Alagöz, Ardahan
| Alagöz | |
|---|---|
 | |
 Köy yerleşimine ait fotoğraf | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Alagöz Alagöz'ün Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2115 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 255 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Alagöz, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu yerleşimin bilinen en eski adı Alagöz'dür. Nitekim 1854 tarihli Kiepert haritasında "Alagöz", 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Ala Göz (آلا كوز) olarak geçer.[3][4] Bununla birlikte Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli'nin verdiği bilgiye göre Birinci Dünya Savaşı yıllarında köyde kilise kalıntıları bulunuyordu. Bu kalıntılar eskiden bu yerleşimde Hristiyan bir nüfusun yaşadığını göstermesi açısından önemlidir.[5]
Alagöz, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Artani'de yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün kuzeyinde megalit yapı kalıntıları, kuzeydoğusundaki Ziyaret Tepe’de arkeolojik sit alanı yörenin eski bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[6][7] Bununla birlikte 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde, Ardahan-i Büzürg livasının Güney nahiyesinde, Parakani, Tsminda Elia, Ardana, Yaylacık, Gürcibeg gibi Alagöz’ün komşu köylerinin yer almasına karşın, Alagöz’ün adı geçmemektedir.[8] Alagöz adı 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde de yer almamıştır.[9] Nitekim "Alagöz" adı kaynaklarda ilk kez 1854 yılında geçer.[10]
Alagöz, Doksanüç Harbi'nin ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus yönetiminde Alagöz köyü Ardahan sancağını Ardahan kazasının sınırları içinde yer alıyordu. 1886 yılında yapılan nüfus tespitinde Alagöz köyünde sadece 15 kişi yaşıyor ve nüfusun tamamı Karapaklardan oluşuyordu.[11] Konstantine Martvileli de Birinci Dünya Savaşı yıllarında köyde Karapapakların yaşadığını yazmıştır.[5] Başka bir kaynağa göre ise, 1892 yılında, Kars bölgesinin bazı yerlerinde olduğu gibi Alagöz köyüne de Rus idaresi tarafından Baltık Almanları yerleştirilmiştir.[12]
Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların ardından Alagöz köyü fiilen Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti sınırıları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Alagöz köyünü de kapsayan Ardahan bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[13]
Alagöz köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Ala Göz (آلا كوز) biçiminde kaydedilmiştir. Bu tarihte Kars vilayetinin Ardahan kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[4] 1940 genel nüfus sayımımda Alagöz aynı idari konuma sahipti ve köyde bu sırada 390 kişi yaşıyordu.[14] 1965 genel nüfus sayımında Alagöz köyünün nüfusu 879 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 312 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Alagöz kötünün 1,5 km kuzey doğusunda bulanan 2495 rakımlı ziyaret tepesinde 2015 yılında yapılan arkeolojik yüzey araştırmasında Tunç çağı dönemine ait planlı mimari yapı özelliğinde kuru duvar tekniğinde inşa edilmiş yüksek yayla yerleşimi tespit edilmiştir.[6] Ayrıca köyün 600 metre kuzeyinde, bir tepenin üzerinde megalit yapı kalıntısıbulunmaktadır. Günümüze daha çok taş yığını halinde ulaşmış olsa da bazı kısımlarda duvarlar fark edilmektedir.[7]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 10 km uzaklıktadır.[16]
Yüksek bir tepenin güney yamacına kurulmuş olan köy, bölgeye hakim konumu ile çevreyi tepeden seyretmektedir. Güneşin ilk ışıkları bu köyün üzerine düşer. Bu nedenle yaklaşık 2200 rakım yüksekte olmasına karşın rüzgarlar yumuşak eser. Geniş meralara ve yaylaklara sahip olması nedeniyle hayvancılığa oldukça elverişlidir. Doğusunda Kocaköy, Güney doğusunda KüçükSütlüce, Güneyinde Büyüksütlüce, güneybatısında Meşedibi köyleri yeralmaktadır.
Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]
Köye ulaşım; Ardahan İlinden ve Göle ilçesimden direk bağlantılı olatrak kara yolu ile yapılmaktadır.
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 255[2] |
| 2021 | 261[2] |
| 2020 | 272[17] |
| 2019 | 269[2] |
| 2018 | 273[2] |
| 2017 | 280[2] |
| 2016 | 291[2] |
| 2015 | 287[2] |
| 2014 | 294[2] |
| 2013 | 306[2] |
| 2012 | 306[2] |
| 2011 | 306[2] |
| 2010 | 309[2] |
| 2009 | 315[2] |
| 2008 | 335[2] |
| 2007 | 333[2] |
| 2000 | 391[16] |
| 1990 | 610[16] |
| 1985 | 847[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Alagoz, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Ardahan Merkez Alagöz Köy Nüfusu". Nufusune.com. 6 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ 1854 Kiepert Map of the Caucasus, Armenia, Kurdistan, and Azerbaijan
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 759.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 10 Ekim 1917, sayı. 222". 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2023.
- ^ a b Ardahan’da Arkeolojik Araştırmalar:2015 yılı yüzey araştırması Sami Patacı,Ergün laflı. 10 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2021.
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 102 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt: s. 505-527". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2020.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, 326 sayfa.
- ^ 1854 Kiepert Map of the Caucasus, Armenia, Kurdistan, and Azerbaijan
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 110, ISBN 9786052100271.
- ^ "Fahri Türk - Emirhan Kaya, "Kaf Dağı'nın Eteğinde Bir Alman Kolonisi: Kars Almanları", Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2019, Cilt 21, Sayı 2". 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2022.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ a b c d "Alagöz Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ "ALAGÖZ KÖYÜ NÜFUSU, ARDAHAN MERKEZ". www.nufusune.com. 6 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
