıl sonra belediyenin kompleksin bütçe açığıyla çalıştığını duyurduğu ve kompleksi kapatmayı düşündüğü belirtildi.[10] Ekim 1977'de kompleksin en az Temmuz 1978'e kadar açık kalmasına izin verildiği ve bunu daha da uzatmak için seçenekler araştırıldığı söylendi.[11] Kompleks 1978 yılında kapatılırken binaları ise daha sonra yıkıldı.[3]
Anıt[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski sitedeki bir sokağa, yurda atıfta bulunarak Atatürk adı verildi. Sokakta ev yoktu.[2] 1978 yılında caddeye Atatürk'ün anısına bir anıt dikildi. Önünde bir beton yükselti ile birlikte yazılı bir bakır levhadan oluşur. Yazıda Atatürk'ün "Yurtta sulh, cihanda sulh" sözü Felemenkçe ve Türkçe olarak yer alır.[12] Ayrıca yine Türkçe ve Felemenkçe olarak "Burada Atatürk yurdu vardı, bu yurtta Türkler yaşardı, birlik ve beraberlik mutluluk verdi, hatırlanmaları için bu anıt dikildi" ifadeleri bulunur.[13] Caddenin adını taşıyan otobüs durağına GVB'nin 35 ve 36 numaralı otobüs hatları hizmet vermektedir.[14]
Anıtın üzerindeki "Yurtta sulh, cihanda sulh" yazısının 2011 yılında kimliği belirsiz kişilerce çalındığı kaydedildi.[15] Sonradan yazının temizlik işlemleri için yerinden söküldüğü ortaya çıktı.[16] 2023 yılında ise anıtın Amsterdam Belediyesi tarafından yenileneceği belirtildi.[17]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Fransje Kuyvenhoven (1 Mart 2023). "Turkse Kinderen". Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (Felemenkçe). 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023.
- ^ a b ""Ik zal de barakken nooit vergeten, nooit": De Straten bezoekt Atatürk". AT5 (Felemenkçe). 28 Mart 2023. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023.
- ^ a b c d "1972-1973 Bewoners Atatürk komen in opstand". Amsterdam Belediyesi (Felemenkçe). 15 Eylül 2020. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023.
- ^ "Spaarbank neemt tolken in dienst". Algemeen Dagblad (Felemenkçe). 11 Ağustos 1966. s. 5. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023 – Delpher vasıtasıyla.
- ^ a b "Turken weigeren voedsel uit keuken van 'Atatürk'". Het Parool (Felemenkçe). 4 Ocak 1973. s. 13. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023 – Delpher vasıtasıyla.
- ^ Ayda Hasanoglu (17 Nisan 2012). "Woonoord Atatürk". Amsterdam Tarih Müzesi (Felemenkçe). 24 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023.
- ^ "Mr. Porrenga 40 jaar in gemeente dienst". NRC Handelsblad (Felemenkçe). 19 Şubat 1972. s. 16. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023 – Delpher vasıtasıyla.
- ^ "Gemeente komt terug op besluit: geen Turken uit Woonoord Atatürk". Het Parool (Felemenkçe). 10 Ocak 1973. s. 7. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023 – Delpher vasıtasıyla.
- ^ "Veel plannen voor nieuwbouw". De Waarheid (Felemenkçe). 19 Kasım 1977. s. 5. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023 – Delpher vasıtasıyla.
- ^ "Woonoorden Amsterdam moeten dicht". De Volkskrant (Felemenkçe). 5 Mayıs 1977. s. 7. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023 – Delpher vasıtasıyla.
- ^ "Kans op behoud Atatürk". Het Parool (Felemenkçe). 20 Ekim 1977. s. 5. 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023 – Delpher vasıtasıyla.
- ^ "Gedenkteken Atatürk". Amsterdam Belediyesi (Felemenkçe). 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023.
- ^ "Atatürk'ün aziz hatırasının bulunduğu dünya şehirleri". Hürriyet Seyahat. Hürriyet. 10 Kasım 2017. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023.
- ^ "Atatürk, Amsterdam". GVB (Felemenkçe). 19 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023.
- ^ "Hollanda'daki Atatürk Anıtı'nın yazısı çalındı". CNN Türk. 18 Ocak 2011. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023.
- ^ "Atatürk anıtından sökülen yazı bulundu". Cumhuriyet. 20 Ocak 2011. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Okan, Tarık (6 Nisan 2023). "Amsterdam'daki Atatürk Anıtı yenilenecek". Platform Dergisi. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023.