Aletsch Buzulu
| Aletsch Buzulu | |
|---|---|
 | |
| Ülke | İsviçre |
| Sıradağ | Bern Alpleri |
| Koordinatlar | 46°26′31.99″K 8°4′37.99″D / 46.4422194°K 8.0772194°D |
| Deniz seviyesinden yükseklik | 2.333 metre |
| Uzunluk | 22,75 kilometre |
| Alan | 117,6 kilometrekare |
Aletsch buzulu, yüzölçümü açısından Alpler'in en büyük ve en uzun buzuludur. Wallis Kantonu 'nda Bern Alpleri'nin güney çatısında, İsviçre'de bulunur. Buzul 23,6 km uzunluğunda (2002) olup 117,6 km²'lik bir alanı örter. Yaklaşık 27 milyar ton buzdan oluşur.
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük Aletsch Buzulu'nun kaynağı 3800 m yükseklikte bulunan Jungfrau bölgesidir. Konkordiaplatz'daki 6 km²'lik büyüklüğe sahip ve sadece çok az eğimli buz alanı, üç görkemli koldan aşağıya akar.
- Batıdan Büyük Aletschfirn, Aletschhorn 'nun (Aletsch Boynuzu) etekleri ve Dreieckhorn (Üçgen Boynuzu) boyunca aşağıya akar. Büyük Aletschfirn, kuzeyden başka üç kar yığını ile beslenir. Bunlar Ebnefluhfirn, Gletscherhornfirn ve Kranzbergfirn'dir. Bu üç kar alanının da çıkış noktaları deniz seviyesinden 3800 m yüksekliktedir. Ebnefluhfirn ile beraber Büyük Aletschfirn'in Konkordiaplatz'a kadar olan uzunluğu 9 km ve ortalama genişliği 1,5 km'dir. Batıya doğru Büyük Aletschfirn 3173 m yükseklikte Lötschen Boşluğu 'nun buzul geçidinde, Lötschen Vadisi'ne akan Lang Buzulu ile birleşir.
- Kuzeybatıdan akan Jungfraufirn Aletsch Buzulu'nun devamı olsa da üçlü buzul kütlenin en kısasıdır. Kaynağı Mönch'ün güney kanadı ile Jungfraujoch noktası ve Jungfrau'nun doğu kanadıdır. Konkordiaplatz'a kadar Jungfraufirn 7 km kadar yolu kat eder Kranzberg 'in batısı ve Trugberg 'in doğusunda kavis alır.Üst kısımlarında 2 km altlarda ise 1 km genişliğindedir.
- Kuzeyden Ewigschneefeld akar. Çıkış noktası Mönch'ün doğu kanadı olup bir kavis alarak Trugberg'i dolanır. Aynı şekilde Fiescherhorn ve Grünhorn'un doğusunda Konkordiaplatz 'a akar. Buraya kadar 8 km uzunluğunda ve ortalama 1,2 km genişliğindedir. Konkordiaplatz'a açılan ağız % 25 - 30 luk bir yokuşla dik bir şekilde ulaşır ve buzul burada uçurumlaşır. Kuzeye doğru Ewigschneefeld, karla kaplı geçiş üstünde Aşağı Mönchsjochs 'da 3529 m yükseklikte Aşağı Grindelwald Buzulu ile birleşir. Mönch ve Trugberg arasında, Yukarı Mönchsjoch (3627 m) noktasıdan Jungfraufirn'e bir bağlantı oluşur. Konkordiaplatz'a doğudan nispeten küçük Grüneggfirn açılır (3 km uzunluğunda ve ortalama 600 m genişliğinde). Bu ise doğuya doğru Grünhorn Boşluğu'nun (3280 m) buzul geçidi ile Fiescher Buzulu ile birleşir.
Konkordiaplatz'dan buz kütlesi yaklaşık 1.5 km genişlikle yıllık 180 m yi bulan hızla güneydoğu istikametinde, Rhône Vadisi 'ne doğru akar. Batıda Dreieckhorn ve doğudaysa Büyük Wannenhorn tarafından durağan hale getirilir. Daha sonra sağa doğru büyük bir viraj çizerek sürekli daha fazla güneybatıya sapar ve Eggishorn ve Bettmerhorn'un sırtları vasıtasıyla Rhône Vadisi'nden ayrılır. Büyük Aletsch Buzulu'nun en alt kısmı, kenar ve orta kısımlarda sürüklediği materyallerle örtülüdür. Buzul dili 1560 m yükseklikte, lokal orman sınırının epey altında yer alır.
Büyük Aletsch Buzulu dikkate değer bir buz kalınlığı gösterir. Konkordiaplatz'da buzulun 900 m den fazla buz kalınlığı vardır. Güneye doğru buzun bu görkemi yavaş yavaş yaklaşık 150 m ye kadar düşer. Karakteristik özelliği, hemen hemen Büyük Aletsch Buzulu'nun orta kısmında bulunan iki adet koyu, kayalar ve çöküntülerle oluşan buzultaşı izidir ki bu izler Konkordiaplatz'dan buzul diline kadar bütün mesafe boyunca sürer. Bunlar orta kısım buzultaşı olup, üç ana karın (firn) buzunu birbirinden ayırır. Batı buzultaşı Kranzberg Buzultaşı diye adlandırılırken, doğudaki Trugberg Buzultaşı adını taşır.
Buzul hareketleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Küçük Buz Çağı'nda 19. yüzyılın ortalarında Aletsch Buzulu 2.5 km daha vadi aşağıya uzanırdı. Küresel ısınma sebebiyle yaklaşık 1970'ten itibaren, özellikle Konkordiaplatz'dan aşağı bölümlerde buzul hacmini yitirmiştir. Hem kenar kısımlarda hem de buzul dili alanında kilometrelerce büyüklükteki alan kaybolmuştur. 1850'den beri buz kalınlığı yer yer 100 m den fazla azalma göstermiştir. Daha önceleri Yukarı Aletsch Buzulu ile Orta Aletsch Buzulu doğrudan Büyük Aletsch Buzulu'yla birleşiyordu. Strahlhornile Eggishorn 'un çukurunda Märjelen Gölü 19. yüzyılda buzulların set oluşturmasıyla, tam bir buzul kenarı gölü haline gelmiştir. Buzulun parçalanması ile olan ani taşmalar sonucu Massa Nehri'nin kuvvetli sel taşkınlarına sebep olur.
Kısa süreli iklim değişkenliklerine karşı buzul, kütlesinin büyüklüğünden dolayı görece bağışıklıdır. Diper birçok buzulun aksine yetmişli yılların sonu ile seksenlerin başında Aletsch Buzulu geçici soğumalara ve aynı şekilde sıcaklıklara çok az tepki vermiştir. 1983'ten beri son yıllardaki sürekli artan aşırı sıcaklıklar sebebiyle, diğer tüm Alp buzulları gibi Aletsch de belirgin bir şekilde çekilmektedir.
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Aletsch Buzulu çok eski zamandan beri seyahat edenler için görülmeye değer özel bir yer olup, araştırmacılar için önemli bir inceleme objesidir. 1937'den beri Jungfraujoch'da ve 1976'dan beri Riederfurka araştırma istasyonları bulnnmaktadır. Çok sayıda teleferik hatlarıyla Riederhorn ile Eggishorn'un sırtlarından buzulun aşağı kısımının buzul dili kesimine bakış yakalanır. 1912 yılında Jungfrau raylı hattının inşasından sonra Jungfraujoch'da burada yaşamayan insanlar için de buzulun üst kısımlarını seyretmek mümkün hale gelmiştir.
Konkordiaplat'ın doğusunda Fülberg'in yamacında 2850 m yükseklikte İsviçre Alpler Klubü'nün Konkordia kulübeleri bulunur. Bu kulubeler yüksek alplerdeki buzul rotasında, Grinsel Geçidi bölgesine giderken önemli etap yeri olarak hizmet eder.
UNESCO-Dünya doğa mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük Aletsch Buzulu bölgesi, özgün Aletsch Ormanı ve çevresindeki bölgeleri ile birlikte 13 Aralık 2001'den beri UNESCO Dünya Doğa Mirası altındaki Jungfrau-Aletsch-Bietschhorn'ın bir parçasıdır.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Aletsch Buzulu ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
